Alþýðublaðið - 30.12.1966, Qupperneq 6

GRETAR FELLS SJOLIIGUR
ÞAÐ er óþarfi að kynna Gret
ar ^ells eða rekja æviatriði hans
og störf. Hann er löngu þjóðkunn
ur naður af fyrirlestrahaldi sínu
og Bkáldskap og margra áratuga
forrstustarfi í Guðspekifélaginu.
Þessi orð eru líka alls engin
kynning, heldur til þess eins á
þrykk látin að hylla góðan mann á
merkum tímamótum, því að Gretar
Fells er sjötugur 1 dag.
Afmælis Gretars er á ýmsan ann
an hátt minnzt en með greinaskrif
um í blöð. Ævisaga lians er út
komin hjá Skuggsjá fyrir nokkru,
lítil bók með fjórum fyrirlestrum
eftir hann kemur út í dag, útgefin
af bókafélaginu Hliðskjálf, og í
kvöld halda vinir hans honum sam
sæti í átthagasalnum í Hótel Sögu.
Það er gaman að minnast Gret
ars Feils nú þegar hann er að
færast upp í „öldungadeildina". af
því að hann á óvenjulega sögu.
Hann heíur á vissan hátt ekki far
ið troðna slóð. Um dagana hefur
hann ekki ráðstafað tíma sínum
og tækifærum eins og flestir gera
Hann sóttist aldrei eftir stöðu,
valdi eða virðingu, vann nær all
an sinn starí'saldur sem ritari land
læknis og kærði sig ekki um svo
kalíaðan frama í starfi. Ekki
reyndi hann að safna auði eða öðr
um þeim hlutum sem fólk hleður í
kringum sig til að gera sér lífið
þægilegra. Kann sinnti ekki um að
eignast hús eða bíl eða annað
þess háttar. Ekki tók hann heldur
að sér aukavinnu til þess að bæta
tekjur sínar. Hann lét sér nægja
það sem hann aflaði með vinnu
sinni á landlæknisskrifstofunni, og
leiddi svo ekki hugann meira að
efnalegum frama eða gengi. Þetta
er sjaldgæft í dag þegar „allt er
rægt og einskis virt sem ekki er
hægt að éta“.
Samt eyddi hann ekki tíma sín
um í slæping. Hvenær sem hann
gat var hann að vinna ■ fyrir eitt
hvað annað en sjáifan sig. Líf hans
hefur einmitt verið auðugt af því
að hann mundi betur eftir öðrum
en sjálfum sér, og þurfti því ekki
að verja tímanum í að eltast við
eigin tilhrieigingár. Og það er mik
il gæfa. Á þann hátt eru menn
einmitt sinnar gæfu smiðir.
Hér koma nokkur dæmi.
Gretar var 21 ár forseti íslands
deildar Guðspekifélagsins og fékk
aldtei grænan evri fyrir. í 30 ár
varj hann ritstjóri tímaritsins Gang
lera og félck heldur ekki túskilding
fyrlr það. Ekki var honum heldur
greitt fyrir óhemju viðamikið fyr
irlestrastarf, nema þegar hann tal
aði í útvarp. Um önnur störf hans
í þágu félaga og hugsjónahópa
gegnir sama máli. Hann eyddi öll
um sínum frístundum á þennan
hátt. Os hetta gerði hann allt
vegna þeirrar sannfæringar sinnar
að Ðllir me:in væru í rauninni eitt
og þyrftu að læra að búa saman
í sátt, skilja hverjir aðra þótt þeir
séii ólíkir og hafi ólík sjónarmið,
leœja sem allra mest stund á að
átt$ sig á manneðlinu og kunna að
meta það undur að vera til.
Menn getur greint á um skoðan
ir Gretars Fells rétt eins og mínar
eða hvers annars dauðlegs manns.
En um hitt ættu allir að geta verið
á einu máli, a'ð slíkt starf fyr-
ir óeigingjörn sjónarmið er fagurt.
Ekkert í mannlífinu er fegurra.
Grétar Fells er einmitt einn af
þeim göfugu mönnum sem finna
lífshamingju sína í því að gera
mannlífið fegurra.
Sagan er samt ekki öll.
Fjöldi manna hefur notið vin
áttu Gretars. Til hans hefur mönn
um þótt einkar gott að leita þeg
ar eitthvað var að. Feiknar mikill
tími hefur alltaf farið í það hjá
Gretari að sinna gestum sem sóttu
hann heim bara af því að hann var
hann sjálfur, og hversu yfirgrips
mikill þessi þáttur í starfi hans
hefur verið er líklega fáum betur
kunnugt en mér. Og sá hópur er
stór sem veit það af eigin raun að
það er gott að eiga hann að vini.
í ræðum sínum og ritum er hann
djúpskyggn og frjór — svo frjór
er hann að hann hefur haft nóg
að segja með vikulegum fyrirlestr
um eða meir í 30—35 ár — en þó
er hann ekki síður djúpskyggn og
frjór í samtali við vini sína. Það
fylgir honum mild birta og ein-
hvern veginn verða aðalatriði mál
anna ákaflega ljós og vandamálin
smá í samtali við hann.
Um þetta er engin auglýsingastarf
semi. Þetta kemur bara einhvcrn
veginn af sjálfu sér eins og blær
inn.
Þannig hefur Gretari tekizt að
koma í lóg öllum sínum frístund
um og lifa innihaldsríku og eðli
legu lífi, ósnortinn af krakkalegri
eftirsókn í auð og frama sem oft
ast kemur í veg fyrir að menn
megi vera að því að vera til.
En Gretar má vera að því að
vera til, og það er lærdómsríkt
að sjá hve fumlaust og rólega
hann virðir fyrir sér skin og skúri
mannlífsins.
Ein af bókum Grétars hefst á
þessari setningu: Ef þú værir nógu
söngvinn sjálfur mundirðu heyra
alla hluti syngja." Þessi setning
lýsir kannski manninum og lífi
hans betur en langar greinar.
Svo óska ég Gretari allra heilla.
Grétar Fells er einmitt einn af
þeim mönnum sem finna lífsham-
ingju sína í því að gera mannlífið
fegurra.
Sigvaldi Hjálniarsson
Gretar Fells.
Lýðræði í Slóveníu?
Victor Zorza, hinn kunni
sérfræðingur í málefnum
kommúnistarikja lýsir í þess
ari grein áhrifinn þeim sem
hinn einstæffi atburffur í
Slóveníu á dögunum, er
stjórnin þar sagffi af sér,
kann aff hafa.
i^OiviMUNISTASTJÓRNIN í Sló-
veaiu hefur sagt af sér hneyksluð
og reið vegna þess að hún beið
ósigur í einni deild þingsins. Sló-
vema er lengst á veg komin hinna
sex sambandslýðvelda Júgóslavíu
og hefur oft verið brautryðjandi
nyrra hugmynda, sem smám sam-
an hafa náð fótfestu í öðrum hlut-
um landsins. Á svipaðan hátt hef-
ur Júgóslavía verið brautryðjandi
pólitiskra og efnahagslegra um-
bóta í heimi kommúnista, og hafa
önnur kommúnistaríki smátt og
smátt tekið upp hugmyndir Júgó-
siava og hrundið þeim í fram-
kvæmd hjá sér.
Það sem nú hefur gerzt í Lju-
bijana hefur aldrei áður gerzt í
nokkurri kommúnistískri höfuð-
borg og kann að hafa áhrif ann-
ars staðar. Þingræðislega séð er
ekkert því til fyrirstöðu, að aðrar
kommúnistastjórnir fari að dæmi
stjórnarinnar í Slóveníu. Fyrr eða
seinna — og sennilega fyrr en
Sióar — gera þær það sennilega,
því að tilhneigingar til lýðræðis í
kommúnistalöndum færast i auk-
ana.
Það sem gerðist í Slóveníu, er
dæmigert fyrir vandamál þau, sem
stjórnir annarra kommúnistalanda
standa andspænis. Áhrifa umbót-
anna í efnahagsmálum Júgóslava
er farið að gæta. Til þess að auka
afköst og getu iðnaðarins og gera
verksmiðjurnar samkeppnisfærari
hefur nú verið leyft, að fyrirtæk- j
in verji talsverðum hluta tekjuaf-
gangs síns til eigin þarfa.
★ STJÓRNIN FELLD
í Slóveníu ákvað stjórnin að fyr-
irtækin, sem fram að þessu hafa
lagt sem svarar 7% launaútgjalda
í almannatryggingasjóð, minnk-
uðu þetta framlag í 6%. Á hinn
bóginn skyldi framlag verka-
manna sjálfra aukast úr 1 í 2%.
Og verkamenn voru vitaskuld lítt
hrifnir af þessu. Sömu sögu var
að segja um stjórn hinna ýmsu
félaigsmálastofnana, ■ sem litu á
þetta sem árás á framlög til fé-
lagsmála, enda eru fjárráð þess-
ara stofnana nú þegar ófullnægj-
andi, þar eð ríkið hefur skorið
niður talsvert af styrkjum þeim,
sem þær hafa notið.
Ákvörðun stjórnarinnar varð að
hljóta staðfestingu þjóðþingsins,
sem samanstendur af fimm deild-
um, en ein þessara deilda fjallar
um heilbrigðis- og velferðarmál,
og er hún skipuð fulltrúum laun-
þega og fulltrúum hinna ýmsu fé-
lagsmálastofnana. Þingið felldi á-
kvörðun stjórnarinnar með 44 at-
kvæðum gegn 11, enda þótt lýð-
veldisdeild þjóðþingsins, sem eins
o>g nafnið gefur til kynna á að
gæta hagsmuna lýðveldisins, væri
þegar búin að samþykkja ákvörð-
\
unina.
Forsætisráðherrann, Janko
Smole, kunngerði, að eins og mál-
um væri nú háttað, sæi stjórnin
sig tilneydda til að segja af sér,
enda gæti stjórnin ekki lengur
borið ábyrgð á framkvæmd efna-
hagsumbótanna.
Smole forsætisráðherra lagði á
það áherzlu, að vandamálið væri
ekki fyrst og fremst það, hve fram
lög til félagsmála skyldu vera há,
heldur það að finna yrði úrræði
til þess að koma á jöfnuði milli
útgjalda til félagsmála og þeirra
sjóða, sem hægt væri að ráðstafa
í þessu skyni. Meðlimir heilbrigð-
is- og velferðardeildarinnar stað-
hæfðu, að stjórnin hefði sagt af
sér til að beita þingið þvingun
um og til að blanda sér inn í rétt
þess til að taka frjálsa afstöðu á
grundvelli staðreynda málsins.
gk HROS I BLOÐUM
ÓÁNÆGJA í FLOKKNUM
Belgrad-blaðið „Ekonomska Poli
tika“, sem stutt hefur umbótaá-
ætlunina í efnahagsmálum af al-
efli, vitandi það að þetta getur ef
til vill leitt til þess að draga verði
úr fjárveitingum til velferðarmála,
studdi ákvörðun stjórnarinnar um
að seigja af sér.
Pólitískar umbætur í Júgóslavíu
að undanförnu hafa miðað að því
að koma á skýrari aðgreiningu á
hlutverkum flokksins og fram-
kvæmdavaldsins. Leiðtogar flokks
ins eiga yfirleitt ekki að eiga sæti
í nokkurri ríkisstjórn, en þeir
geta haft áhrif á stefnu stjórnar-
innar eftir ýmsum leiðum. Stjórn-
in í Slóveníu sagði af sér þar sem
hún studdi stefnu flokksins, ekki
af því að hún var ósammála henni.
En stjórn flokksins getur samt
ekki glaðzt sérstaklega yfir þess-
ari þróun. Afsögn stjórnarinnar
leiðir til votts af stjórnleysi, en
stjórn mála í Slóveníu hefur ann-
ars verið mjög föst í reipunum.
Miðstjórn kommúnistaflokksins í
Slóveníu tilkynnti, að hún styddi
það sem fyrir stjórninni vekti, en
hún bætti því við, að allar þing-
ræðislegar leiðir til að finna við-
unandi lausn hefðu ekki verið
farnar í þessu máli.
★ FLEIRI TILLÖGUR
UM VANTRAUST SÍÐAR?
Hið dýpra mikilvægi þess, sem
Framhald á 14. síðu.
6 30. desember 1966 - ALÞÝDUBLAÐIÐ