Dagur - 22.10.1999, Qupperneq 2

F - eeet naatitiio .ss «v,y r c, .11 v,öt
2 - FÖSTUDAGUR 22. OKTÓBER 1999
FRÉTTTR
Ungt fólk er nú skuldsettara en áöur og ekki síst vegna kaupa á nýjum bílum. Gylliboð bllaumboðanna hafa freistað og lánastofn-
anir hafa verið duglegar að veita bílalán. - mynd: brink
Ungmeimiit
í skuldafenið
Beiðnir lun aðstoð Ráð-
gjafarstofu uni ijármál
heimilanna meiri en í
mörg imdíiníarin ár og 2-3
falt meiri en hún getur
annað.
„Okkur finnst staðan sem við erum að
horfa á í dag vera afskapiega alvarleg.
Síðust vikurnar hefur eftirspurnin verið
2 til 3 falt meiri heldur en við getum
sinnt og meiri en nokkru sinni síðan
fýrst eftir að Ráðgjafarþjónustan byij-
aði. Viðtalstímar hverrar viku eru yfir-
leitt fullbókaðir á 5 mínútum. Raun-
verulega er það oft á tíðum alger neyð-
arþjónusta sem við erum að veita,“
sagði Elín Sigrún Jónsdóttir, forstöðu-
maður Ráðgjafarstofu, um fjármál
heimilanna. Ahersla sé lögð á það að
bæði og starfsmenn banka og félags-
málastofnana sveitarfélaga geti sinnt
ráðgjöf. „En það er alveg ljóst að um-
fang og alvarleiki þeirra mála sem er hjá
okkur er það mikill að við getum raun-
[ FRÉTTA VWTALID
verulega ekki beint þessu fólki neitt
annað."
Varðandi ástæðurnar segir Elín það
augljóst að það sé Iétt að taka lán og
skuldsetja sig fyrir hreint öllu. Það komi
líka glöggt fram í mjög mörgum málum
að engin fylgni sé á milli greiðslugetu
og lántöku. „Það er greinilegt að þarna
bregðast lánveitendurnir. Þeir vinna
ekki sína heimavinnu og kanna ekki
greiðslugetu þessa fólks áður en þeir
veita því lán.“
Ungmenniii nýr hópur
í skuldafeninu
- liafa þeir satnt ehki verið að lofa þvt að
hælta lánum á ábyrgð þriðja aðila?
„Það virðist nú allur gangur á því,“
segir Elín. Eins og raunar nýtt tilboð
um 100.000 kr. „afmælisgjöP' til 17 ára
krakka - upp f kaupverð á a.m.k. 600
þúsund kr. bíl - beri þess glöggt vitni að
það sé mjög fast sótt á þennan hóp.
„Og við sjáum að það er mjög mikil
fjölgun hjá okkur í yngsta aldurshópn-
um - 18 til 25 ára - sem er ansi ógnvæn-
Ieg þróun. Eða éins og ráðgjafarnir
hérna sögðu núna í vikunni: „Okkur
finnst bara allir sem eru að koma þessa
dagana vera fæddir 1977-1979". Að
svona ungt fólk geti verið að skuldsetja
sig upp fyrir haus er nokkuð sem var
óþekkt hér fýrir fáum árum."
Hálfgert meðvitundarleysi
Elín segir það kannski verst, að á sama
tíma og lánstilboðin hellast yfír lands-
menn þá sé hér engin neytendavernd
og engin fræðsla - enginn að hjálpa
fólki að meta hvers virði tilboðin eru og
hvað hlutimir kosta þegar upp er stað-
ið. „Það er ekkert apparat í gangi sem
fólk getur leitað til í þessum efnum. Að
mínu mati vantar hér tilfinnanlega ster-
ka neytendafræðslu, á öllum sviðum." A
hinum Norðurlöndunum segir Elín t.d.
sterka neytendavernd og neytendur
miklu, miklu meðvitaðri. Hjá okkur er
hins vegar hálfgert meðvitunarleysi á
þessum markaði. Þar sé líka metið
hvort fólk geti borgað lán áður en þau
eru veitt. I Svíþjóð sé m.a.s. lögbundið
að greiðslumat skuli fara fram vegna
allra lána umfram 150-200 þúsund
krónur. — HEI
í pottinuin voru menn að
ræða uinræðurnar á Al-
þingi á miðvikudag um
kjamorkuvopn eða ekki
kjamorkuvopn á íslandi.
Sitt sýndist hveijum, þ.e. þingmönnunum, og
skiptist víglínan milli stjómar og stjómarand-
stöðu. Pottverjar tóku eftir þvi að
stjómarandstæðingum gramdist
ræða Bjöms Bjarnasonar mennta-
málaráðherra og enn meiri athygli
veittu pottveijar svari Margrétar
Frímannsdóttur, þar sem hún
sagði Bjöm fastan í kaldastríðs-
kenningum shium. Tími væri
kominn til að Bjöm skipti um for-
rit...
Margrét Frí-
mannsdóttir.
Pottverjum fannst einnig at-
hyglisverð viðbrögð Daviðs
Oddssonar forsætisráðherra við
þeim hðindum að hér gætu hafa
verið geymd kjamorkuvopn á
árum áður. Davíð trúði svörum
bandaríska vamarmálaráðu-
neytisins um að hér hafi ekki
verið atómsprengjur. í hópi
stjómarandstæðinga gætti á göngum Alþingis
nokkurrar undrunar með hvefljóturforsætisráð-
herra var í gmnlar Kalda stríðs stellhigar og hnýta
í þá sem málið tóku upp og kalla þá „leyfamar af
Alþýðubandalaginu. “ Einn þingmaðurinn lagði til
að Ríkiskaup yrðu fengin til að leita eftir tilboðum
með magnafslætti í ný forrit handa sjálfstæðisráð-
hemun - það væra greinilega fleiri en Bjöm sem
þyrftu á nýju forritt að halda...
rvuiuurrpoiiveijar noiou seo ðJKja
1 fara í loftið á miðvikudags-
kvöldið og heldur fannst þeim
upphafið sjálfhverft með viðtöl-
um m.a. við eigendur og fram-
kvæmdastjóra stöðvarinnar. Von-
ast menn eftir ferskari fréttum úr
smiðju Sigurstehis Mássonar og
félaga hans á fréttastofumú. Pott-
veijar gáfu viðleitninni þó prik og það að vera
komin af stað, nokkuð sem þeh á Stöð 3 náðu_
aldrei að gera, blessaðh...
Sigursteinn
Másson.
1M
Björg
Bjamadóttir,
fonnaður Félags
leikskólakennara.
Leikskólastjórar hvattir til
aðloka deildum vegna skorts
á starfsfólki. Eina leiðin tilað
ná athygli sveitarfélaganna.
Þöifá að hækka laun gíjur-
lega.
Þurfúm tvoföldun launa
- I ályktun aukafulltrúaráðsþings Félags ts-
lenskra leikskólakennara eru leikskóla-
stjórar hvattir til að loka deildum umsvifa-
laust fáist ekki fólk til starfa. Þið ætlið að
sýna hörku til aðfá lausn á vandanum?
„Með þessari áiyktun erum við að hvetja
okkar fólk til að bregðast við með þessum að-
gerðum því það verður að bregðast við þess-
um vanda hér og nú með einhverjum hætti.
Okkur finnst það Iiggja í augum uppi að þeg-
ar ekki fæst starfsfólk þá verði að loka deild-
um. Það er ekki hægt að halda uppi starfsemi
í leikskólum með stöðuga undirmönnun."
- Þið segið í ályktun ykkar á aukafulltrúa-
ráðsþingi að sltkar aðgerðir séu eina leiðin
sem dugi til að koma yfirvöldum t skilning
um vandann. Er það reynslan afsamskipt-
um Félags leikskólakennara við sveita-
stjómir vtða utn lattd?
„Það sem lýrst og fremst er átt við er að
rekstraraðilar leikskólanna átta sig ekki á
þessum vanda ef ekki er gripið til sýnilegra
aðgerða. Það er að segja, ef stöðugt er gripið
til þess að fá fólk til að vinna yfirvinnu og
undirmönnun er viðvarandi ástand sem veld-
ur gífurlcgu álagi og ef Ieikskólastjórar eru
meira og minna í afleysingum, þá er verið að
lágmarka.vandann gagnvart rekstraraðilanum
um leið og vandinn er í raun og veru hámark-
aður gagnvart starfsfólki Ieikskólanna. Við
erum með öðrum orðum og á einföldu máli
að hvetja leikskóla til að hætta að „redda"
málum."
- Af ályktuninni má skilja að latisn þessa
vattda sé einkum og jafnvel eingöngu fólg-
itt i að hækka laun leikskólakennara gífur-
lega, eitts og segir í ályktuninni?
„Já, við erum að segja það og eigum þá fýrst
og fremst við leikskólakennara, en í leikskól-
um starfa einnig ófaglærðir og þetta gildir
einnig um þann hóp. En við erum að berjast
fýrir okkar hóp og erum sannfærð um að
launin skipta meginmáli. Það vitum við, því
það eru þau svör sem fólk gefur þegar það er
að ráða sig í önnur störf og það er ljöldinn all-
ur af leikakólakennurum sem hafa yfirgefið
leikskólana. Það eru einnig mörg dæmi um
það að nýútskrifaðir leikskólakennarar ráða
sig ekki í leikskólana af því að þeir fá miklu
betur borgaða vinnu annarsstaðar í þessu
sampeppnisástandi um vinnuafl sem ríkir í
dag.“
- Viltu ttefna einhvetjar tölur i því sam-
battdi „að hæklia launin gífurlega"?
„í hugum margra er verið aö tala um tvö-
földun launa, en hytjpparlappjcýkskój^enn-..,
ara eru rétt innan við 100 þúsund og skríða
yfír 102 þúsund í lok samningstímáns, sem er
í lok næsta árs."
- Reykjavíkurborg ætlar að taka upp tvýja
dvalarsamninga nteð fyrirvara sem geri
borginni fært að senda bömin heittt fyrir-
varalaust vegna mantteklu. Er borgin
þama að taka uttdir ykkar ályktun?
,Já, ég tel það. Með þessu móti eru borgar-
yfirvöld að viðurkenna vandann og það er
fyrsta skrefið. Þetta segir mikið um ástandið,
að það skuli þurfa að grípa til þess ráðs að
segja upp öllum dvalarsamningum og setja
þennan fýrirvara inní. Það hlýtur að vera
neyðarúrræði þó manni finnist það liggja í
augum uppi að ekki sé hægt að standa við
dvalarsamninga þegar starfsfólk er ekki fýrir
hendi. En þessi viðbrögð borgarinnar leysa
ekki vandann sem slíkan."
- Hvemig er baráttuandinn hjá félögum
þinum? Mega sveitarfélögin bi'tast við hörku
efekki nást hækkattir settt þið sættið ykkur
við?
„Já, ég á alveg von á því. Það er mikill bar-
áttuandi í.hópnum og égfreld að það sé alveg
ljóst að sveitarfélögin megi húa sig undir
átök."
Khttttt Ott ttiýt ÓU1 19 119'/“ m