Dagur - 26.02.1999, Blaðsíða 7

Ð^ur
FÖSTUDAGUR 26. FEBRÚAR 1999 - 7
ÞJÓÐMÁL
Eiðar - menningar-
miðstöð Austurlands
VILHJÁLMUR
EINARSSON
fyrrv. skólameistari
M.Eog formaður
Eiðavina skrifar
Hér verður rökstudd sú skoðun
að Eiðastað eigi að endurreisa
sem Menningarmiðstöð Austur-
lands í þess orðs fyllstu merk-
ingu.
Þegar menntamálaráðherra
kunngjörði fyrir nokkru að til
stæði að stofna menningarmið-
stöðvar hér og þar um landið
fögnuðu margir en aðrir fussuðu.
Síðan hafa komið fram ýmsar
kröfur frá stöðum, sem ekki
hlutu náð og gild rök færð fyrir
því að einnig þar ættu slíkar mið-
stöðvar að rísa. Margir hafa kom-
ið að máli við mig og talið Eiða-
stað réttborinn til þeirrar virðing-
ar, sem slíkri stofnun fylgir. Rök-
in eru m.a. þessi:
1. Eiðar eru höfuðból að fornu
og nýju. Um árið 1000 varð þar
goðasetur. (Eiðsaga Ben. Gísl.
bls. 11).
2. Árið 1883 var stofnaður
búnaðarskóli á Eiðum.
3. Langt fram eftir 20. öld var
Eiðskóli eini framhaldsskólinn á
Austurlandi.
4. Fjöldi málsmetandi Aust-
firðinga hlutu fyrstu framhalds-
menntun sína á Eiðum, staður-
inn er miðsvæðis og enginn stað-
ur í fjórðungnum er líklegri til að
um hann skapist víðtæk eining
sem menningarmiðstöð.
Það er því sagan og hefðin sem
helgar staðarvalið fyrst og fremst.
Þó að síðastnefnda atriðið vísi til
togstreitu milli sveitarfélaga er
hitt jafn víst, að ef menningar-
stofnun á að geta staðið undir
nafni er mikilvægt að hún verði
sótt og nýtt af Austurlandi öllu.
Því er það að margra dómi mikil-
vægt að slík starfsemi eigi sér
stað á „hlutlausu svæði". A Eiða-
stað er nánast allt sem þarf til að
reka þar fjölþætta menningar-
starfsemi. Spánýtt dæmi um
þetta er eftirfarandi:
„Óperustúdíó Austurlands blæs
lífi t Eiða á ný“
var forsíðufyrirsögn í vikublað-
inu Austra þann 18.02. sl. Þar
kemur fram að „Operustúdíóið
hefur fengið afnot af húsnæði Al-
þýðuskólans á Eiðum bæði til æf-
inga og sýninga.“ Auk þessa mun
þörf á því að nýta bæði heimavist
og mötuneyti þegar nær dregur
sýningum sem fram eiga að fara í
hátíðarsal Eiðaskóla.
Eiðavinir
Síðastliðið vor voru stofnuð sam-
tökin „Eiðavinir" og fljótlega
söfnuðust nokkur hundruð félag-
ar. Markmið samtakanna er ein-
falt (sbr. 3. gr. laga): ,,..að stuðla
að endurreisn Eiðastaðar í þágu
menningar- og athafnalífs á
Austurlandi'1 og samtökin hyggj-
ast ná markmiði sínu m.a. með
því að afla stuðnings ríkis, sveit-
arfélaga, fyrirtækja og frjálsra fé-
lagasamtaka, gefa út kynningar-
og fræðsluefni um staðinn,
stuðla að fegrun og verndun
minja, gefa út fréttabréf og halda
„Eiðamót“ á hverju sumri.
Fyrsta Eiðamótið er fyrirhugað
helgina 25.-27. júní nk. og þess
vænst að nemendur þeirra ár-
ganga sem í skólanum voru ‘39,
‘49, ‘59 o.s.frv. fjölmenni, jafnvel
þótt þeir hafi ékki útskrifast á til-
teknu ári. Það skal þó undirstrik-
að að allir Eiðavinir eru hjartan-
lega velkomnir! I fréttabréfi, sem
bráðlega verður sent félögum
verður nánari grein gerð fyrir
dagskrá.
Störf stjórnar Eiðavina hafa
fyrst og fremst verið fólgin í því
að gera sér grein fyrir þörfinni í
fjórðungnum fyrir miðstöð af því
tagi sem samtökin hugsa sér: Þ.e.
að staðurinn verði rekinn svipað
og opinn heimavistarframhalds-
skóli og verðlagi á fæði og gist-
ingu mjög stillt í hóf.
í könnun sem gerð var síðast-
liðið sumar og tók til 25 aðila í
Qórðungnum kom m.a. í ljós:
• Mikill áhugi félaga eldri
borgara á vikudvöl.
• Verulegur áhugi fyrirtækja á
helgardvöl eða stuttum nám-
skeiðum.
• Fræðslustjóri Austurlands
taldi að á grunnskólastigi mætti
hafa margvísleg not af Eiðastað
ef hann yrði rekinn með þeim
hætti sem hér um ræðir, t.d. sem
skólabúðir og athvarf fyrir erfiða
nemendur, sem um stundarsakir
þurfa að víkja úr sínum skóla.
Hann benti á möguleika staðar-
ins til fjölþættrar notkunar sem
hæglega gæti farið fram samtím-
is.
Hér er aðeins tæpt á hluta
þeirrar starfsemi sem hefði mikil
not af þeirri aðstöðu sem til stað-
ar er á Eiðum og við höfum kom-
ið auga á. Þeir aðilar eru efalaust
enn fleiri, sem ekki hafa verið til
athugunar. Þannig kom það sem
staðfesting á trú Eiðavina á fram-
tíðarnot staðarins að Operustúd-
íóið fer brátt að nýta sér aðstöð-
una þar.
Menningarmiðstöð Austur-
lands í Eiða
A góðum stundum ræða stjórn-
málamenn gjarna um mikilvægi
þess að jafnræði til náms nái til
sem flestra borgara, óháð búsetu,
aldri eða efnahag. Þá er annað
áhersluatriði þeirra gjarna að efla
ævi- eða endurmenntun svo að
þeir eldri, sem farið hafa á mis
við að öðlast þá þekkingu og
hæfni sem þeir telja sig vanta
geti öðlast hana. Gríðarlegt átak
hefur verið gert í þessum málum
með öldungadeildum framhalds-
skólanna og Endurmenntunar-
deild Háskólans.
Sé málið skoðað nánar kemur í
Ijós að hinar dreifðu byggðir,
sveitir og smærri þorp, hafa orð-
ið útundan. Lofsvert framtak er
þó í gangi í fjarkennslu sem á að
geta hjálpað dreifbýlinu. En hitt
er einnig að verða flestum ljóst:
Fjarkennsla notast sjaldnast
nema því aðeins að reglubundnir
samfundir með kennara séu
skipulagðir sem hluti af náminu.
Þannig hefðu bæði farskólinn á
Austurlandi og nýstofnuð
fræðslumiðstöð Austurlands ótví-
rætt gagn af þeirri aðstöðu sem
er til staðar á Eiðum.
Allt framangreint tilheyrir
vissulega menningunni og má því
vel flokkast undir starfsemi
menningarmiðstöðvar. Við höf-
um þó alls ekki gleymt hinum
ýmsu listum svo sem leildist og
myndlist en nú hefur tónlistin
riðið á vaðið að notfæra sér að-
stöðuna. Það er von og trú okkar
Eiðavina að hér sé aðeins um
byrjun að ræða og að í framtíð-
inni megi hvers konar menning-
amðleitni Ieita skjóls og styrks í
Eiða.
Lokaorð: Akall til Alþmgis
og ríkisstjómar
Stöndum saman um viðreisn á
Eiðum. Sjáið til þess að staðnum
verði skapaður rekstrargrundvöll-
ur þannig að hann geti komið að
því gagni fyrir unga sem aldna
svo sem efni standa til.
Gerið Eiðastað að Menningar-
miðstöð Austurlands!
F éll SvanMður á meðlaginu?
OTTÓ SVERRISSON
skrifar
Þessari spurningu skaut upp í
huga mér þegar talningu atkvæða
lauk. Háttvirtur þingmaður
Svanfríður Jónasdóttir steig í
pontu á Alþingi og kvað sig mót-
fallna (ásamt Sturlu Böðvars-
symi) þeirri þingsályktunartillögu
um að meðlög forsjárlausra for-
eldra yrðu frádráttarbær frá
tekjuskattstofni þeirra (sem ég
held að tíðkist í öllum OECD
ríkjum ásamt Norðurlöndunum).
Aðalástæða þess að háttvirtir
þingmenn kváðu sig mótfallna
tillögunni var sú að ekki mætti
mismuna foreldrum í skattakerf-
inu. Ekki veit ég betur en ein-
stæðir foreldrar fái lækkun á
leikskólagjöldum og barnabætur
vegna barna á framfæri. Þing-
mennirnir verða að gera sér Ijóst
að forsjárlausir foreldrar verða að
eiga húsnæði, föt, leikföng, bæk-
ur og þess háttar fyrir börn sín.
Forsjárlaust foreldri sem er það
lánsamt að hafa barn sitt í heild
4-5 mánuði á ári, á það að fá
meðlag frá forsjárforeldrinu á
meðan á dvöl þess stendur?
A kostnaður við umgengni að
vera alfarið í höndum forsjár-
Iausra foreldrisins?
Sá sem greinina ritar flýgur 4
sinnum innanlands á mánuði til
þess að umgangast barn sitt
ásamt því að hafa verið úrskurð-
aður til að greiða 1,5 meðlag,
þrátt fyrir greiðslu meðlags með
öðru barni.
Einnig er búið með reglugerð
(samda m.a. af úrskurðaraðilum
meðlaga í dómsmálaráðaneytinu)
að tekjutengja meðlag þannig að
ef einstaklingur fer yfir ákveðnar
brúttotekjur má sýslumaður og
dómsmálaráðuneyti úrskurða
forsjárlausa foreldrið í eitt og
hálft, tvö eða jafnvel þrjú meðlög
með einu barni. Hefur það sýnt
sig að þegar forsjárlausir foreldr-
ar bera saman bækur sínar virð-
ast þetta vera geðþóttaákvarðanir
einstaklinga sem vinna hjá emb-
ættunum.
Með reglugerð þessari er verið
að segja að tveir fráskildir ein-
staklingar sem greiða meðlög eru
ekki jafnir fyrir lögum, sá sem
ávallt hefur verið vinnusamur
með Iangan vinnudag og hærri
laun skal greiða hærra meðlag
með barni sínu heldur en sá sem
vinnur minna. Ef það ætti að
skoða iög Iandsins og stjórnar-
skrá þá held ég að allir eigi að
vera jafnir fyrir lögum.
Þegar virðulegir þingmenn
varpa því fram að þeir vilji ekki
mismuna foreldrum með frá-
dráttarbæru meðlagi forsjárlausa
foreldrisins þá vona ég fyrir
þeirra hönd að einstaklingarnir
(sem eru á áttunda þúsund) og
greiði meðlag hugsi ekki eins og
ég-
Þessa þingmenn kýs ég ekki.