Dagur - 27.02.1998, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 27. FEBRÚAR 1998 - 7
ÞJÓÐMÁL
Verkalýðshreyfíiig
á krossgötum
ÁGÚST EIN-
ARSSON
ALÞINGISMAÐUR /
ÞINGFLOKKI JAFNAÐAR-
MANNA
SKRIFAR
Það er áhyggjuefni verkalýðs-
hreyfingarinnar hversu sterka
stöðu vinnuveitendur hafa í
þjóðfélaginu og hjá vinveittri rík-
isstjórn. Vinnuveitendur hafa átt
auðvelt með að koma sjónarmið-
um sínum á framfæri í fjölmiðl-
um. Vinnuveitendasambandið,
Félag íslenskra iðnrekenda og
Verslunarráðið vinna afar mark-
visst áróðursstarf en samtök
launþega eru þar mun veikari.
Áróðui vumuveitenda
Linnulausar árásir á umsvif rík-
isvaldsins einkenna áróður
vinnuveitenda. Þeir vilja að ríkis-
valdinu séu settar sífellt þrengri
skorður. Þetta á ekki einungis
við aðild ríkisvaldsins í fyrir-
tækjarekstri heldur einnig þátt-
töku þess í velferðar-, heilbrigð-
is- og menntakerfinu. Vinnuveit-
endur vilja einkavæða þar sem
mest, þ.e. færa þessa starfsemi
til sín. Þannig ákveði þeir um-
fang, verð og gæði velferðarkerf-
isins.
Opinber umsvif og skattlagn-
ing eru þó hér minni en að með-
altali innan OECD og Iangt um
minni en annars staðar á Norð-
urlöndunum.
Vinnuveitendum hefur tekist
að halda umræðunni frá göllum
í sínum ranni. Meðal þeirra er
mjög mikil miðstýring og í ís-
lenskum fyrirtækjum er einstak-
Iega Iág framleiðni, ein sú lægsta
í Evrópu. Lífskjör hérlendis eru
mun verri en þau þyrftu að vera,
m.a. vegna Iélegrar stjórnunar.
Islenskur launamaður nær
sæmilegum lífskjörum með því
að vinna um 30% lengri vinnu-
dag en tíðkast að meðaltali í Evr-
ópu. Sérhver launamaður hér
þarf að vinna um tvo daga auka-
lega í hverri viku til að hafa sam-
bærileg lífskjör og starfsbróðir
hans í Vestur-Evrópu. A þessu
bera vinnuveitendur ábyrgð.
RiMsstjóm gegn launafólki
Ríkisstjórn Davíðs Oddssonar
breytti nýlega Iögum um kjara-
samninga á almennum og opin-
berum xinnumarkaði, þrátt fyrir
harða andstöðu verkalýðshreyf-
ingar og stjórnarandstöðu. í því
sást vel að staða verkalýðshreyf-
ingarinnar gagnvart ríkisvaldinu
er mjög veik.
Þegar lífeyrissjóðafrumvarpið
var upphaflega lagt fram átti að
gjörbreyta lífeyrissjóðakerfinu og
skipulagi á vinnumarkaði þannig
að einstaklingsbundnum ráðn-
ingarsamningum yrði gert mun
hærra undir höfði en áður.
Koma átti á svipuðu skipulagi og
er í Japan og Bandaríkjunum en
félagsleg réttindi verkafólks eru
þar lítil.
Ríkisstjórnin lét af þessari
stefnu um sinn. Vinnuveitenda-
sambandið var þar bandamaður
verkalýðshreyfingarinnar sem
bjargaði henni frá því að verða
undir eins og við hinar lagasetn-
ingarnar. I lífeyrissjóðaumhverf-
inu eru Heródes og Pílatus \ánir.
„Kommar“ og „kratar“ í
verkalýðshreyfingu
Pólitískt vald verkalýðshreyfing-
arinnar er lítið. Tengslin milli
jafnaðarmannaflokka og verka-
lýðshreyfingar eru allt að því al-
gjör um alla Vestur-Evrópu
nema hér. Sérstaðan er að Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur mjög
sterka stöðu innan verkalýðs-
hreyfingarinnar.
Það er með ólíkindum að
flokkur sem ætíð berst fyrir
hagsmunum vinnuveitenda,
einkum stórfyrirtækja, skuli hafa
svo mikið fylgi meðal launþega.
Sjálfstæðismenn hafa oft ráðið
ferðinni með því að semja sitt á
hvað við „komma“ og „krata“.
Það á ekki að vera neitt til leng-
ur sem kallast „kommi“ eða
„krati" í verkalýðshreyfingunni.
Nú eru breyttar aðstæður.
„Kommar" og „kratar“ væru
Iangflestir í einum stjórnmála-
flokki ef þeir byggju í nágranna-
löndunum.
Verkalýðshreyfingin verður að
endurmeta stöðu sína. Núver-
andi ríkisstjórn mun halda áfram
að skerða starfsemi hennar.
Þetta er í samræmi við stefnu
íhaldsmanna annars staðar, m.a.
í Bretlandi, Nýja-Sjálandi, Amer-
íku og í Asíu.
Samstaóan á vinnustöðum
Það hefur lengi Hðgengist hér að
kjarasamningar væru lágmarks-
samningar og síðan kæmu ein-
staklingsbundnar \firborganir í
hverju fyrirtæki. Þeir sem njóta
slíkra yfirborgana eru þó fyrst og
fremst þeir sem betur eru Iaun-
aðir. Með minnkandi atvinnu,
harðari samkeppni og sterkari
stöðu vinnuveitenda kemur sí-
fellt betur í ljós að með kerfi yf-
irborgana framhjá verkalýðs-
hreyfingu er öryggi launafólks
mjög lítið.
Það þarf að finna nýtt form á
verkalýðsbaráttunni og auka
þátttöku félagsmanna, m.a. þarf
að færa kjarasamninga með
„Framimdan eru
tímamót í íslenskum
stjómmálum, sameig-
inlegt framboð á vin-
stri væng. Ef póli-
tísku landslagi er
breytt breytast skil-
yrði launabaráttunn-
ar. Forvígismenn
launþega ættu að vera
í fararbroddi slíkrar
lueyfiugar og nýta
hana í umræðu iim
skipulagsmál hreyf-
iiigariimar.“
markvissu skipulagi meira yfir á
vinnustaðina.
Ef verkalýðshreyfingin ætlar
að standast áhlaup vinnuveit-
enda og flokka þeirra verður hún
að vinna pólitískt. Annars verður
þjóðfélagið þannig að velferðin
birtist í örlæti hinna efnaðri.
Eigum við að láta velferðina vera
það sem hrekkur af borðum
þeirra sem meira mega sín?
Verkalýðshreyfingin og stjórn-
málastefna hennar varð til í upp-
reisn gegn slíku kerfí forréttinda
og sérhagsmuna og gegn geð-
þóttákvörðunum valdastéttar-
innar.
Verkalýðshreyfíngin byggist á
einu grundvallaratriði; sam-
stöðu. Launafólk hefur aldrei
náð neinu fram vegna þess að
kröfurnar hafi þótt sanngjarnar.
Nei, það hefur þurft að beijast
fyrir öllum sigrum og eina vopn-
ið hefur verið samstaðan. Ef hún
verður brotin niður með einstak-
lingsbundnum, óskipulögðum
samningum á einstökum vinnu-
stöðum verður ekki tekið tillit til
sjónarmiða launafólks við mótun
atvinnu-, mennta-, heilbrigðis-
og velferðarstefnu.
Samfylktng vinnuvcitenda
og ríkisstjómar
Vinnuveitendur og ríkisstjórn
þeirra, ríkisstjórn Davíðs Odds-
sonar, ætla sér stærri hlut í verð-
mætasköpuninni. Þeir ráða
núna meirihluta á Alþingi, íjár-
málaheiminum og auðlindunum
sem þeir fá ókeypis. Vald fjár-
magnsins hefur aukist verulega á
íslandi á síðustu fimm árum.
Miðstýring \dnnuveitenda hér-
lendis er nær alger en almenn-
ingi er það ekki ljóst. Þeir hafa
stýrt fjölmiðlaumræðunni af
kænsku og verkalýðshreyfíngin
er máttlítil í svörum.
Skotspónn vinnuveitenda er
fyrst og fremst ríkisvaldið vegna
efnahagslegra umsvifa þess sem
þeir vilja fá yfirráð yfir. Þeir vilja
Iíka draga kraftinn úr skipulagðri
verkalýðshreyfingu með \annu-
löggjöf sem gefur þeim forskot.
Þeir fengu hana fyrir tilstilli
Sjálfstæðis- og Framsóknar-
flokks.
Þetta er barátta milli vinnu og
fjármagns. Launafólk á Vestur-
löndum er í allt annarri stöðu nú
en fyrir 20 árum m.a. vegna þess
að nú ræður alþjóðahyggjan för-
inni. Launamenn á Islandi eru í
samkeppni við launamenn í þró-
unarlöndunum og er miskunar-
Iaust att gegn þeim af Qármagns-
eigendum. Tækniþróunin og al-
þjóðavæðingin hafa breytt miklu
og m.a. bætt mjög stöðu fjár-
magnseigenda í heiminum.
Launafólk getur aðeins haldið
hlut sínum með samstöðu og
bættri menntun.
Verkalýðshreyfing er
pólitísk
Það þarf að ná fram hærri laun-
um, tryggari vinnu, meiri frí-
tíma, arðbærari fyrirtækjum og
góðu velferðar-, heilbrigðis- og
menntakerfi. Þetta gerist ekki
nema með samstilltri baráttu
verkalýðshreyfingar, jafnaðar-
manna og félagshyggjufólks eins
og hefur tekist annars staðar á
Norðurlöndunum.
Hagsmunagæsla er pólitísk.
Þeir sem vilja veikja mátt gagn-
aðila segja að hagsmunagæsla sé
á svokölluðum faglegum nótum
og ekki eigi að blanda pólitik inn
í umræðuna. Þetta er grundvall-
armisskilningur. Pólitík snýst um
að safna saman fólki með svipað-
ar skoðanir og fá umboð annarra
til að hrinda þeim í framkvæmd.
Launabarátta er óaðskiljanlegur
hluti af efnahagslegri umgjörð
og lögum sem eru ákveðin af lög-
gjafar- og framkvæmdavaldi, þ.e.
af pólitískum flokkum.
Aðskilnaður verkalýðsbaráttu
og stjórnmála er ekkert annað en
leið fjármagnseigenda, þ.e.
vinnuveitenda, til að veikja mátt
launþega. Þeim hefur tekist það
býsna vel hérlendis. Á sama tíma
er stefna núverandi ríkisstjórnar
og vinnuveitenda ein og hin
sama.
Lokaorð
Framundan eru tímamót í ís-
lenskum stjórnmálum, sameig-
inlegt framboð á vinstri væng. Ef
pólitísku landslagi er breytt
breytast skilyrði launabaráttunn-
ar. Forvfgismenn launþega ættu
að vera í fararbroddi slíkrar
hreyfingar og nýta hana í um-
ræðu um skipulagsmál hreyfing-
arinnar.
Nú er tækifærið íyrir verka-
lýðshre^Tinguna að einbeita sér
að umræðu um brevtt og bætt
skipulag og ná betur til al-
mennra félagsmanna og skýra
nauðsyn samstöðu á hinu pólit-
íska sviði. Tengsl foringja og
fólks eru ekki næg og það veikir
stöðuna þegar tekist er á við
samþjappað vald vinnuveitenda
og ríkisstjórnar. Ovægni og til-
litsleysi í lífsbaráttunni er að
aukast og alþjóðavæðing skiptir
miklu máli. Verkalýðshreyfíngin
getur einungis haft áhrif ef hún
á pólitíska málsvara og banda-
menn.
Frelsi, jafnrétti og bræðralag
eru róttækar hugmyndir og óað-
skiljanlegar frá Iaunabaráttu < :
hagsmunum launafólks. Ny. .
öldin felur ekki aðeins í s
óvissu heldur einnig tækifær