Dagur - 03.03.1999, Blaðsíða 8

8- MIÐVIKUDAGVR 3. MARS 1999
VMfir
MIÐVIKUDAGUR 3. MARS 1999 - 9
FRÉTTASKÝRING
FRÉTTIR
k. A
Vili a breytta búskaparhætti
GEIRA.
GUÐSTEINS-
SON
SKRIFAR
Fimm ára sýn ætti að
koma landbúnaðiniim
mjög vel. Framtíðar-
sýnin verður því mun
skýrari en verið hefur
þrátt fyrir að ekki séu
auknar greiðslur að
neinu marki úr ríkis-
sjóði til bænda frá því
sem var í fyrri samn-
ingum bænda við rík-
isvaldið.
Stærsta málið sem liggur fyrir
Búnaðarþingi, sem fer fram í
Reykjavík þessa vikuna, er nýr
samningur við ríkisvaldið sam-
kvæmt búnaðarlögum. Samning-
urinn er fjórskiptur.
I fyrsta lagi er um að ræða
stuðning við leiðbeiningar eða
ráðgjöf þar sem Iögð er aukin
áhersla á rekstrarráðgjöf og
skipulag búrekstrar.
I 2. kaflanum eru ákvæði um
búfjárræktina en lengi hefur ver-
ið stuðningur við ræktunarstarfið
sem er hugsaður til þess að bæta
afköst búfénaðarins og ná um
leið betri framleiðslu. Sá stuðn-
ingur er tryggður í næstu fimm ár
sem er svipað og verið hefur.
I þriðja lagi er um að ræða
stuðning við umbætur á bújörð-
um sem verið hefur inni í lögum
á undanförnum árum en fjár-
framlög frá ríkisvaldinu til þess
málaflokks hafa mjög verið af
skornum skammti á undanförn-
um árum. I þessum nýja samn-
ingi er nú lögð mun meiri áhersla
á umhverfismál og bætta ásýnd
en ekki er um að ræða beina
framkvæmdastyrki sem ákvæði
var um í gömlu lögunum.
I §órða lagi er um að ræða
stuðning við nýsköpun og þróun-
arstarfsemi og hagræðingarverk-
efni gegnum Framleiðnisjóð
landbúnaðarins sem verið hefur
til staðar síðustu tvo áratugi en
hann er nú styrktur í sessi næstu
fimm árin samkvæmt nýja samn-
ingnum.
Framtíðarsýnin í þeim málum
verður því mun skýrari en verið
hefur þrátt fyrir að ekki séu aukn-
ar greiðslur að neinu marki úr
ríkissjóði til bænda, en þessi
fimm ára sýn ætti að koma at-
vinnugreininni mjög vel. Ari
Teitsson, formaður Bændasam-
takanna, segir að bætt ásýnd
felist m.a. í verkefnum til að þróa
hugmyndir og skapa landbúnað-
inum aukna yídd.
Greiðslur til bænda
„Það felst m.a. í stuðningi við þá
bændur sem vilja leggja aukna
áherslu á Iífræna ræktun sem
mjög æskilegt er að auka enda
fyrirliggjandi áhugi á því hjá
bændum. I bættri ásýnd felst
einnig að bæta tæknibúnað í
gróðurhúsum með það íyrir aug-
um að draga úr mengunarhættu
og nýta betur það sem notað er af
aðföngum. Það er líka fólgið í því
að þróa enn frekar kornræktar-
starf í landinu, en ekki stuðning-
ur við aukna rækt t.d. á hvern
hektara sem við bætist hjá hverj-
um ræktanda. Það er einnig
stuðningur við að skipuleggja beit
og gera göngustíga fyrir fólk og
gera almenningi það auðveldara
að fara um lönd bænda. Bóndinn
er með öðrum orðum styrktur til
þess að bæta aðgengið að Iandinu
sem sumum kann að finnast
nokkuð langsótt en það er því
miður oft þannig að þó almenn-
ingi langi til að skoða landið, ekki
síst einhvetjar náttúruperlur, þá
er oft yfir girðingar að fara sem
getur verið torvelt mörgum.
Þannig væri hægt að setja „prílur“
yfir girðingarnar, þ.e. tröppur yfir
girðinguna sem víða hafa reyndar
verið teknar í notkun, og merkja
gönguleiðir,“ segir Ari Teitsson.
500 milljónir króna á ári
Ari Teitsson var inntur eftir því
hvaða verðmætamat væri á þess-
um samningi við ríkisvaldið og
hvort hann væri sáttur við samn-
inginn.
„Stærð samningsins mælist á
bilinu 400 til 500 milljónir króna
á ári næstu fimm ár. Við forsvars-
menn Bændasamtakanna erum
nokkuð sáttir við niðurstöðuna
þrátt fyrir að ekki sé um aukn-
ingu á ijármunum að ræða frá því
sem er í ár. Þó héldum við að nú
væri svigrúm í allri þessari
byggðaumræðu og góðæri að
veita aðeins meiri Ijármunum til
styrktar dreifbýlinu, en það gekk
ekki eftir. Ef við hefðum einir
ráðið verkefnavali í því sem stutt
er þá hefði skiptingin litið nokk-
uð öðruvísi út, en það er ekkert
sem tekur að fárast yfir. Þetta var
samningur tveggja aðila og ég tel
að báðir hafi borið nokkuð úr být-
um. Fjárhæð samningsins er
bundin næstu fimm ár, þ.e. allt
samningstímabilið, en það er
mögulegt að hægt verði að flytja
til Ijármuni innan samningsins.
Það byggist á því að við rennum
svolítið blint í sjóinn með eftir-
spurn eftir einstaka þáttum.
Þannig vitum við t.d. ekki hversu
margir bændur hafa áhuga á því
að merkja gönguleiðir í sínu
Iandi,“ segir Ari Teitsson.
Bein framlög til þróunar-
verkefna mikilvæg
Við setningu Búnaðarþings sagði
landbúnaðarráðherra, Guðmund-
ur Bjarnason, m.a. að samkvæmt
ákvæðum búnaðarlaga hófust í
september viðræður á milli
Bændasamtaka Islands og ríkis-
ins um þau verkefni sem lögin ná
til og framlög til þeirra. Þar sé um
tvennt að ræða, annars vegar það
sem viðkemur bráðabirgðaákvæð-
um Iaganna og varðar heimild
landbúnaðarráðherra til að semja
um uppgjör á jarðræktarframlög-
um, samkvæmt eldri lögum og
hins vegar fyrsta samninginn um
framlög samkvæmt lögunum sem
nær til jarðabóta, búfjárræktar,
leiðbeiningaþjónustu og þróunar
og nýsköpunar. Landbúnaðarráð-
herra segir samninginn skipta
miklu máli fyrir bændur og
Bændasamtökin. Bein framlög til
þróunarverkefna hjá bændum
séu mikilvæg í ljósi þeirrar stað-
reyndar að hinar dreifðu byggðir
þurfa á þeirn að halda einmitt nú,
vegna síaukins ójafnvægis milli
dreífbýlis og þéttbýlis, með tilliti
Stærsta málið sem liggur fyrir Búnaðarþingi er nýr samningur við ríkisvaidið samkvæmt búnaðarlögum. Hér er Gunnar Jósavinsson í Búðarnesi í Hörgárdal að hleypa til ánna.
til uppbyggingar og þróunar at-
vinnulífs.
„Vissulega voru óskir Bænda-
samtakanna um fjárveitingar
hærri en talið var hægt að mæta
að hálfu ríkisstjórnarinnar. Ar-
angurinn verður samt að teljast
viðunandi í ljósi þess pólitíska
umhverfis, sem landbúnaðurinn
býr við bæði hér heima og víða
meðal samkeppnisþjóða okkar er-
Iendis. Þau verkefni sem sinnt
verður á næstu árum eru mörg
hin sömu og notið hafa stuðnings
á undanförunum árum og sum
áratugum saman, eins og leið-
beiningastarfsemin og búfjár-
ræktin,“ segir Guðmundur
Bjarnason. Hann segir nýju verk-
efnin og áherslurnar vera jarða-
bætur og rekstrarráðgjöf hjá bún-
aðarsamböndunum, eða leiðbein-
ingamiðstöðvunum, sem stefnt er
að að komið verði á fót. Það
markmið sem við settum okkur í
upphafi við gerð laganna, að skil-
greina verkefnin og semja um
Ijármuni til þeirra til lengri tíma,
er afar mikilvægt.
„Eg hef þá trú að samnings-
formið muni tryggja íslenskum
Iandbúnaði betur en hingað til
Ijármuni til þeirra verkefna sem
lögin ná til. Reynslan segir okkur
að hin eldri aðferð var ekki nægi-
Iega haldgóð. Samningur felur
einnig í sér stöðugleika og rúm til
þess að einbeita sér að markmið-
um hans. Fimm ára samningur,
með endurskoðun á tveggja ára
fresti, krefst líka stöðugrar
stefnumótunar og opinnar um-
ræðu bæði á Búnaðarþingi og hjá
þeim stjórnvöldum sem koma að
landbúnaðarmálum. Það er líka
von mín að samningurinn fækki
þeim röddum sem hafa gagnrýnt
þá starfsemi sem við erum að
semja um,“ sagði landbúnaðar-
ráðherra.
Niðurgreiðslur leiða til óarð-
bærrar framleiðslu
Jóhannes Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri Neytendasamtak-
anna, segir að hann hafi lengi
varað við þessari stefnu sem felst
í því að niðurgreiða mjólkur- og
sauðfjárafurðir. Erfiðleikar
smærri búanna aukist stöðugt í
þessu kerfi og hagur þeirri stærri
fari stöðugt batnandi, þ.e. bilið
milli hinna ríku og fátæku aukist
stöðugt. Markaðurinn fái engu
ráðið og þessar peningamilli-
færslur Ieiði til vaxandi óhag-
kvæmni og óarðbærar framleiðslu
og hækkandi verðs til neytenda.
Hvorki bændum né neytendum
sé því gerður greiði með þessu
niðurgreiðslukerfi sem hafi verið
við lýði í áratugi.
Jóhannes Gunnarsson telur að
að þetta kerfi verði ekki afnumið
á einni nóttu en með afnámi þess
megi m.a. komast hjá stóráfföll-
um íslensks Iandbúnaðar vegna
alþjóðlegra viðskiptasamninga
með landbúnaðarvörur. Afnám
kerfisins skapi ný sóknarfæri sem
ekki sé leitað í því verndaða um-
hverfi sem framleiðendur mjólk-
urvara og kindakjöts búi við f dag.
Islendingar búi í hreinu landi og
framleiði yfirleitt gæðavöru þrátt
fyrir niðurgreiðslur en verðið sé
þrátt fyrir það hátt, jafnvel allt of
hátt. Jóhannes segir að sam-
kvæmt stjórnarskránni séu allir
þegnar landsins jafnir fyrir lög-
um, og þvf velti hann þvf iðulega
fyrir sér af hverju framleiðendur
annarra kjötvara en kindakjöts
hafi ekki leitað eftir því að verða
teknir inn í niðurgreiðslukerfið.
Það segi kannski meira en mörg
orð.
„Við þurfum að keyra út úr
þessari ofstjórn nú þegar og veita
frelsi inn í greinina og hætta að
hokra. Erfiðleikar bænda eru nú
þegar ærnir og þeir munu halda
áfram að aukast meðan þetta
kerfi er enn við lýði. Þessi nýi
samningur bænda við ríkisvaldið
veldur mér því engri gleði og
þessi hálfi milljarður á ári til
bænda, sem raunar er bara yfir-
færsla fyrri samninga, leysir alls
engan vanda hjá íslenskum land-
búnaði," segir Jóhannes Gunn-
arsson, framkvæmdastjóri Neyt-
endasamtakanna.
BúvörusaiimmgiHÍim skaöar
bændur
Pétur Blöndal, alþingismaður,
hefur ætíð verið mjög mótfallinn
húvörusamningunum og telur
hann að þeir skaði bændur, neyt-
endur og skattgreiðendur. Þeir
skaði bændur af því að kerfið
njörvi bændur í ákveðið kerfi sem
þeir geti ekki brotist út úr. Niður-
greiðslunum fylgi auk þess mikið
óhagræði og rangar Ijárfestingar
sem bændur greiði á endanum
þótt þær virðist vera góðar í upp-
hafi.
„Ahnennt má segja að styrkjum
og niðurgreiðslum fylgi einnig að
menn þurfa ekki að taka á þeim
vanda sem upp kemur í rekstri og
þeir taka því ekki á vandanum,
sem er til skaða fyrir alla atvinnu-
greinina. Þetta á við bændur líka
en þeir Iifa í vernduðu umhverfi
og gætu og mundu örugglega
standa sig miklu betur ef þeir
væru ekki niðurjörvaðir í kerfi sem
þar sem allt frumkvæði einstak-
lingsins er drepið. Kerfið mundi
flokka hafrana frá sauðunum, því
þeir sem sýna dugnað, útsjónar-
semi og snilld munu njóta sín
mun betur en í núverandi kerfi
sem hefur leitt til þess að það er
engin stétt sem er eins fátæk og
bændur eftir hálfrar aldar reynslu
af þessum „góðmannlegu“ styrkj-
um. Þegar maður horfir upp á
eymd margra sauðfjárbænda þá
skilur maður ekki af hverju ekki er
stungið niður fótum og hugleitt
hvort ekki sé eitthvað að stefn-
unni," segir Pétur Blöndal.
Pétur segir það koma sér á óvart
að útlit sé fyrir að þessi samningur
fari gegnum Búnaðarþing nánast
athugasemda- og umræðulaust.
Samningurinn sé auk þessa mjög
slæmur fyrir neytendur vegna þess
að hann haldi uppi allt of háu
verði á landbúnaðarvörum án þess
að bændur fái umbun sinnar
vinnu. Samningurinn sé einnig
afar slæmur fyrir skattgreiðendur
því þarna eru ekki á ferðinni nein-
ar smáupphæðir. Upphæðir, sem
betur væri varið til lækkunar á
sköttum eða til að bæta velferðar-
kerfið.
Saiiiiiiiigurinn gerir landbún-
aðinn samkeppnishæfari
Guðni Agústsson, formaður land-
búnaðarnefndar Alþingis, segir að
þessi samningur tryggi neytendum
góða, holla og ódýra vöru og betri
leið sé ekki í sjónmáli til hollustu-
auka fyrir þjóðina. Samningurinn
styrki auk þess landbúnaðinn í
Iandinu og geri hann mun sam-
keppnishæfari við niðurgreiddan
landbúnað í Evrópu.
- Því hefur verið haldið fram að
þessi samningur geri hændur fá-
tækari og ósjálfstæðari en ella og
allt frumkvæði sé frá þeim tekið.
Ertu sammála þvt?
„Við megum ekki gleyma því að
Islendingar hafa tekið allar út-
flutningsbætur af sínum bændum
sem samkeppnisaðilarnir í Evrópu
hafa enn til ráðstöfunar. Eg held
að það sé aukin samstaða og skiln-
ingur á mikilvægi landbúnaðarins
fyrir íslenskt þjóðarbú og því sé
sátt um að styrkja hann á nýjan
leik, bæði hjá þingi og þjóð.
Vilhjálmur Egilsson, og Andri Teitsson, framkvæmdastjóri Þróunarfélags Islands, formaður Verslunarráðs, telja
möguleika landsbyggðarinnar vera góða, en þeir gagnrýna opinber afskipti. mynd: brink
Hrollvekja at-
vLnniirekenda
Þriðjimgur núverandi
starfa á landinu fellur
út fyrir árið 2008.
Stórauldnn hagvöxtur
kallað á aðgerðir hjá
vinnuveitendum.
Andri Teitsson, framkvæmda-
stjóri Þróunarfélags Islands, seg-
ir spár um stóraukinn hagvöxt og
bættan hag launþega vera „hroll-
vekju atvinnurekenda í framtíð-
inni“. Andri lét þessi orð falla á
fundi Verslunarráðs á Akureyri í
gær þar sem hann ásamt Vil-
hjálmi Egilssyni, alþingismanni
og formanni Verslunarráðs,
ræddu áhrif alþjóðavæðingar á
atvinnulíf Iandsbyggðarinnar.
Aætlanir sem Andri og Vil-
hjálmur vitnuðu til sýna að Iíkur
eru á 45-50% aukningu hagvaxt-
ar frá tímabilinu 1995-2003.
Þetta þýðir skv. mati Vilhjálms að
þriðjungur þeirra starfa sem til
voru árið 1995 verða ekki til árið
2008. Staðan kallar á stóraukna
hagræðingu, aukinn samruna
fyrirtækja, aukna atvinnusköpun
og í raun atvinnubyltingu yfir allt
Iandið. Vilhjálmur sagði að
landsbyggðarfólk yrði að átta sig
á því að það væri ekki til neitt
sem héti verndað umhverfi.
Brýnt að atika kröíurnai
Vilhjálmur ræddi viðhorf lands-
byggðarfólks til framtíðarinnar
og sagði brýnt að samkeppnisvið-
horfið væri jákvætt. I máli hans
kom fram gagnrýni á rekstur fyr-
irtækja og sveitarfélaga á lands-
byggðinni. Hann telur brýnt að
Iandsbyggðaryfirvöld og stjórn-
endur fyrirtækja efli áætlanagerð
og auki arðsemiskröfur frá því
sem nú er.
Lækkun ríkisútgjalda
svarið?
Tvímenningarnir veltu upp
spurningum hvort alþjóðavæð-
ingin myndi skipta landsbyggð-
inni í hálauna- eða láglauna-
svæði. Hvort ný störf yrðu til,
hvort landsbyggðin væri aðlað-
andi kostur fyrir langskóla-
menntað fólk og hvernig lands-
byggðin geti nýtt sér sérstöðu
sína. Niðurstaðan var að þetta
væri að miklu leyti komið undir
fólkinu sjálfu. Afskipti og þjón-
ustustýring hins opinbera haml-
aði helst möguleikum lands-
byggðarinnar og sagði Andri:
„Það skyldi þó ekki vera að besta
landbyggðarstefnan væri að
lækka ríkisútgjöld?“
Helsi hælbítanna
Jóhannes Geir Sigurgeirsson,
stjórnarformaður KEA, kvað sér
hljóðs á fundinum og tók undir
gagnrýnisraddirnar á afskipti rík-
isins: „Hið opinbera stendur sig
alls ekki gagnvart þjónustuupp-
byggingu á landsbyggðinni og þar
verða menn að taka sig virkilega
á. Að öðru leyti stenst lands-
byggðin fyllilega samanburð við
suðvesturhornið.“ Jóhannes Geir
varaði þó við því sem hann kall-
aði „smáborgaralega minnimátt-
arkennd" sem oft örlaði á í minni
samfélögum úti á Iandi. Hann
kallaði þá „hælbíta" sem ættu við
þetta vandamál að stríða. Slík
minnimáttarkennd gæti lagt
samfélagið í rúst og lamað and-
rúmsloftið í kringum athafna-
menn sem sæju þörf á breyting-
um. - bþ
Næturllf og
lægrabjórverð
I áfangaskýrslu um stefnumót-
un í ferðaþjónustu Reykjavíkur-
borgar er m.a. lögð áhersla á að
borgin verði þekkt sem borg
upplifunar. Þá er einnig stefnt
að því að miðborgin bjóði upp á
spennandi næturlíf og vetrarfrí
verði komið á í skólum og á
vinnustöðum.
Til að efla ferðaþjónustuna í
borginni er m.a. lagt til að stór-
viðburðir á hinum ýmsum svið-
um verði haldnir mánaðarlega,
allt árið um kring. Þess utan
verði hvatt til nýrra afþreyinga
utan háanna. Meðal tillagna eru
t.d. þorrablót, grænmetisupp-
skeruhátíðir, lambakjöts „karni-
val“ og fleira. Þá er lagt til að
verð á bjór og léttum vínum
lækki verulega og að ríkið lækki
áfengisgjald. Einnig ætlar borg-
in að kanna með hvaða hætti
þau geti nýtt sér veitingastaði í
stað mötuneyta. - GRH
BORGARSKIPULAG REYKJAVÍKUR
BORGARTÚN 3 • 105 REYKJAVlK • SlMI 563 2340 • MYNDSENDIR 562 3219
Breyting á deiliskipulagi
Kringlusvæðis
Borgarráð Reykjavíkur samþykkti þann 12. janúar
og 9. febrúar 1999 breytingu á deiliskipulagi
Kringlusvæðis. Breytingin nær til svæðis sem
markast af Kringlunni, Listabraut og Miklubraut.
Reist verður bílageymsluhús og tengibygging milli
Borgarleikhúss og verslunarhúss Kringlunnar.
Breytingin var auglýst samkv. 1. mgr. 26. gr.
skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 frá 23.
október til 20. nóvember. Athugasemdir bárust og
hafa umsagnir um þær verið sendar þeim sem
þær gerðu. Athugasemdir gáfu ekki tilefni til
breytinga og hefur deiliskipulagið verið sent
Skiplagsstofnun til yfirferðar. Þeir sem óska frekari
upplýsinga geta snúið sér til Borgarskipulags
Reykjavíkur.