Dagur - 26.11.1997, Page 7

MIÐVIKUDAGUR 26 .NÓVEMBER 1997 - 7

þ j ó ó m á 1
Sóknin á suðvestur-
homið eim á dagskrá
Fólksflóttinn af landsbyggðinni
til suðvesturhornsins er enn
einu sinni kominn ofarlega á
dagskrá hjá almenningi og
stjórnmálamönnum.
Aðalástæðan fjrir honum er
framboðið af þjónustustörfum á
svæðinu. Erfiðisfólkið í landinu
starfar flest í landbúnaði, fisk-
veiðum, iðnaði og mannvirkja-
gerð. Starfsmenn í þessum fjór-
um atvinnugreinum hafa í mörg
ár verið um þriðjungur vinnuafls
þjóðarinnar.
A höfuðborgarsvæðinu hafa
rúm 20% starfsfólks unnið í
þessum greinum en tæp 80% í
þjónustugreinum.
Á landsbyggðinni skiptist
starfsmannafjöldinn nokkurn
veginn til helminga; þó hafa oft-
ast rúm 50% verið í erfiðisgeir-
anum.
Þjónustustðrf eru eftirsótt-
ari en erfiói
Vinnuaflið sækir í þjónustu-
greinarnar, ekki síst hjá hinu op-
inbera, sem þykir skárri vinnu-
veitandi en einkareksturinn. Þá
þykja þjónustustörfin „fínni" en
erfiðisvinnan, eru oft betur laun-
uð, bjóða upp á reglulegri vinnu-
tíma, þægilegra starfsumhverfi
og meira atvinnuöryggi.
Flestir taka erfiðislítil störf
fram yfir erfiði, þó nokkur launa-
munur sé, sérstaklega ef at-
vinnuöryggi fylgír með. Flestum
finnst nokkrum tekjumun fórn-
andi fyrir meiri lífsgæði.
Fólk flytur líka til innan lands-
hlutanna. Þjónustustaðirnir
vaxa, frumframleiðslu-staðirnir
minnka eða standa í stað. Þorp
og bæir eins og Egilsstaðir, Sel-
foss, Borgarnes, Isafjörður og
Akureyri hafa stækkað án nokk-
urra sérstakra ráðstafana meðan
þéttbýlisstaðir með einhliða
framleiðslu standa í stað eða
minnka, þó ráðamenn sveitist
hlóði við að auka framboðið af
erfiðisvinnu.
Konur sækja meira en karlar í
þjónustugeirann. Hvað sem sagt
er um jafnan rétt og þá væntan-
lega líka um jafnar skyldur kynj-
anna til starfa, þá virðist það
staðreynd að konur taki þjón-
ustustörf fram yfir strityinnu í
enn ríkari mæli en karlar.
Framleiðslan er oinboga-
barnið
Aldrei þarf að leita til útlanda
eftir fólki til starfa í bönkum,
ráðuneytum, verslunum, skrif-
stofum, sjúkrahúsum og skólum.
Það er bara framleiðslan sem
þarf að standa í slíku.
Fólk í þjónustustörfum hefur
oftast fastan vinnutíma, langan
uppsagnarfrest, föst mánaðar-
laun, er Iaust við vos, bleytu og
kulda á vinnustað og er ekki sent
í Iangdvalir burtu til að vinna,
Súknin til höfuborgarsvæðisins er einkum sókn í þjónustustörf, segir Benedikt grein sinni.
t.d. út í hafsauga svo vikum og
mánuðum skiptir, með tilheyr-
andi sliti á fjölskyldulífi og fé-
lagstengslum. Það er fyrst og
fremst fólkið í framleiðslugrein-
unum sem býr við slfkt.
Og fólk í þjónustustörfum er
yfirleitt ekki rekið heim og sett á
atvinnuleysisbætur þó verkefni.
minnki tímabundið. Slíkt tíðkast
bara í framleiðslunni. Ráðu-
neyti, bankar, skólar og sjúkra-
hús eru aldrei bundin við bryggj-
ur eins og fiskiskipin, eða lokað
eins og frystihúsum, og starfs-
fólkinu vísað á atvinnuleysis-
tryggingarnar um jól og páska.
Við þetta bætist að sá sem fjár-
festir í húseign í framleiðslu-
byggð getur búist við að hún
verði óseljanleg, ef hann skyldi
þurfa að selja hana, eða aðeins
seljanleg fyrir brot af sannvirði.
Fjárfesting í íbúðarhúsnæði á
höfuðborgarsvæðinu gengur
hinsvegar næst gulltryggingu.
Af aðstöðumuninum leiðir að
framleiðslustörf teljast með því
lægsta og lakasta í atvinnulegu
og félagslegu tilliti. Það segir til
sín við val á búsetu og starfs-
grein. Foreldrar stýra því gjarnan
börnum sínum í námsferil sem
miðar að þjónustustörfum.
Róm og barbaríið
Landsbyggðin hefur í áratugi
verið höfuðborgarsvæðinu það
sem skattlöndin og nýlendurnar
- barbaríið svonefnda - voru Róm
hinni fornu. Þetta landshorn
hefur þanist út í gegnum stjórn-
mála- og embættismannavaldið
og verslunina.
Stjórnvöld hafa átt frumkvæð-
ið að því að safna þjónustustörf-
um til Reykjavíkur, undir sitjand-
ann á sjálfum sér, og úthluta síð-
an þjónustunni náðarsamlegast
þaðan.
Pólitfska valdið hefur Iagt hald
á gjaldeyrinn úr landshlutunum
sem framleiddu hann, og afhent
hann innflutningsversluninni
sem hefur síðan selt hann aftur,
umbreyttan í vörur og nú um
árabil í vaxandi mæli til ferða-
laga. Hagnaðurinn eftir tilkostn-
að hefur að mestu leyti farið í
uppbyggingu á höfuðborgar-
svæðinu.
Stjórnniálamenn vita betur
Stjórnmálamenn hafa í áratugi
vitað að öruggasta leiðin til að
stöðva byggðaröskunina er að
auka hlutfall landsbyggðarinnar í
þjónustugreinunum. Ólíkinda-
svipurinn sem þeir setja upp í
hvert skipti sem ný skriða rennur
af stað er tómur leikaraskapur.
Árið 1972 var skipuð sjö
manna nefnd til að kanna stað-
arval ríkisstofnana og hverjar
þeirra mætti flytja út á lands-
byggðina. Formaður hennar var
núverandi forseti, Ólafur Ragn-
ar Grímsson. Nefndin skilaði
1975 álitsgerð með ábendingum
og tillögum um hvaða stofnanir
mætti flytja. En árangurinn er
lítill. Flutningurinn á Skógrækt
ríkisins er líklega það stærsta
sem upp úr stendur.
Uppbyggingu framhaldsskól-
anna á landsbyggðinni, stofnun
Háskólans á Akureyri og að
nokkru leyti uppbyggingu sjúkra-
og öldrunarþjónustu verður þó
að meta stjórnvöldum að ein-
hverju leyti til tekna í þessu
sambandi.
Reykjavíkurvaldið svonefnda á
ekki alla sökina á fólksflóttan-
um. Skammsýni, hreppaöfund
og skrítnar hundakúnstir heima í
héruðunum hafa stundum valdið
slysum í þessu efni. Þannig
höfnuðu bæjaryfirvöld á Akur-
eyri fyrir fáeinum misserum til-
boði um að fá til sín stóra og vax-
andi skriffinnskustofnun sem
vafalítið á eftir að hlaða utan á
sig tugum eða hundruðum
starfa, og völdu í staðinn smá-
vægilega aðstoð við að koma í
gang nokkrum láglaunastörfum í
erfiðisgeiranum, sem hefðu
skapast hvort sem var á næstu
mánuðum.
Landsbyggðin hefur haldið að
sér höndum og þolað allar blóð-
tökur án verulegrar andstöðu.
Sumir segja að nú sé svo komið
að hún verði að gera uppreisn.
Spurning er hvort það er ekki
orðið of seint.
Það er algerlega vonlaust að
landsbyggðarflóttinn minnki
meðan hlutfall þjónustugreina á
landsbyggðinni helst jafn lágt og
það er nú, og kjaramunur starfs-
fólks í framleiðslu og þjónustu,
annar en kaup, er jafn mikill og
hann er nú.
1 i \| BENEDIKT
SIGURÐS
i SON
KENNARiÁ
AKRANESI