Dagur - 31.10.1997, Blaðsíða 4

20-FÖSTUDAGUR 31.OKTÓBER 1997
Thyptr
UMBUÐ ALAUST

I skólanum, í skólanum
er... hvað?
ILLUGI
JÖKULSSON
SKRIFAR
Sjónvarpið var um daginn að
spyrja hlustendur sína hvort
hinir nýju kjarasamningar kenn-
ara myndu hafa í för með sér
betri skóla. Spurningin hafði
greinilega verið ákveðin og sett
fram meðan sjónvarpsmennirnir
töldu enn að flestallir kennarar
hlytu að vera ánægðir með nýja
kjarasamninginn; kannski eðli-
leg ályktun þar sem prósentu-
hækkun samkvæmt þessum
samningi var allmiklu hærri en
flestir eða allir aðrir hafa borið
úr býtum að undanförnu. En
eftir að í Ijós kom að stórir hóp-
ar kennara voru langt því frá
ánægðir var spurningin eigin-
lega orðin marklaus - hún fór þá
að meira eða minna leyti að
snúast um kjarasamningana
sjálfa; það er að segja hvort
akkúrat þessir samningar dygðu
til þess að skólastarf yrði betra
en verið hefur, en væntanlega
hefur það verið ætlun Dagsljóss-
manna að fá svar við því hvort
betri launakjör kennara, launa-
kjör sem þeir væru ánægðir
með, myndu skila okkur betri
skóla. Svar almennings við þeirri
spurningu fékkst ekki - satt að
segja má ætla að allstór hluti
þeirra sem hringdu inn til að
svara spurningunni neitandi hafi
verið kennarar sem voru
óánægðir með það sem náðist í
kjarasamningunum.
Bömin geta lært svo miklu
meira
Hitt var út af fyrir sig athygiis-
vert að í þeim umræðum sem
fram fóru í sjónvarpssal virtist
ekki hvarfla að nokkrum manni
að efast um að mjög mætti bæta
skólastarf frá því sem nú er -
þótt flestir segðu að vísu sjálf-
krafa í upphafi máls síns að víst
væri unnið mjög gott starf í skól-
um landsins, það væri bara hitt
og þetta sem væri að, og svo
voru menn ekki alveg sammála
um hvað það væri. Það eru ekki
mjög mörg ár síðan þessi spurn-
ing hefði ekki verið mönnum
Krakkar í Síðuskóla á Akureyr/. Skyldi þeim leiðast í skólanum? Kannski strax í 6 ára bekk?
ýkja ofarlega í huga - hvernig
mætti bæta skólana í landinu -
því öll töldum við að mennta-
kerfið hér á landi væri upp á það
allra besta í heiminum. Það er
satt að segja töluvert áfall að
komast allt í einu að því að svo
er ekki, heldur eru alls konar
þjóðir sem við töldum standa
okkur langt að baki nú kornnar
alllangt fram úr okkur. Og þar
bera kennarar sína ábyrgð, ekki
síður en blessað kerfið, og því
ættu þeir ekki að gleyma þótt
þeir séu inóðgaðir yfir lélegum
launum sínum. Það er kannski
réttast að ég taki fram að mér
finnst að kennarar eigi skilið
ákaflega góð laun, og vona að
þeir nái kjörum sem þeir eru
ánægðir með sem allra fyrst. En
kennarar sjálfir, og skólamenn
yfirleitt, eiga
auðvitað hluta
af sökinni af því
að þeir skuli
hafa orðið Iág-
launastétt síð-
ustu árin og ára-
tugina - þeir
hafa greinilega
ekki gætt kjara
sinna nægilega
vel, og þeir hafa heldur ekki
gætt þess að við hin gleymdum
því ekki hversu mikilvægt skóla-
starf og menntun er fyrir eina
litla þjóð. Nú er vissulega lag til
þess að bæta úr vanrækslu und-
anfarinna áratuga og vonandi að
kennarar taki fullan þátt í því,
og verði reiðubúnir til þess að
axla sín skinn i þeirri endur-
skoðun menntakerfis sem hér
þarf að fara fram. Ef aðeins er
litið á þann þátt skólastarfs sem
snýr að lærdómnum sjálfum, þá
er til dæmis augljóst að kennar-
ar hafa látið það viðgangast að
kröfur hafa sífellt minnkað - eða
þær hafa að minnsta kosti ekki
verið endurskoðaðar lengi.
Kennarar hafa verið í manna
bestri aðstöðu til þess að átta sig
á því að auðvitað geta börnin í
skólanum lært mildu meira og
hraðar heldur en nú er tíðkað,
og þeir ættu líka fyrir löngu að
hafa vakið athygli á því að þær
kennsluaðferðir sem hér eru
notaðar eru ekki endilega jafn
fullkomnar og við héldum.
Lærdómsþrá?
Eg á að sjálfsögðu ekki við að
hér ætti að fara
að beita hörku-
legum aga til að
troða endalaus-
um fánýtum
fróðleik inn í
höfuð blessaðra
smábarnanna,
en ég held
reyndar að flest-
ir kennarar og
foreldrar viti hvað hér er átt við
- að hæfileikar og lærdómsþrá
barnanna liggja beinlínis undir
skemmdum í því skólakerfi sem
hér hefur þróast og staðnað
undanfarna áratugi. Þrátt fyrir
að langflestir ef ekki allir kenn-
arar vilji að sjálfsögðu gera sitt
besta, bæði til að kenna börnun-
um sem mest og láta þeim líka
vel í skólanum, þá hefur það
samt sem áður gerst að hér hef-
ur orðið til skólakerfi sem fæst-
um börnunum finnst beinlínis
gaman að, ekki einu sinni með-
an þau eru á þeim aldri að þau
hafa í rauninni ekki meira gam-
an af neinu en læra eitthvað
nýtt. Það verður ótrúlega
snemma viðtekin venja flestallra
skólakrakka að segja að það sé
heldur leiðinlegt í skólanum,
leiðinlegt að læra heima, leiðin-
legt að þessu eða hinu, en ægi-
Iega gaman að eiga frí. Þetta er
orðin svo viðtekin venja að við
tökum varla eftir þessu, en í
rauninni er auðvitað ekkert sem
segir að svona eigi þetta að vera.
Auðvitað á börnunum að þykja
skemmtilegt í skólanum en ekki
falla sjálfkrafa fyrir þeirri tísku
að það sé heldur þreytandi.
Meira að segja þó þeim þyki í
raun og veru bráðskemmtilegt í
skólanum framan af vist sinni
þar, þá eru þau strax í miðbekkj-
um grunnskólans farin að lepja
umhugsunarlítið upp frasana
um hvað sé leiðinlegt í skólan-
um. Og hver skyldi vera skýring-
in á því?
Hvernig þetta hefur gerst er
ugglaust flókið mál, en hluti
skýringarinnar er augljóslega
hvernig skólakerfið hefur verið
byggt upp síðustu áratugina,
þannig að það er alltaf verið að
miða við þarfir einhverra meðal-
nemenda sem ekki eru í raun-
inni til. Tossabekkirnir marg-
frægu voru heldur vandræðalegt
fyrirbæri á sínum tíma en þá
Þráttfyrír að lang-
flestir efekki allir
kennararvilji að sjálf-
sögðu gera sitt besta.
Ég hafði ekki gert mér grein fyr-
ir því hve mikill tónlistarfíkill ég
er fyrr en græjur konunnar
minnar hrundu. I fyrstu var ég
alsæll, því hljómurinn í þeim
hefur alltaf farið í taugarnar á
mér, auk þess sem annar hver
geisladiskur hökti í spilaranum.
Mennmgarvaktin
Nótnablöð fegurðarinnar
Nú var loksins tækifæri til að
dusta rykið af magnaranum
mínum og kaupa almennilegan
geislaspilara.
Það dróst hins vegar úr hömlu
og smám saman fór ég að finna
að ekki var allt eins og það átti
að vera. Vitundin um að geta
ekki sest niður og hlustað varð
smátt og smátt óbærileg. Þetta
endaði svo með því að ég sprakk
á limminu og keypti mér heyrn-
artól til að tengja við geisladrifið
í tölvunni.
A kvöldin þegar heimilisfólk er
gengið til náða hef ég stolið mér
stund til að hlusta á tónlist.
Þarna hef ég svo setið á skrif-
borðsstól fyrir framan tölvuna, á
góðri leið með að fá rafmagnsof-
næmi og hlustað á verk meistara
tónbókmenntanna. Sem betur
fer er nýi geislaspilarinn kominn
í hús og andleg heilsa mín að
komast í fyrra horf.
Ég hef líka til nokkurs að
hlakka því á sunnudaginn ætla
ég í Safnaðarheimili Akureyrar-
kirkju til að hlýða á hóp frá-
bærra tónlistarmanna leika og
syngja verk eftir Schubert og
Brahms.
Glötuð æska
Bach var tónskáld barnæsku
minnar eða allt þar til gelgjan
náði undirtökum í Iífi mínu. Þá
tók við graðhestamúsík, eins og
við á þegar hormónarnir yfirtaka
saklausa barnssálina. A seinni
hluta þessa ægilega tímbils
frelsaðist ég til samfélags við
Brahms og litlu síðar Beet-
hovens.
Píanókonsertarnir tveir eftir
Brahms voru mín opinberun. Ég
gat hlustað á þessi margslungnu
og glæsilegu verk aftur og aftur,
án þess að fá nokkurn tímann
-'r/.óii'í öa .rciiíiíK'm
fyrst og fremst vegna fordóma í
garð þeirra barna sem áttu af
ýmsum ástæðum við erfiðleika
að stríða í námi - því í rauninni
var um að ræða lofsverða við-
leitni til að tryggja hverjum og
einum kennslu við hæfi. Nú um
langt skeið hefur börnum í erf-
iðleikum verið troðið inn í
venjulega bekki, sem þau sjálf
hafa helstil lítið gagn af en
trufla og skemma fyrir bekkjar-
félögum sínum. Stundum þarf
að ráða sérstakar manneskjur til
að hafa hemil á þeim börnum
sem troðið hel’ur verið inn í
venjulega bekki en ættu að njóta
sérkennslu; mér skilst að í sum-
urn bekkjum í sumum skólum
séu jafnvel tveir eða þrír slíkir
gæslumenn að reyna að halda
aftur af krökkum sem gera lítið
annað en trufla samnemendur
sína, en verður lítið ágengt. Og
þessir ógæfusömu nemendur
eru neyddir til að vera í almenn-
um bekkjardeildum í nafni ein-
hverrar misskilinnar jafnaðar-
stefnu, en árangurinn er held ég
lítill. Og sé þetta hundraðsta og
ellefta meðferð á krökkum sem
eiga við námserfiðleika að glíma,
af allskonar ástæðum, þá er líka
alkunna hvernig búið er að
nemendum sem í raun og veru
ættu að skara fram úr. Um það
hefur verið talað í allmörg ár en
lítið gert.
Það þarf sem sé sveigjanlegra,
árangursríkara og ekki síst
skemmtilegra skólakerfi. Þegar
um það leyti sem ég var í grunn-
skóla vorum við farin að syngja
lagið góðkunna: „I skólanum, í
skólanum er skemmtilegt að
vera,“ með háðsglott á vör og nú
held ég enginn beri við að syngja
þetta lag lengur. Kennarar eiga
að sjálfsögðu að taka þátt í að
búa til það kerfi þar sem er og
má vera skemmtilegt í skólan-
um, eins og ég er viss um að
metnaður þeirra stendur til. Til
þess að virkja þann metnað og
fá til liðs við skólana hið hæf-
asta fólk þá þurfa kennarar auð-
vitað að vera hálaunastétt í sam-
félaginu, enda bera víst fáir
meiri ábyrgð. Það er mesta synd
ef þeir kjarasamningar sem nú
hafa verið gerðir reynast ekki
vera áfangi á þeirri leið.
Pistill Illuga varfluttur í
morgunútvarpi Rdsar 2 í gær.
leið á þeim. Síðar kynntist ég
klarinettukvintettinum og fleiri
kammerverkum þessa mikla
meistara.
Ég man ekki hvernig eða hvar
ég kynntist verkum Schuberts,
en hallast helst að því að ég hafi
alltaf þekkt verk hans. Þau eru
líka þannig í sínu söngræna lát-
leysi að það er eins og fegurðin
sjálf hafi samið þau við upphaf
veraldar. Maður hefur átt uppá-
halds tónskáld frá tíma til tíma,
en manni þykir alltaf vænst um
Schubert.