Dagur - 31.10.1997, Blaðsíða 3

*D&r'
MIÐVIKVDAGUR 31.0KTÓBER 1997 - 19
MENNINGARLÍFIÐ í LANDINU
Gunnari virdist hvergi brotaiöm í leiknum eða vali ieikenda, al/t iýtur heildarmyndinni sem vera ber í leikritinu Grandavegur 7.
Lifendur eða dauðir
GUNNAR
STEFÁNSSON
SKRIFAR
Þjóðleikhúsið: Grandavegur 7 eítir Vigdísi
Grímsdóttur.
Leikgerð: Kjartan Ragnarsson og Sigríður
Margrét Guðmundsdóttir.
Leikstjóri: Kjartan Ragnarsson.
Leikmynd og búningar: Axel Hallkell.
Tónlist: Pétur Grétarsson.
Lýsing: Björn Bergsteinn Guðmundsson.
Frumsýnt á Stóra sviðinu 29. október.
Leikgerðir skáldsagna hafa verið með
ýmsu móti. Oft eru leikgerðarhöfundar
svo ósjálfstæðir gagnvart frumsögunni að
sýningin verður eins og svipmyndasyrpa
upp úr henni, og þekkjum við það ekki
síst af leikgerðum upp úr sögum Halldórs
Laxness. Hitt er líka til að Ieikgerðar-
smiður sýni dirfsku og hugkvæmni í
vinnubrögðum og af því tagi eru margar
leikgerðir Kjartans Ragnarssonar.
Nú hefur hann - ásamt Sigríði Margréti
- ráðist í Grandaveg 7 Vigdísar Gríms-
dóttur, sögu sem maður skyldi ætla fyrir-
fram að að ekki hentaði í dramatískt verk.
Sagan er í fyrsta lagi mjög löng og marg-
brotin, í öðru lagi byggir hún mjög á ljóð-
rænni sýn, - ekki ósvipað Ljósi heimsins
sem Kjartan leikgerði fyrir allmörgum
árum, raunar í það sinn án þess að losna
úr haldi frumsögunnar. Stílfærð leik-
mynd.
En Grandavegur 7 er vel heppnað og
fallegt verk frá hendi Kjartans, - því auk
þess að vera höfundur leikgerðarinnar, er
hann líka leikstjóri. Sýningin er því í
fyllsta máta sköpunarverk hans. Og Kjart-
an er slíkur fagmaður að hann kann að
velja sér samstarfsmenn. Leikmyndar-
hönnun, lýsing, tónlist: allt er þetta í
háum gæðaflokki. Raunar er hin stíl-
færða leikmynd kafli út
af fyrir sig, jafnvel svo
sterk að hún dregur at-
hyglina frá leiknum sjálf-
um, einkum framan af. A
sviðinu er ein hurð fyrir
miðju, baksvið blár him-
inn yfir Grandavegi, yfir
svífa mávarnir. Sviðið JTllJTlíCÍkcl 0$ kllHTldttU
myndar þríhyrning sem
Ijósabeitingin undirstrik- lCÍkgCTðdThÖfundd,
ar. Þetta er einfalt og
snjallt. Það sem undir-
strikar hugkvæmnina eru
haugar skófatnaðar.
Skórnir tákna hér blátt
áfram veruleikann, hið lif-
aða líf. Þeir látnu
dökkklæddir. Þetta er líka vel til fundið,
raunar geníalt. Og raunar er hljóðmynd-
in partur af þessu, - það að svið, ljós og
hljómar gera í sameiningu sterka skyn-
mynd eins og á að vera í Ieikhúsi. Oll
tónlistin er eftir PéturGrétarsson, nema
hvað vöggulag Björgvins Guðmundsson-
ar, Þey, þey og ró ró, er sungið við jarðar-
för Hauks og fer vel á því.
Það bcrað undirstríka
að sýningin crsjálf-
stætt verk sem nýtur
leikstjóra og annarra
mótenda hennar.
eru berfættir,
Margrét í sínu besta hlutverM
Hvað þá um leikinn sjálfan? Það er kunn-
ugt þeim sem Iesið hafa bókina að í
miðju hennar er skyggna stúlkan Fríða.
Sagan lýsir fjölskyldu hennar í nútíð og
fortíð. Þær tíðir fléttast saman og gegn-
um Fríðu skynjum við harmsögu fjöl-
skyldunnar áratugi aftur í tímann: fyrir
augum hennar verða þeir dauðu jafnlif-
andi og samferðafólkið. Akaflega þjóðlegt
og íslenskt, - en hin rótin undir verkinu
er auðvitað hið „magíska raunsæi" sem
einkum hefur verið kennt við Suður-Am-
eríku og leysti sagnagerðina úr viðjum.
Hvað um það: Vitundar-
miðja verksins er Fríða,
gegnum hana sjáum við
þennan heim reykvískrar
fjölskyldu frá kreppu til
neyslusamfélags nútíðar-
innar. Þess vegna er
hlutverk Fríðu hið þýing-
armesta í sýningunni.
Margrét Vilhjálmsdóttir
er valin til að fara með
þetta hlutverk. Margrét
er ung leikkona og
sjálfsörugg, en hefur
fram til þessa ekki náð
valdi á þeirri hófstillingu
sem sker úr um áhrifa-
mátt leikarans. En hér gerist það, undir
leiðsögn Kjartans Ragnarssonar. Margrét
nær að skila hlutverkinu með fullum
sóma, á trúverðugan og fallegan hátt, -
þetta er tvímælalaust hennar langbesta
verk sem ég hef séð.
Mörg dansatriði
Leikstjórinn leggur mikið upp úr hreyf-
ingunni og í sýningunni eru mörg dansat-
riði, sem vel fara, enda fátt betra til að
sjóngera það tilfinningaspil sem verkið er
í eðli sínu. Mér virðist hvergi brotalöm í
leiknum eða vali leikenda, alít lýtur heild-
armyndinni sem vera ber. Jóhann Sigurð-
arson leikur pabba, vandmeðfarið hlut-
verk hins veikgeðja heimilisföðúr. Sigrún
Edda Björnsdóttir er mamma, hin eilífa
brúður sem aldrei nær tökum á samband-
inu við fjölskyldu sína. Af öðrum leikend-
um nefni ég sérstaklega Valdimar Orn
Flygenring, afa Ingólf, og Þröst Leó
Gunnarsson sem Ieikur næmlega hinn
kokkálaða vin hans, Eirík; hann er rót-
tækur verkamaður sem er svikinn og bíð-
ur ósigur jafnt á vinnumarkaði sem
heima fyrir, og á sér loks aðeins eina út-
gönguleið. Næst Fríðu er hlutverk
Hauks, látna bróðurins þýðingarmest í
Ieiknum. Bergur Þór Ingólfsson fer
þekkilega með hlutverkið. Síðan er amma
Einfríður sem Ólafía Hrönn Jónsdóttir
leikur af allmiklum svip og skapsmunum.
Annað sætir tæpast tíðindum í leikmeð-
ferð. Skáldið er vandræðalegasta hlut-
verkið og raunar Iiggja þau vandræði lík-
lega djúpt í frumsögunni, því Fríða er
sjálf skáld, skynjunargáfa hennar er gáfa
skáldsins, og skrásetjaranum sjálfum er
því ofaukið. Magnús Ragnarsson gat ekki
gert mikið úr þessu hlutverki. Vigdís
Gunnarsdóttir (Þóra), Elva Ósk Ólafs-
dóttir (Brynhildur) voru litdaufar og
Ingrid Jónsdóttir (Elísabet) hafði heldur
ekki úr miklu að moða. Þá er ungi piltur-
inn Hörður sem Gunnar Hansson leikur,
prúður unglingur og ekki umfram það.
Hjálmar Hjálmarsson leikur Ólaf sem er
raunar bara eins konar fylgihnöttur
pabba. Hér er sem sagt komin ein af
best heppnuðu leikgerðum seinni ára. Og
það ber að undirstrika að sýningin er
sjálfstætt verk sem nýtur frumleika og
kunnáttu leikgerðarhöfunda, leikstjóra
og annarra mótenda hennar, en sýnir
sögu Vigdísar Grímsdóttur um leið fulla
virðingu. Það vill maður einmitt helst sjá
í sýningum af þessu tagi.