Dagur - 07.02.1998, Blaðsíða 14

30 -LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 1998
v&r-
HEILSULÍFIÐ 1 LANDINU
eignir
Að verða foreldrí 15-16 ára er
ekki auðvelt hlutskipti og
fæstir myndu kjósa sér það.
Sóley Bender hjúkrunarfræöingur heldur rabbfund á þriðjudaginn, þar sem hún tekur fyrir efnið: Eru
barneignir algengar meðal ungs fólks á islandi? mynd: eól
„Við íslending-
ar skerum
okkur töluvert
úr hvað varð-
ar barneignir
og viðhorf til
þeirra," segir Sóley Bender, formaður
Fræðslusamtaka um kynlíf og barneignir.
„Varðandi viðhorf gagnvart barneignum
almennt hérlendis, er viðmiðunin sú að
eiga þrjú börn, sem er nokkru hærra en
annars staðar í Evrópu. Ef við skoðum svo
fjölda fæddra barna, þá eru þau 2,1 á
hverja konu hérlendis, en í Þýskalandi 1,2
og á hinum Norðurlöndunum 1,8. Þannig
að munurinn er talsverður.“
Sóleyju finnst forvitnilegt að skoða
hvort og hvernig viðhorf þjóðfélagsins til
barneigna skilar sér til unga fólksins og
hvort það þykir sjálfsagt að þessi viðteknu
viðhorf gildi um það líka.
Fræðsla um kynlíf nauðsynleg
Hér á landi er tiltölulega há tíðni barn-
eigna meðal ungs fólks, en hefur þó farið
Iækkandi á síðustu árum. Hins vegar hef-
ur fóstureyðingum farið fjölgandi og
spurning hvort þunganir eru ekki álíka
margar eftir sem áður.
Hérá landi er tiltölulega há
tíðni bameigna meðal ungs
fólks.
„Því er spurning um það hvernig hægt
er að koma í veg fyrir óæskilegar þungan-
ir hjá ungum stúlkum. Þar ber auðvitað
fyrst að nefna fræðslu um kynlíf og barn-
eignir og svo hvort getnaðarvarnir fást
nógu víða og eru á nógu góðu verði,“ seg-
ir Sóley.
„Eg gerði viðhorfskönnun árið 1996,“
segir Sóley, „og þar kom fram að ungt fólk
hefur mjög eindregna skoðun á því að
eignast ekki börn of snemma. Hins vegar
vill það gjarnan fá fræðslu og að geta leit-
að á sérhæfðar móttökur varðandi kynlíf
og barneignir og fá þar ráðleggingar."
Vísiriim er koininn
I Hinu Húsinu er kominn vísir að slíkri
miðstöð, en hún er á tilraunastigi enn og
hefur ekki mikið að segja á landsvísu.
„Þetta myndi verða miklu markvissara ef
til dæmis væri hægt að nota heilsugæslu-
stöðvarnar til að koma upp slíkum mið-
stöðvum. En fólk er gjarnan feimið og því
þarf að gæta þess að koma vel til móts við
það og gæta þess að því líði vel við það að
koma og leita upplýsinga. Við vitum að
ungar stúlkur kvíða því oft að heimsækja
kvensjúkdómalækna og eitt af því sem
þarf að gera er að gera þær heimsóknir
þægilegri,“ segir Sóley.
„I Bandaríkjunum kom það fram í könn-
un að þegar hægt er að flétta saman þjón-
ustu og kynfræðslu, þá verður úr því heild-
ræn þjónusta sem nýtist unga fólkinu vel,“
segir Sóley Bender. VS
Kynhvöt
Lesandi hafði samband
og var að velta fyrir sér
mismunandí kynhvöt
fólks. Hvort það væri til í
dæminu að fólk hefði
nánast enga kynhvöt eða
kynlífslöngun og væri
eins og hann orðaði það
náttúrulaust. Þessi
ákveðni lesandi nefndi
sem dæmi þá sem
væru til dæmis einsetumenn allt sitt
líf. Því er til að svara, að kynþörf og
kynhvöt er mjög einstaklingsbundin
og þekkjum við öfgar í báðar áttir,
svo sem óeðlilega mikla kynhvöt sem
í seinni tíð hefur verið kölluð kynlífs-
fíkn og svo í hina áttina algjört skírlífi.
Það er magn testosterons í blóði beggja
kynja sem stjórnar kynlöngun fólks. Ef um
er að ræða einstakling, sem hefur litla eða
alls enga kynlöngun og magn testosterons
í blóði er lágt, getur hormónagjöf hjálpað.
Slík meðferð þarf alfarið að fara fram und-
ir eftirliti Iækna og eru þá kvensjúkdóma-
og þvagfæraskurðlæknar sjálfsagt bestu
kostir í stöðunni.
Kynþörf fólks tengist líka aldri og er
talið að kynþörf karla sé í hámarki um tví-
tugt og eftir það fari að draga úr henni
hægt og sígandi. Hjá konum eykst hins-
vegar kynþörf með aldrinum. Þegar höml-
ur minnka gengur þeim oft betur að fá
fullnægingu og eru oft kynferðislega
virkastar í kringum
Oft heyrast
vangaveltur um
staðla í kynlífi og er þá verið að fiska eftir
upplýsingum um hversu oft í viku eða mán-
uði fólk stundar kynlíf. Slík viðmið er nær
ómögulegt að gefa fólki, því það er sumum
pörum jafn eðlilegt að stunda kynmök einu
sinni til tvisvar í mánuði og það er öðrum að
stunda kynlíf sjö sinnum í viku.
Til er að fólk velji það að stunda skírlífi
(stundar alls eldœrt kynlíf af neinu tagi)
og er það vel þekkt við sum trúarbrögð,
svo sem nunnur, munkar og kaþólskir
prestar. Þessir einstaklingar líta þá gjarn-
an skírlífið sem líkamlega fórn til guðs,
sem þau færa af fúsum og frjálsum vilja.
Víða í Austurlöndum er til hugtakið
„sæðismáttur". Þar er átt við þann kraft
sem karlmenn öðlast við að missa ekki
frá sér sæði og stunda því skírlífi eða
kynlíf án sáðfalls, til að halda orku í
' líkamanum.Tímabundið skírlífi er
einnig vel þekkt, svo sem meðal
íþróttamanna og jafnvel lista-
manna, þar sem fólk iðkar ekki
«- kynlíf tímabundið til þess að geta
beint kynorkunni að ákveðnu mark-
miði. Rannsóknir hafa sýnt að ef ein-
hver breyting verði á kynþörf við langvar-
andi skírlífi, þá sé það heldur að kynþörf-
in minnld en hitt. Þetta á þó ekki við um
ungt fólk sem stundar ékki kynlíf tíma-
bundið, til dæmis vegna fjarveru að heim-
an vegna vinnu.
Vonandi svarar þetta einhverjum spurn-
ingum, en hikið ekki við að hafa samband,
ef þið óskið eftir að tekið verði fyrir eitt-
hvað sérstakt efni.
Öfundog
afbiýði-
semieru
vísttil
Afbrýði er tilfinning sem bærist í brjóst-
um margra og á fullkominn rétt á sér þó að
langflestir vilji helst bæla hana niður og
alls ekki kannast við hana. Þegar nánar er
að gáð er afbrýði þó fyllilega eðlileg tilfinn-
ing, ein af mörgum sem hrærist í mann-
fólkinu. Það er þess vegna kannski alveg
eins gott að leyfa henni að koma upp á yf-
irborðið, kannast við hana blessaða og
leyfa henni að vera til. Maður hlýtur að
spyrja hvort það sé ekki eðlilegt að finna til
afbrýði í einhverjum mæli. Svarið liggur í
augum uppi. Auðvitað er eðlilegt og allt í
lagi að vera afbrýðisamur. Af og til.
Neikvæðni hefur verið ríkjandi kringum
þessa tilfinningu, kannski vegna þess að
það er helst talað um hana eins og hún
birtist þegar hún fer út í öfgar f sambandi
kynjanna. Karlmaður getur til dæmis orð-
ið afbrýðisamur þegar aðrir menn horfa á
eða daðra við konuna hans á balli og sjálf-
sagt getur kona orðið afbrýðisöm út í vin-
konu sína, sérstaklega út af einhverjum
karli. Svona fólk er til. Mönnum þykir það
slæmt að vera afbrýðisamur en enginn
kannast við að hann sé það sjálfur. En
þrátt fyrir allt getur afbrýðisemin látið á
sér kræla á öllum tímum við allar aðstæð-
ur. Það er staðreynd.
Önnur neikvæð tilfinning, náskyld af-
brýðiseminni en sjálfsagt enn viðkvæmari,
er blessuð öfundsýkin. Öfund bærist ör-
ugglega innan í hverjum einasta líkama í
landinu þó að enginn vilji kannast við
hana eða leyfa henni að vera til af því að
hún þykir svo neikvæð og „slæm“. Samt er
öfundin eðlileg tilfinning að finna til við
ýmsar aðstæður og allt í lagi að hafa hana
og vita af henni. Það verður þó að viður-
kennast að sjálfsagt getur það orðið slæmt,
og kannski verst fyrir mann sjálfan, ef öf-
undsýkin fer út í öfgar. Öfund er eftir allt
saman einn þáttur af mannlegu lífi, af
mannfólkinu sjálfu, en getur birst í leið-
indaformi, baktali, átökum milli manna og
öðru þvíumlíku.
Mannskepnan, með huga sinn og hugsun,
er þeim stórmerkilegu eiginleikum gædd að
vera alltaf að keppa að einhveiju marki í lífi
og starfr. Auðvitað hefur þetta komið mann-
inum þar sem hann stendur í dag en öllum
árangri íylgja kostir og lestir. Mennirnir hafa
tilfinningar, eru metnaðargjarnir og vilja
halda áfram. Þeir bera sig saman við aðra
menn, sjá hvaða árangri þeir ná og vilja gera
betur. Það er keppnisandinn sem krælir á
sér og kannski einhver skammtur af öfund.
Hjá því verður ekki komist. Þetta hefur til
dæmis birst mjög áþreifanlega í lífsgæða-
kapphlaupinu, sem Is-
lendingar eru meistar-
ar í og því ætti hver
og einn að líta í
sinn barm, sjá öf-
undina og sam-
þykkja hana. Hún
íyrirfinnst í okkur
öllum.
er bara verst ef
tilfinningar á borð við
öfund eða afbrýði-
semi verða sjúk-
legar - þá þarf ef-
laust að leita
hjálpar hjá lækn-
um eða öðrum
sérfræðingum.
Guðrún Helga
Sigurðardótt-
irghs@ff.is