Dagur - 07.02.1998, Qupperneq 5

LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 1998 - 21
Dgptr.
MENNINGARLÍFIÐ í LANDINU
Úrþessu verdur kynlegur kokteiH, leikur sem ímargvíslegum skilningi fer fram „á mörkunum", í formhugsun, efnismeðferð og sjónarhorni - sem sagt íanda póstmódernismans eins og fram er tekið í
kynningum - hvað annað?
i
i
1
1
1
1
1
1
1
1
1
}
Hver er í matinn?
Leikfélag Reykjavíkur:
FEITIR MENN í PILSUM
eftir Nicky Silver.
Þýðing: Anton Helgi Jónsson.
Leikstjóri: Þór H. Tulinius.
Leikmynd og búningar:
Stígur Steinþórsson.
Lýsing: Kári Gíslason.
Hljóð: Ólafur Örn Thoroddsen.
Frumsýnt á Litla sviði
Borgarleikhússins 4. febrúar.
Þetta er í kynningum kallaður
„gráglettinn gamanleikur" og
eftir leikstjóranum er haft að
verkið höfði „til púkans í okkur,
þessa illkvittnislega húmors sem
fær okkur til að hlæja að óförum
annarra." Það er vægt til orða
tekið. Sannleikurinn er sá að
þetta leikrit er eitt hið ógeðsleg-
asta sem hér hefur lengi sést,
kaldranaleg mynd af því sem
tekur við þar sem mennskunni
sleppir, handan viö allt siðferði.
Það getur verið að leikhúsinu
þyki ekki skynsamlegt að mark-
aðssetja leikinn hispurslaust og
vilji því Ieggja áherslu á að þetta
sé bara gamanleikur til skemmt-
unar, en þá er verið að blekkja
væntalega áhorfendur. Hitt er
sjálfsagt að taka strax fram að
leikurinn er skrifaður af mikilli
kunnáttu, enda höfundurinn
frægur og verðlaunaður leikhús-
maður í Ameríku og víðar.
Kynlegur kokteill
Nicky Silver fer óvenjulega leið í
þessu verki, blandar saman
skopleik, absúrdleikhúsi og sál-
fræðilegu fjölskyldudrama í
góðri og gildri amerískri hefð
(O’Neil, Williams, Albee). Úr
þessu verður kynlegur kokteill,
leikur sem í margvíslegum skiln-
ingi fer fram „á mörkunum", í
formhugsun, efnismeðferð og
sjónarhorni - sem sagt í anda
póstmódernismans eins og fram
er tekið í kynningum - hvað ann-
að? Höfundurinn er alltaf að
segja áhorfandanum að þetta sé
„bara leikur” með því að láta
Ieikendurna tala beint til þeirra.
Áhorfandanum er hins vegar
ekki sú linkind sýnd að honum
leyfist að skilja leikinn sem ein-
bert fjarstæðuspil, heldur er
jafnframt ætlast til að hann taki
því sem hér er lýst sem blóðugri
alvöru.
Þegar villimeimskan
tekur við
Efnið er það að mæðginin Phyll-
is og Bishop, ellefu ára sonur
hennar, komast ein lífs af í flug-
slysi á eyðieyju. Þau eru auðvit-
að mótuð af nútímafirringu og
hafa enga möguleika á að bjarga
sér þegar komið er út fyrir borg-
aralegt þjóðfélag. Eða hvað?
Þegar siðmenningin missir tökin
á fólki tekur villimennskan auð-
veldlega við. Þau hafa sem sé lík
farþeganna sér til framfæris. Á
eyjunni eru þau svo í fimm ár og
drengurinn verður kynþroska,
leggst með móður sinni, breytist
í ófreskju. Á meðan því fer fram
hefur faðirinn, Howard kvik-
myndaleikstjóri, tekið sér ást-
konu sem er reyndar klám-
myndaleikkona og gerir henni
barn. Mæðginin konia aftur til
siðmenningarinnar, frá öpunum
á eyjunni, en það verður ekki
auðveldlega snúið við og þau
halda áfram uppteknum hætti,
einkum Bishop sem er gerandi
atburðanna. - Æ, ég hef varla
geð í mér að rekja þennan
óþverra öllu Iengra.
Þrír stílar mætast
Það er vandasamt að halda sam-
hengi og samræmi milli þeirra
stíltegunda sem leikurinn gerist
í. Þetta hefur Ieikstjóra ekki tek-
ist sem skyldi og hefði miklu
stílfærðari leikmáti þurft að
koma til. Höfundur lýsir þessu
svo að fyrsti þátturinn sé ekki
línulegur þar sem farið er fram
og aftur í tíma og rúmi, annar
þáttur, heillegur í atburðarás,
nefndur kammerfarsi, og sá
þriðji réttarhaldaleikrit. „Vand-
inn í uppsetningu er,“ segir Sil-
ver, „að finna hvar þessir þrír
stílar mætast, ekki hvar þeir
greinast að“.
Fyrsti hlutinn, þar sem
mæðginin eru á ströndinni áður
en óhugnaðurinn hefst var áber-
andi bestur í sviðsetningunni
enda einfaldastur. Einkum þótti
mér Jóhann G. Jóhannsson fara
þar skemmtilega með hinn
unga, stamandi, innskeifa Bis-
hop, sem hefur Katherine Hep-
burn á heilanum og talar linnu-
Iaust um hana. Þarna er á ferð
leikari sem ég hef ekki séð mikið
til áður. Það er mikils krafist að
eiga að sýna umbreytingu frá
saklausu barni yfir í ófreskju. Jó-
hanni tókst að vísu ekki alltaf að
framkalla þann hroll hjá áhorl’-
andanum sem þurft hefði, en
gerði margt vel. Síðasti þáttur-
inn, á geðsjúkrahúsinu, yfir-
heyrsla læknisins, er slakastur,
of líkur því sem maður er búinn
að fá sig fullsaddan af úr amer-
ískum leikritum og kHkmynd-
um.
Að ofbjóða áhorfendiun?
Hanna María Karlsdóttir var
ágæt í byrjun, en það vantaði
nokkuð á demóninn og ör\'ænt-
inguna í leik hennar þegar á
leið, sem ef til \áll er sök leik-
stjórans. Sömuleiðis þótti mér
Eggert Þorleifsson daufur og
ósérkennilegur sem Howard, -
hann leikur líka Nestor geð-
lækni, - og er greinilega tilætlun
höfundar að læknirinn og faðir-
inn renni saman, eins og Pam
og geðsjúklingurinn Popo Mart-
in sem Flalldóra Geirharðsdóttir
leikur. Henni farnaðist að ýmsu
leyti best leikendanna og tók
einkum Pam sannfærandi tök-
um. Annars er um persónugerð-
irnar yfirleitt það að segja að hið
póstmóderníska tvísæi gerir
áhorfandanum erfitt að taka þær
alvarlega - og þar með raunar
það lífræna inntak sem í verkinu
felst. - Þýðing Antons Helga er
lipur og munntöm, en alltaf
finnst mér hin amerísku fúkyrði,
sem yfirfljótanleg eru hér,
hljóma ankannalega þýdd á ís-
lensku.
Um ytri búnað leiksins er allt
gott að segja, skógurinn á eynni
var einkum vel heppnaður. -
Þetta leikrit fjallar sem sagt um
það þegar manneskjan breytist í
dýr. Flvers vegna? Er eitthvað í
lifnaðarháttum nútímafólks sem
kallar á slíka afmönnun?
Kannski firring afþreyingariðn-
aðarins sem persónurnar lifa og
hrærast í? Ekki get ég séð að
höfundurinn varpi neinu ljósi á
það. Læðist að manni að
kannski hafi honum einkum
gengið til að ofbjóða áhorfend-
um, markaðssetja Hðbjóðinn.
Það er eitthvert tómahljóð í
þessu öllu þegar upp er staðið.