Alþýðublaðið - 27.11.1966, Blaðsíða 13

Sunnudags ALÞÝÐBLAQIÐ -- 27. nóvember 1966
13
n • —S SímJ 50184.
Hver liggur í
gröf minnð?
Mjög spennandi amerísk stór-
mynd. Framhaldssaga Morgun-
blaðsins.
ÍSLENZKUR TEXTI.
Sýnd kl. 9. Bönnuð börnum.
NJOSNSR^PI
_______DOMINIQUE
TEXriS BOSCHERO
Sérlega spennandi og við-
burðarík ný, ensk-frönsk njósna
mynd í litum og CinemaCsope.
Ein af þeim allra beztu.
Bönnuð innan 16 ára.
Sýnd kl. 7.
— Geimferð Munhausea —
Gamanmyndin fræga um mesta
lygalaup allra tíma.
Sýnd kl. 5.
- Roy kemur til hjálpar -
Sýnd kl. 3.
Leðurbfakan
Ný söngva- og gamanmynd í lit
um
Marika Rökk
Peter Alexander.
Sýnd kl. 7 ogr 9
- Pétur verður skáti -
Sýnd kl. 3 og 5.
Vikurplötur
Einangrunarplast
Seljum allar gerðir af
pússningasandi heim
fluttum og blásnum inn.
Þurrkaðar vikurplötur
og einangrunarplast
Sandsalan við
Elliðavog s.f-
Elliðavogi 115. — Sími 30129.
Brauðhúsið
Laugavegi 12<
SMURT BRAUÐ
SNITTTtp
BRAUBTERTUB
SÍMi
Þýzk sálumessa Brahms
Með þýzkri sálumessu lilotnaðist Brahms
almenn vi'ðurkenning í Evrópu sem tónskáld.
Hann hóf feril sinn sem píanóleikari og
samdi stór píanóverk, þar á meðal píanó
konsert í d-moll, sem var hrópaður niður
í frumflutningi. Schumann hafði þó hrósað
Brahms og vingazt við hann. Brahms var
líka í talsverðu áliti sem söngstjóri. Þeim
sem heyrðu til hans og vit höfðu á tónlist
ouldist ekki, að hér var tónsnillingur á ferð
Eftir hneykslið við d-moll konsertinn í
Leipzig 1859. helgaði hann sig um sinn ein
ungis stofutónlist.
Árið 1856 lézt lærifaðir og trúnaðarvinur
hans, Robert Schumann og ári síðar tekur
Brahms aftur til við hæga kaflann í d-moll
konsertinum (sem upphaflega var ætlaður
symfóníu) og endursamdi hann og gerði
að kórverki með texta úr fyrsta bréfi Péturs
postula. Denn alles Fleisch es ist wie Gras
(Allt hold er mold.) Árið 1861 lýkur hann
við samningu kantötu í fjórum þáttum í lík
ingu við kantötur Sebastians Bachs, sem
hann dáði mjög. Ekki er hægt að fullyrða
að sálumessan eigi rætur sínar að rekja
beint til dauða Sehumanns, þótt líklegt sé,
að sorg Brahms og liugleiðingar um, hvað
trúleysingja biðj liandan dauðans, liggi að
baki hinu myrka og sorgþrungna sambandi
í upphafi annars kaflans. Enn ber þess að
geta, að móðir hans deyr í febrúar 1865 og
víst er að sá atburður hneigði huga hans
og að þessu efni. Hann mótmælti því síð
ar, að sálumessan hefði sprottið af nein
um sérstökum atvikum, heldur hafi hann
liaft „ailt mannkynið í huga.“
Andlát móður hans hafði samt svo djúp
áhrif á hann, að hann undi hvergi lengi
á sama stað. Á hljómleikaferðum til Vinar
Baden-Baden og Karlsruhe sannfærðist
Brahms um það, sem stendur í sjötta kafla
sálumessunnar ,að „enginn á sér samastað".
Á þessu tímabili var ,messan‘ að þróast
innra með honum og hann lauk við hana sum
arið 1866, er hann dvaldist í Zúricherberg í
Sviss. Karl Geiringer lætur að þvf liggja,
að hið dásamlega útsýni til jöklanna og
fagurblárra vatna endurspegiist í tónlist
inni, einkum í sjötta kaflanum og þeim
fjórða.
Verkið, sem áður var fjórir kaflar, var nú
í sex þáttum. Hin undirfagra sópransóló
með kórnum Ihr habt nur Traurigheit (Yð
ar er aðeins sorgin) er bætt við síðar. Eins
og nú var komið var sálumessan mörkuð
drunga og dapurleik, einsöngvarinn aðeins
einn baritone. Aðeins þrír fyrstu kaflarnir
voru fluttir undir stjórn Johanns von Her
beek í Vín fyrsta desember 1867 á vegum
Tónlistarféiagsins. Þeim var fálega tekið,
menn fussuðu, einkum vegna þess, hve hátt
lét í pákunum á fúgunni í þriðja þætti (Der
Gerechten Seelen) Sálir hinna réttlátu), að
þær drekktu öðrum hljómum. Brahms end
urskoðaði þennan kafla fyrir hinn opinbera
frumflutning verksins í dómkirkjunni í
Bremen, þar sem hann stjórnaði sjálfur 10.
apríl 1868. Brahms batt ekki miklar vonir
við þessa tónleika. „Requiemið mitt er
nokkuð erfitt og Bremenbúar fara ekki eins
auðveldlega upp á háa A eins og Vínarbú
ar“, sagði hann. Mikil hrifning ríkti þó á
tónleikunum. Allir vinir hans voru viðstadd
ir faðir tónskáldsins vakti þó undrun aðdá
-endanna með því að láta sér fátt um finn
ast og er hann var spurður álits, fékk hann
sér í nefið og svaraði „Það fór ekki illa af
stað.“
Brahms sjálfum fannst, að þrátt fyrir
hið Ijóðræna innskot fjórða kaflans, vant
aði verkið eitthvað á í innileik ,því samdi
hann „Ihir habt nur Taurikeit", til minn-
ingar um móður sína. í sinni endanlegu
gjörð áttu sálumessan miklum vinsældum
að fagna og var oft leikin.
Sálumessan er ekki samin í hinum hefð
bundna kirkjulega stfl. Brahms var ekki
trúaður maður í venjulegum skilningi, all
ar líkur benda til þess, að hann hafi alls
ekki verið kristinn. Það er t.d. varla til-
viljun, að Kristur er ekki nefndur á nafn
i öllu verkinu. Þó er augljóst, hve mikla
huggun hann hefur sótt í lestur Ritningar
innar. Mikill hluti tónlistarinnar er dapur
og þunglyndislegur, en hverjum kafla lýk
ur með bjartsýni. Verkið nær hámarki sínu
með lofgjörð til guðs og í upphafi þriðja
þáttar lætur hann skaparann segja sér „að
lífið hljóti enda að taka“. Hvorki hér né
annars staðar í verkinu eru neinar harma
tölur raktar né bænir beðnar fyrir sálum
liinna dauðu. Þvert á móti er um að ræða
huggunarorð til þeirra sem lifa, von um,
að enginn þurfi að kvíða dauðanum. Höfuð
þáttur hinnar kaþólsku sálumessu er Dies
Irae (Dagur reiðinnar), dómsdagur, þegar
allir verðir af guði mældir og vegnir. Hann
fellur ekki undir hugmyndir þýzkrar sálu
messu um endalokin. Að vísu heyrist þar
lúðraþytur (í básúnum) en ekki aðskilnað
ur sauða og hafra né harmagrátur og gnístr
an tanna. Dauði líkamans var Brahms næg
lega viss og nógu mikið hryggðarefni til að
semja þetta verk — og okkur nægileg á-
stæða til að hlusta á það.
Reqiemið er ætlað fyrir meðalstóra
hljómsveit að viðbættu piccaloi og hörpu.
Ætla mætti að meistari kontrapunktsins
hefði notað tvöfaldan kór eða að minnsta
kosti fimm raddir, en kórinn er aðeins
fjórar raddir.
Nú hefur mönnum gefizt kostur á að
heyra Symfóníuhljómsveit íslands með
söngvurunum Hönnu Bjarnadóttur og Gqð
mundi Jónssyni ásamt Fílharmóníukórnum
undir stjórn dr. Róberts A. Ottóssonar
ílytja þetta verk.. En þeir, sem aðgang hafa
að grammófóni geta enn notið þess og
kynnzt hetur í a.m.k. þrem hljómplötuút-
gáfum: Frá Columbia í flutningi Elizabetar
Schwarzkopf og Dietrich Ficher-Dieskau,
Philharmóníukórnum og Philharmóníu-
hljómsveitinni undir stjórn Ottó Klemper
ers og fá Deuasche Gramt- #>phon með
Gundulu Janowitz og Eberhard Waechter,
Wiener Singvein og Berliner Philharmon-
iker undir stjórn Herbert von Karajans.
Ennfremur syngja Elisabet Grúmmer og Di
etrich Fischer-Dieskau og St. Hedvigsdóm
kirkjukórinn með undirleik Berlínar Phil
harmóníuhljómsveitarinnar undir stjórn
Rudolfs Kempe á plötum frá Electrola (His
Masters Voice). — G.P.
Ný sending hollenzkar
RÚSKINNSKÁPUR
eru komnar.
Einnig hollenzkar
TERYLENE KÁPUR
með kuldafóðri og enskir nælon
PELSAR
með loðkrögum.
Kápu- og dömubúðin
Laugavegi 46.
Auglýsiö í Alþýðublððinui