Alþýðublaðið - 11.12.1966, Blaðsíða 13

Sunnudags ALÞÝÐUBLAÐIÐ -11. desember 1966
13
Kjóliinn
Sænsk kvikmynd byggð á hinni
diörfn skáldsögn Ullii Tsaksson.
Leikstjóri Vilgot Sjöman arf-
taki Bergmans í sænskri kvik-
myndagerð
Sýnd kl. 7 og 9.
Bönnuð börnum.
— Maðurinn lir vestrinu —
Spennandi amerísk kvikmynd í
litnm og CinemaScope
Gary Cooper
Sýnd kl. 5.
Bönnuð börnum.
— Nýtt teiknimyndasafn —
Sýnd kl S.
DSrcli og
sjóEiðarmgr.
Ðönsk músik og gamanmynd í
litum.
Direh Passer
Elisabet Oden.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
•— Pétur verður skáti —
Barnasýning kl. 3.
T r úlof unar hringar
Fljót afgreiðsla.
Senduni gegn póstkröfn.
Guðm. Þorsteinssom
irsllsmiður
Bankastræíi 12.
Vinnuvélar
TIL LEIGU.
Leigjum út pússningra-steypu-
hrærivélar og hjólbörur.
Eafknúnir grjót- og múrhamrar
með borum og fleygum.
Steinborar — Vibratorar.
Vatnsdælur o. m. fl.
LEIGAN S.F.
Sími 23480.
í í
JOHANNES BRAHMSII.
ínnri maður tónskáldsins kemur bezt
fram í söngvum iians. Þeir endurspegla líf
hans óg huga — lýsa inn í leyndustu hugar.
fylgsni hans. Þeir fjalla margir um ein
manakennd, ástarsorg og dauðaþrá. Hér fet
ar Brahms í fótspor hinna ljóðrænu tón-
skálda, fyrirrennara sinna, Schumanns og
Schuberts. Gáfaður samtíðarmaður hans
vitnaði eitt sinn í þunglyndisleg lög hans
og sagði: „Þegar Bralims er í góðu skapi,
semur hann verk eins og „Gröfin er mín
gleði‘‘! Lítum af handahófi á nokkur feg
urstu sönglaga hans, þar sem sorg og
hryggð eru grunntónninn. O wússt’ich docli
den Weg zurúck (Vissi ég aðeins veginn
hcim — Klaus Groth), Der Tod das ist die
kúhlen Nacht (Danðinn, hann er nætursval
inn — Heine), Mainacht (Maínótt — Lud-
wig Holty), An die Naclitigall (Til nætur-
galans — Lndwig Holty), Sappischen Ode
(Óður til Saffó — Hans Schmidt). Ástar-
þráin er einkennandi í Von ewiger Liebe
(Um eilífa ást — samið við vinsælt slav-
neskt ljóð.) og Liebestreu (Ástartryggð
— Robert Reinick). Náttúrudýrkun og ró-
semi langt frá veraldarvafstri ríkja í Feld
einsamkeit (Einsemd í óbyggðum — Karl
Lemcke). Viðkvæmni kemur fram í hinu
kunna Wiegenlied (Vögguljóð — Carl Sim
rock). Sem dæmi um kýmnigáfu má nefna
Dcr Jáger (Veiðimaðurinn — Friedrich
Halm) og Vergebliches Stándchen (Árang
urlaus aftanóður — við vinsælt Rínarljóð.
Ef menn kynna sér sönglög Brahms,
kynnast þeir ekki aðeins manninum af
tónlistinni einni saman, lieldur og vali
hans á textum við lögin. Ljóðskáldanna
er getið. Mörg þeirra eru ef til vill gleymd
í dag, en lifa þó í hinum ódauðlegu lög-
um tónskáldsins.
Hljómsveitarverk Brahms eru miklu ó-
aðgengilegri en sönglögin. Eftir hann
liggja fjórar sinfóníur kunnáttusamlega
byggðar í hvivetna.
Brahms var samtíðarmaður Bruckners —■
en hvílíkur mismunur Þeir gengu sömu
götur í sömu borg, en sömdu tónverk svo
gjörólík sem mest má verða. Höfð eru eft
ir þeim ummæli um
Bruckner:
RABBUM
TONLISI
hvorn annan.
Hann er Brahms — ég ber djúpa virð-
ingu fyrir honum. Ég er Bruckner og ég
lief meiri mætur á mínum verkum en
lians.
Brahms:
Verk Bruckners eru grunnfærin, sinfón-
íur hans eru himmhrópanai blekking.
Þess skal getið, að báðir voru einkar
gæfir menn og báru engan kala hvor til
annars.
Konsertar Brahms eru ef til vill hvað
strembnastir. Píanókonsei-tarnir tveir gera
miklar kröfur til einleikarans, en geta líka
veitt ríkulega ánægju. Eftir hann liggur
einn fiðlukonsert, sem er eins og fiðlukon
sert Beethovens í D-dúr, enn fremur tvö
faldur konsert fyrir fíðlu og selló.
Þýzk sálumessa, sem var gerð að um-
ræðuefni í þessum þætti fyrir skömmu, er
sérstæð fyrir þá sök, að hún er samin á
öðru máli en latinu og til handa þeim
sem lifa. í henni og Fjórum alvaiiegum
sönprvum, svanasöng hans, kemur dýpt
Brahms sem tónskálds gleggst fram, en
þunglyndið, sem hann reynir á stundum
að bægja frá sér, setur svip sinn á öll verk
hans, jafnvel þegar hann virðist hrósa
sigri yfir því
Stofutónverk Brahms eru undantekningar
lítið talin hrein snilldarverk. Þetta tónlistar
form leiðir í ljós helztu eiginleika skap-
ara síns, hagsýni og einbeitni traustleika í
byggingu og hugkvæmni í stefjavali. Dæmi
um snilldarverk af þessu tagi mætti telja
Hornatríóið opus 40, Klarinettukvintett
opus 115, Fiðlusónötu í d-moll opus 108,
þrjá kvartetta fyrir píanó og strengjahljóð
færi.
Auk konsertanna samdi Brahms margt
fyrir píanó, bæði einleik og tvíleik. Af ein
leiksverkum eru nafntoguðust Sónata nr.
2 í f-moll, Sónata nr. 3 í f-moll og Til-
brigðinu um stef eftir Schumann. Ekki má
heldur gleyma hinum þokkafullu völzum og
ungversku dönsum.
Er tímar liðu fram, var Brahms sér-
stæður persónuleiki í Vínarborg. Hnellújn
og höfuðstór með sítt hár og skegg sást
hann oft á feiii í kringum kaffiliúsin.
sem voru helztu samkomustaðir lista- og
menntamanna í borginni.
Fáir vina hans vissu, að hann pipar-
sveinninn, sem aldrei átti sér raunverulegt
heimili, bar í innstu hjartans leynum
djúpa, en dulda ástarþrá — ást til Klöru
Schumann, ekkju tónskáldsins mikla, sem
hann dáði svo mjög. Hún var fjórtán ár-
um eldri en hann og hafði frá dauða eiE
inmanns síns helgað líf sitt minninngunrú
um hann og kynningu verka haris, en húá
var afburða píanóleikari. Svo virðist serti
Brahms hafi elskað hana hartnær hálft
öld óendurgoldinni ást, sem þó kulnat?
aldrei. Árið 1896 stóð hann við gröf henn
ar og fann, að hans eigið líf var að fjara
út. Barátta Wagnerssinna og andstæðinga
þeirra, sem hafði árum saman eitratS
andrúmsloftið í Vín, var nú að dvína.
Brahms hafði verið dreginn inn í hana
gegn vilja sínum. Hanslick hafði att honum
fram sem dæmigerðri andstæðu Wagners
(og það ekki að ófyrirsynju) gegn Bi-uckn
er og Wolf, sem héldu fram málstað Wagn
ers. Deilurnar hjöðnuðu, engir stóðu uppi
sigurvegarar né lágu í valnum, það eitt
sæmir, er andans jöfrar leiða saman hesta
sína. Að vísu virðist andi Bayreuth hafa
hrósað sigri, en verk Brahms standa enn
óhögguð. Hann lifði Bruckner og Klöru
aðeins eitt ár, andaðist úr krabbameini 3.
aprfl 1897.
í sumar kom á markaðinn á tveim liljóm
plötum frá His Masters Voice fjörtíu og
tvö þýzk þjóðlög í útsetningu Brahms. Síð-
ustu árin, sem hann lifði samdi hann lítið,
en vann að útsetningu og útgáfu þýzkra
þjóðlaga, sem hann hafði safnað alla sína
ævi. Fjölmargar vísurnar fjalla um ást og
óþreyju, raunir og þjáningu ungs fólks og
syn'gjast tveir fremstu ljóðsöngvarar heims
Elisabeth Schwar-kopf og Ðeitrich Fischer-
Ðieskau á við undirleik liins vandaða lista-
manns Geralds Moore. Enginn ætfci að
verða verri maður af því að hlusta á þessi
id síður væri. G. P-