Dagur - 13.11.1997, Qupperneq 2

18-FIMMTUDAGUR 13 .NÓVEMBER 1997
ro^tr
LÍFIÐ í LANDINU
Dagux • Strandgötu 31 • 600 Akureyri
og Þverholti 14 • 105 Reykjavík
'J I;
OLrZKJlA
Skylda ríkisvaldsms
í tóbaksmálmimn!
-----........................................... ......... ...... .........ÍfctÉi.atl iiiiiiiiiYÍÍYlilia
Tóbaksframleiðsla er í miklum blóma vlðs vegar um heiminn.
Ég skora á íslenska ríkisvaldið,
Keilsuverndunarkerfið undir
landlækni og löggjafarvaldið
undir dómsmálaráðherra, ásamt
öllum sem hafa áhuga á heilsu
og velferð íslenskra borgara að
Ieggjast á eitt til að sett verði á
laggirnar nefnd heilsu- og lög-
fróðra sérfræðinga og leikmanna
til að lögsækja skaðabætur á
hendur tóbaksframleiðendum
Bandaríkjanna, fyrir bandarísk-
um dómstólum.
Þessi lögsókn skal höfð af
bandarískum lögfræðingum
sem nú þegar hafa náð góðum
árangri í skaðabótamólum gegn
tómbaksiðnaðinum. Þessir
bandarísku lögfræðingar skulu
hafa náið samstarf með hinni
íslensku nefnd sérfræðinga og
leikmanna. laun lögfræðing-
anna skulu vera ákveðin pró-
senta af tilvonandi skaðabót-
um. Þessi greiðsluaðferð er al-
geng í Bandaríkjunum og kall-
ast „getting paid on contin-
gency bases“ og kostar því
sækjanda tiltölulega Iítið eða
ekki neitt.
Islenskir lögfræðingar skulu
samtímis sækja mál á hendur tó-
baksfyrirtækjanna fyrir hönd ís-
lenskra einstaklinga og íslensks
þjóðfélags í heild, fyrir alþjóða-
dómstólum. Þar sem um er að
ræða mikinn fjölda einstakra
skattgreiðenda og hagsmuni
þjóðfélagsins í heild þá skal ís-
lenska rfkið standa allan kostnað
aðf rekstri þessa máls fyrir alþ-
þjóðadómstólnum, en fá endur-
greitt hlutfall af tilvonandi skað-
bótum.
Það er nauðsynlegt að stefnur
verði framkvæmdar og málin
tekin fyrir sem fyrst, áður en yf-
irstandnadi samkomulag banda-
rískra stjórnvalda og tóbaksfyrir-
tækja tekur gildi sem mundi
verulega hefta alla lögsókn á
hendur tóbakslyrirtækjanna.
Margir hafa lfkt reyktóbaks-
framleiðslunni og sölu við hina
alræmdu ópíumdreifingu eng-
lendinga í Kína á sínum tíma og
þarafleiðandi ópíumstríð. Nema
hvað reyktóbakið gefur framleið-
endum og dreifendum margfalt
meiri gróða. Jafnframt kvelur
reyktóbakið margfalt fleiri
manns til dauða en ópíum eng-
Iendinga gerði. Munurinn er
einnig sá að Kínverjar reyndu að
banna neyslu hins enska óp-
íums, en heimurinn hefur af
„einhverjum ástæðum“ gleypt
við reyktóbakinu og hefur jafn-
vel þótt fínt. Þangað til einstak-
lingurinn eða ástviunur hans
hefur þurft að þola þrældóm
ánetjunnar og kvalafullan
dauðadag af völdum reyktóbaks-
ins. Af hverju reyktóbakið hefur
verið löglegt hingað til, er rann-
sóknarefni út af fyrir sig. Eitt er
þó víst, að ef reyktóbak væri að
koma á markaðinn í dag, þá yrði
það stranglega bannað af öllum
siðuðum þjóðfélögum, sem
hvert annað ógeðslegt eitur.
Helgi Geirsson,Surrey,
B.C. Canada
Góðgjörðir og gjaldaþensla
Gjafmildi stjórn-
málamanna í garð
7£ tiltekinna fyrir-
tækja eða einstak-
linga er oft með
ólíkindum. Dæmin um siðlaus-
ar Ijárveitingar úr ríkissjóði,
ýmist með þátttöku Alþingis
eða beint úr ómerktum eyðslu-
sjóðum ráðherranna, eru svo
mörg að það væri örðugt að
byija að telja þau upp. Nýlegar
frásagnir af styrkja- og gjafa-
lánaveitingum Byggðastofnun-
ar eru ofarlega á blaði og ekki
síður tæplega milljarðs króna
gjöf ráðamanna til tiltekinna
sægreifa, sem fengu kvóta út á
raðsmíðaskip sem þeir borguðu
ekki eða Iítt fyrir. Það á að
draga menn sem standa fyrir
svona fyrir landsdóm. Hvað er
áfengiskaupamál dómara í
samanburði við þetta? Eða
ferðagleði Steingríms?
Einhver stærsta gjöfin sem
Kolkrabbinn á að fá á silfurfati
á næstunni er Síminn. Menn
eins og Halldór Blöndal og
Friðrik „AB“ Friðriksson kepp-
ast um að Síminn verði sem
verðmætust eign áður en hún
verður seld einkavinunum. Og
vitaskuld mun verðmætaaukn-
ingin í engu koma fram í sölu-
verðinu. Það verður passað upp
á afskriftirnar.
Enn einu sinni hefur Friðrik
Sophusson fjármálaráðherra
séð ástæðu til að birta hugleið-
ingu í Morgunblaðinu um um-
fang „báknsins". Hann sífrar á
því að tekjur og útgjöld ríkisins
fari minnkandi, þótt tölur segi
annað. Friðrik er búinn að
festa sig í því að tala um tekjur
og gjöld sem „hlutfall af vergri
landsframleiðslu", rétt eins og
þjóðernisrembingsmenn tala
um að ísland sé best miðað við
höfðatölu. Fjármálaráðherra
segir að útgjöld hafi minnkað
þótt þau hafi aukist og vísar til
þess að hin auknu útgjöld séu
ekki eins hátt hlutfall af „veltu“
ríkisins og áður. Staðreyndin er
sú að Friðrik er skatta- og út-
gjaldakonungur allra íslenskra
fjármálaráðherra og hana nú.
Síminn hjá lesendaþjónustunni:
ðOtf iH£Onetfang:ritstjori@dagur.
Slmbréf^gp £171'°* $51 ggyjj
Bréf frá...
ÍS
Hallur Magnússon segir að þrátt fyrir að vel hafi tekist tii með flutning á málefnum
fatlaðra til tilraunasveitarfélaga, séu ýmis Ijón í veginum með að útfæra þann
tilflutning á landsvísu.
Málefni fatlaðra til
sveitarfélaga
Yfirfærsla grunnskól-
ans hefur að undan-
förnu verið f sviðsljós-
inu vegna hinnar
hörðu kjaradeilu kenn-
ara og launanefndar
sveitarfélaga. Sem bet-
ur fer hafa kennarar og
sveitarfélögin náð sam-
an og geta farið að ein-
beita sér að nauðsyn-
Iegri eflingu grunn-
skólahalds í landinu.
Nú er í undirbún-
ingi yfirfærsla annars
umsvifamikils málaflokks frá
ríki til sveitarfélaga, þ.e. mál-
efni fatlaðra. Ákveðið hefur
verið að yfirfærslan fari fram
um áramótin 1997/1998. Nú
þegar hafa þrjú sveitarfélög
tekið þetta skref.
Þann 1. janúar síðastliðinn
tók Hornafjarðarbær að sér að
sjá um þjónustu við fatlaða á
Suðausturlandi samkvæmt sér-
stökum þjónustusamningi við
ríkisvaldið. Sama dag tóku
annars vegar Akuroyrarbær og
hins vegar Húsavíkurbær að sér
þjónustu við fatlaða á Norður-
landi eystra.
Sveitarfélögin þrjú fara sína
leiðina hvert í uppbyggingu og
útfærslu þjónustu við fatlaða
og má ætla að svo verði einnig
með önnur sveitarfélög lands-
ins þegar þar að kemur, enda
eðlilegt að tekið verði mið af
aðstæðum á hverjum stað og
hverju svæði fyrir sig.
Þótt ágætlega hafi gengið
með yfirfærslu málefna fatlaðra
til sveitarfélaganna þriggja og
ekki hafi komið upp alvarlegar
misfellur á þjónustunni þessa
tíu mánuði er Ijóst að það eru
ýmis ljón á veginum í þeirri rót-
tæku skipulagsbreytingu sem
fyrirhuguð er á skipan þjón-
ustu við fatlaða á landsvísu.
Það sem ég sé fyrir mér sem
stærsta vandamálið fyrir sveit-
arfélögin er sú staðreynd að
fötlun fólks er af mjög misjöfn-
um toga, þjónustuþörfin marg-
þætt og spannar vítt svið og oft
á tíðum er þörf á mjög sér-
hæfðri þjónustu í hverju tilfelli.
Þjónustuþörf í einstökum
sveitarfélögum getur verið mjög
fjölbreytt og kallað á marghátt-
Hallur
Magnússon
skrifar
Fötlunfer ekki
eftirbúsetu.
aða sérfræðiþjónustu
sem erfitt verður að
veita. Því verður fjár-
þörf einstalcra sveitar-
félaga vegna mála-
flokksins mjög misjöfn
óháð stærð og umfangi
sveitarfélagsins. Fötl-
un fer ekki eftir bú-
setu. Þá er ég ekki bú-
inn að sjá hvernig
fjármagni verði
skipt á einfaldan og
réttlátan hátt til
hinna mismunandi
sveitarfélaga.
Hugmyndin á bak við það að
í stað hins fjarlæga ríkisvalds
skuli sveitarfélögin sjá um fé-
lagslega þjónustu við íbúa sína,
hvers eðlis sem sú þjónusta
kann að vera, er rétt. Þjónusta
sveitarfélaganna ætti að vera
betur sniðinn að þörfum hvers
og eins þar sem nálægðin er
meiri.
En ég tel að ríkisvaldið eigi
að hafa áfram á sinni könnu
ákveðna þætti sem tengjast
þjónustu við fatlaða á lands-
vísu. í stað þess að málaflokk-
urinn verði á einu bretti færður
yfir til sveitarfélaganna á svip-
aðan hátt og grunnskólinn var
færður yfir, tel ég farsælla að
ríkisvaldið geri þjónustusamn-
inga við hvert sveitarfélag eða
hóp sveitarfélaga fyrir sig um
þjónustu við fólk með fötlun,
byggða á áætlun um fram-
kvæmd þjónustunnar á
ákveðnu árabili og Ijárveitingar
taki mið af aðstæðum á hverju
svæði fyrir sig. Samningar þess-
ir verði síðan endurskoðaðir á
ákveðnu árabili.með tilliti til
breytinga á þjónustuþörf.
Einnig þarf að vera mögulegt
að gera þjónustusamninga við
aðra aðilja, t.d. sjálfseignar-
stofnanir eins Sólheima í
Grímsnesi eða aðilja sem geta
veitt sértæka sérfræðiþjónustu
á landsvísu sem hin minni
sveitarfélög hafa ekki bolmagn
til þess að veita.
Flóra mannlífsins er sem bet-
ur fer fjölbreytt. Þjónusta við
fólk sem þarf á aðstoð samfé-
lagsins að halda á því að vera
íjölbreytt og taka mið af að-
stæðum hvers og eins.