Dagur - 08.01.2000, Blaðsíða 9

8- LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 2000
LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 2000 - 9
FRÉTTIR
-Oagur
T>Mptr_
Þar sem ftiður rfldr er kölsld að verki
Torfi Hjaltalin
Stefánsson, prestur á
MöðruvöHum í Hörg-
árdal ákvað í vikunni
að láta af preskap í
Hörgárdal frá 1. júní.
í viðtali ræðir hann
veruna á MöðruvöU-
um, samskiptin við
sóknarhömin og
presta, hlutverk og
skipulag kirkjunnar
og fleira.
I Hörgárdal eru fjórar sóknir en á
Möðruvöllum er stundaður bú-
skapur og segir Torfi að hann sé
með um 150 ferfætta sauði. En
tímasetningin ráðist að því að
hann vilji ekki fara frá fermingar-
börnum. Hann telur sig vera
meiri kennimann en bónda og
segist tæplega halda áfram bú-
skap. „Eg held að ég sé svo sem
enginn sérstakur bóndi. Eg er bú-
inn að vera það mikið í fram-
haldsnámi, að ég tel mig vera
fullfæran á við aðra presta að
stunda prestskap. Ég held því að
ég sé enginn pokaprestur. Það var
einn sóknarnefndarmaðurinn
sem sagði sem svo að ég væri ekki
mjög mikill pokaprestur. Hann er
vanur að vera spar á hrósið bless-
aður, og því orðaði hann þetta
svona.“
Kærleiksríkt bod
I nóvembermánuði fékk séra
Torfi áminningu frá biskupi um
að hann þyrfi að bæta ráð sitt og
fór hann þá fram á rökstuðning
frá biskupstofu sem hann fékk
um miðjan desember. „Þar er sagt
að mörg sóknarbörn hafi leyst
sóknarband og að mörg sóknar-
barna leiti annað um prestverk.
Almennt kirkjulegt starf sé óvið-
unandi og að ég njóti ekki trúnað-
ar sóknarbarnanna. Þá átti ég að
gæta háttsemi minnar og fram-
komu jafnt í starfi sem utan þess
og ná eðlilegu ástandi í presta-
kallinu fyrir 1. mars.
Bréf um þetta fékk ég 15. des-
ember en í hyrjun desember hafði
ég að sent bréf til séra Péturs
Þórarinssonar, prests í Laufási,
um athöfn sem fór fram hérna
um jólin, sem átti að vera helgi-
stund fyrir þá tuttugu sóknarleys-
ingja sem leystu sóknarband í
september. Samkvæmt lögum um
sóknarbandsleysingja þá eiga þeir
rétt á að fá afnot af kirkju og að
kjörprestur þeirra sjái um slíkt og
því höfðu þeir rétt á þessari at-
höfn um jólin. Eg skrifaði til Pét-
urs og sagði að honum stæði
kirkjan að sjálfsögðu til boða, en
ég færi fram á það að hann myndi
ekki auglýsa athöfnina opinber-
lega, heldur einungis láta boð út
ganga meðal sóknarleysingjanna.
Hann svaraði með því að senda
bréf til biskups þar sem hann
kvartaði yfir mér og sendi Ijósrit
af mfnu bréfi með. Eg fékk þessi
gögn í hendurnar-af-tiJviIjun þeg-
ar ég fór fram á áðurnefndan rök-
stuðning. Þá skrifaði ég bréf til
biskups og fór fram á að þessi at-
höfn, þann þriðja í jólum, yrði
ekki auglýst, og taldi það vera
brot á Iögunum um leysingu
sóknarbands frá 1882 ef það yrði
gert. Sem svar fékk ég tilkynn-
ingu í gegnum prófastinn að ann-
aðhvort segði ég tafarlaust af mér
embætti en fengi að sitja á
Möðruvöllum á Iaunum fram til
vors, eða að mér yrði tafarlaust
sagt upp. Mér var sem sé stillt
upp við vegg vegna frekar lítilla
saka. Ég vildi þó ekki þiggja þetta
góða boð um að sitja hérna á
launum fram á vor sem einhver
ölmusumaður. Þess vegna bauðst
ég til að segja upp frá og með 1.
júní, með því skilyrði að ég fengi
að starfa hérna sem prestur þang-
að til. Biskupsmenn þáðu þetta
boð enda varla hægt annað. Ef ég
hefði hætt svona rétt fyrir jólin
hefði það þýtt að messuhaldið
hér á jólum hefði alit verið í upp-
lausn.
Ég veit reyndar ekki af hverju
það kom allt í einu þessi mikla
harka í málið, ég hafði jú fengið
þriggja mánaðar frest, nema ef
það hafi verið vegna bréfs til bisk-
ups í sambandi við þessa athöfn
séra Péturs hér á staðnum. Ég tel
það mjög líklegt. Séra Pétur lof-
aði reyndar sjálfur seinna að aug-
lýsa ekki þessa athöfn, en tók
fram að hann gæti ekki komið í
veg fyrir að sóknarleysingjarnir
auglýstu hana. Sú fullyrðing er
þó mjög hæpin þar sem yfirleitt
eru það prestar sem auglýsa
messurnar, enda er það skýrt í
lögum um leysingu sóknarbands
og afnot af kirkjum að það eru
prestarnir sem ráða afnotum, en
ekki sóknarbörn eða sóknarleys-
ingjar. Síðan kom dreifimiði í
sveitina þar sem tekið var fram að
allir væru boðnir velkomnir.
Meira að segja mér var boðið og
fannst mér það reyndar mjög
kærleiksríkt af þeim.“
Skipulagsleysi dregur úr
fnunkvæði
Torfi segir vandamálið á Möðru-
völlum eiga sér þann uppruna að
þegar hann kom á staðinn fyrir
rúmum tíu árum hafi tveir fyrir-
rennarar hans verið stárfandi
prestar inni á Akureyri. Annar
hafi verið fæddur og uppalinn í
prestakallinu. Þeir hafi haldið
áfram að sinna prestverkum á
Hörgárdal. „Vandamál mitt þegar
að ég kom hingað var að ég náði
ekki almennilega að kynnast
sóknarbörnunum vegna þessa og
ég tel að réttur minn að fá að
þjóna þeim hafi verið tekinn frá
mér.“
- Telurðu að þú sért lagður í ein-
elti?
„Nei ekki endilega, ég tel að
þetta mál eigi sér miklu dýpri
rætur. Orsökin er deilur innan
kirkjunnar um skipulagsmál
hennar. Það er vandamálin innan
kirkunnar um sóknarbönd eða
sóknarskipun. Vandamálið er að
það er engin regla til í þjóðkirkj-
unni lengur um hvort að þú eigir
að leita til sóknarprests um
prestsverk eða ekki. I Reykjavík er
það þannig að fólk veit yfirleitt
ósköp lítið um hver sóknarprestur
þess er og einnig lítið um hver
sóknarkirkja þess er. Samt borgar
fólk sóknargjöldin sín til sóknar-
kirkjunnar og í þetta starf sem fer
þar fram. Svo leitar það til ein-
hvers prests sem það þekkir, en
-ekki- - -sóknarprestslns.- Þetta
Mér finnst kirkjan eiga erfitt með að vinna faglega og eiga erfitt með að taka ákvarðanir. Hún spilar hlutina svolítið eftir eyranu, það er frekar að hún bíði eftir því hvað kemur frá fólkinu en að vera
sjálf mótandi, “ segir séra Torfi Hjaltalín Stefánsson sóknarprestur á Möðruvöllum.
ástand hefur verið að færast út á
Iand, sérstaklega hingað til Akur-
eyrar og nágrennis," segir Torfi.
I júní árið 1996 svaraði siða-
nefnd Prestafélagsins fyrirspurn
sem Torfi sendi henni um starfs-
„Auðvitað er það eðli
prestsembættisins að
boða aUt sem Kristur
sagði, ekld aðeins fyr-
irgefninguna heldur
líka gagnrýnina. „Vei
yður, þér bræsnarar,
þér eruö að iniian eins
og kalkaðar grafir.“
Þetta sagði hann þd
fólk vHji gleyma því.“
vettvang sóknarpresta. í svarinu
kemur fram að nefndin telur
meginregluna eiga að vera þá, að
sóknarprestur annist prestsþjón-
ustu fyrir sín sóknarbörn og að sá
ruglingur sem kominn sé á þessi
mál sé óviðunandi. Torfi vísar í
þetta álit og segir að skipan Þjóð-
kirkjunnar sé smám saman að
riðlast. „Siðanefndin talar um al-
mennar illdeilur í söfnuðum
vegna -þessa skipulagsleysis og
nefnir sem dæmi að prestar sem
hafi látið af embætti séu með
fleiri jarðarfarir en þjónandi
sóknarprestar. Þá kemur fram í
álitinu að skírnir fari í vaxandi
mæli ekki fram í söfnuðum við-
komandi. Þannig að þessi safnað-
arvitund, sem skírnin á að vissu
leyti að höfða til, er ekki til stað-
ar. Einnig tala þeir um að það sé
niðurlægjandi fyrir presta, sér-
staklega úti á landi, að það sé
gengið í þeirra prestsverk. Þeir
nefna og að þetta skipulagsleysi
dragi úr frumkvæði presta. Þar
eiga þeir við að prestar veigri sér
við að koma í heimsókn til fólks,
þar sem andlát hefur átt sér stað,
því að þá sé litið svo á að þeir séu
að snapa sér prestsverk. 1 stað
þess að litið sé svo á að við séum
að skyldustörfum, enda erum við
skyldugir að annast okkar sóknar-
börn.
I siðareglum presta kemur fram
að prestar eiga að virða starfsvett-
vang hvers annars og ekki koma
inn í prestakall annars prests og
vinna prestsverk þar. Siðanefndin
hafði áhyggjur af því að ef sókn-
arprestar færu að mótmæla
þessu, þá væri hætta á að þeir
yrðu flæmdir úr embætti. Síðan
skorar siðanefndin á óviðkom-
andi presta sem leitað er til að
benda á sóknarprestinn og þann-
ig sé háegtmð leysa vandamálið.11-
Tap fyrir kirkjiuia
Torfi veit ekki hvað tekur við
núna en segir að sér standi ekki
til boða að starfa innan kirkjunn-
ar. „Ég er svosem gjaldgengur í
prestsstörf innan hennar, því það
er ekki búið að svipta mig hemp-
unni. Eg efast þó um að ég starfi
þar áfram og ekki er mér boðið
neitt. Eg fæ ekki að þýða norska
skýrslu og ekki fæ ég embætti er-
lendis eins og sumir hafa fengið.“
- ITvað áttu við þegar að þú seg-
ir að það séu engir bitlingar í
boði?
„I rauninni meina ég ekkert
leiðinlegt með því. Það er nauð-
synlegt fý'rir kirkjuna að geta fært
menn til í starfi þegar upp kemur
ágreiningur um prinsippmál.
Kerfið innan kirkjunnar er bara
þannig að menn verða að fara í
baráttu um þau embætti sem eru
laus og það er erfitt fyrir mann
sem hefur lent í átökum í starfi.
Þetta er slæmt því kirkjan er sú
stofnun sem ætti að taka mann-
úðarlegar á starfsmönnum sínum
en aðrar stofnanir og ganga á
undan mcð góðu fordæmi. Hún
ætti helst allra stofnana að geta
leyst svona mál.“ Torfi segist hafa
fyrir löngu óskað eftir tilfærslu í
starfi þar sem ljóst hafi verið að
málin hafi verið í klemmu sem
aldrei myndi Iagast að fullu.
Hann hafi þó aldrei fengið tilboð
um annað starf innan kirkjunnar
þrátt fýrir að hafa mjög góða
framhaldsmenntun og þónokkra
reynslu af prestskap og gæti því
unnið ýmislegt fyrir kirkjuna ef
kirkjan vildi. „Mér sýnist að ég sé
að hrökklast úr þjónustu hennar.
„Síðaxt kom dreifi-
miði í sveitina þar
sem tekið var fram að
allir væru boðnir vel-
komnir. Meira að
segja mér var boðið og
fannst mér það reynd-
ar mjög kærleiksríkt
af þeim.“
Ég tel það vera tap fyrir hana, því
ég er búinn að vera í námi sem
hún hefur borgað að hluta."
- Það hafa verið deilur innan
kirkjunnar og talað um Svart-
stakka, telst þú til þess háps?
„Ég veit eiginlega ekki hverjir
þessir „svartstakkar" eru. Það orð
tengist eiginlega einum manni
öðrum fremur, Siguröi Sigurðar-
syni vígslubiskupi í Skálholti.
Meðan Olafur Skúlason var bisk-
up og Geir Waage formaður
Prestafélagsins var visst valda-
jafnvægi innan kirkjunnar. Þá var
til stjórnarandstaða og meiri um-
ræða um hlutina. Síðan breyttist
þetta þegar Karl Sigurbjörnsson
varð biskup og stuðningsmaður
hans, Helga Soffía Konráðsdóttir,
formaður prestafélagsins." Torfi
segir umræðuna hafa minnkað og
prestastéttin orðin að halelúja-
kór, þar sem þeir sem nöldra eitt-
hvað lendi úti í horni. „En ég hef
heyrt f sambandi við síðustu bisk-
upskosningar að séra Sigurður
hafi fengið jafnmörg atkvæði
meðal presta og séra Karl. Ef það
er rétt þá telst helmingur presta
til þessara svartstaklía. Menn eru
einnig að tala um að stuðnings-
rnenn Sigurðar séu óðum að
hrökklast úr starfi innan kirkj-
unnar.“
Kirkjan á að móta þjóðina
Torfi segist ekki endilega vera í
opinberri andstöðu við forystu
kirkjunnar en hins vegar sé hann
óánægður með að ekki skuli tekið
á ákveðnum málum.
„Mér finnst kirkjan eiga erfitt
með að vinna faglega og eiga
erlitt með að taka ákvarðanir.
Hún spilar hlutina svolítið eftir
eyranu, það er frekar að hún bíði
eftir því hvað kemur frá fólkinu
en að vera sjálf mótandi. Kannski
halda menn að það sé eðli þjóð-
kirkjunnar'áð vera þannigi Það er
PJETUR ST.
ARASON
aftur á móti til önnur skilgreining
á þjóðkirkju. I Svíþjóð er talað
um að kirkjan sé þjóðin. Þá er
það kirkjan sem mótar þjóðina.
Ég fylgi þeirri línu, það er að
kirkjan eigi að móta þjóðlífið en
ekki öfugt, ekki að þjóðlífið eigi
að móta kirkjuna. Ég tel það sé í
meira samræmi við lútherska
guðfræði, sem er auðvitað okkar
guðfræði. Ég tel að það eigi að
vera Orðið, fagnaðarerindið, sem
að eigi að móta kirkju og þjóð.
Annars er hætt við að kirkjan geti
ekki gagnrýnt samfélagið,“ segir
Torfi og bætir við að þó herra
Karl Sigurbjörnsson biskup sé
mikill kennimaður þá fylgi hann
ekki eftir í praktík því sem hann
boðar. Biskup sé með of mikið af
fólki í kringum sig sem vinnur
stjórnsýsluverkin fyrir hann og
krikjan sé að verða heilmikið
lagabákn.
Prestar verða að hafa sann-
færingn
Sjaldan veldur einn þegar tveir
deila en Torfi segir að ekki sé
hægt að fara fram á það við prest
að hann láti alltaf undan. „Lúth-
er sagði að prestar í embætti
væru bæði persóna og embættis-
maður. Sem persóna eigi hann
alltaf að láta undan en þegar
menn standa vörð um embætti
sitt þá gildi allt annað. Presturinn
hlýtur að hafa einhverja sannfær-
ingu sem hann vill standa fastur
á og verður að hafa einhverja
sannfæringu til þess að geta verið
persóna, geta verið manneskja.
Ef maður heldur fast við sann-
færingu sína og vill hafa áhrif þá
leiðir það til árekstra. Það er ansi
mikil rola sem aldrei segir neitt
eða gerir neitt sem er andstætt
einhverjum.
Ég er heldur ckki sammála því
að presturinn eigi alltaf að sætta
menn og að hafa alla góða. Hann
þarf að geta sagt meiningu sína.
Hann verður að geta boðað Orð-
ið. Þá þarf hann að feta í fótspor
Krists. Kristur var ekki hara að
boða kærleika. Hann boðaði líka
stríð eða ófrið. Einn texti sem Ies-
inn er á annan í jólum fjallar um
þetta. Þar kemur fram að Kristur
hafi ekki komið til þess að boða
frið heldur sundurþykki, að móð-
ur verði sundurorða við dóttur og
fleira í þeim dúr, og að orð hans
muni hafa þessi áhrif. Fólk þarf
að taka afstöðu með eða á móti
því sem Kristur hefur að segja.
Því hann hafði ákveðinn boðskap
fram að færa. Presturinn verður
að flytja þennan boðskap áfram.
Lúther sagði að ef það ríkir friður
og sátt í trúarsamfélaginu þá geti
menn verið vissir um að þar er
Kölski að verki. En þcgar ófriður
er og ósemja, þá er guðsorð boð-
að. Orðið er beitt ef það er notað
rétt og boðað rétt. Kristur var
krossfestur fyrir að gangrýna
samtíð sína. Fólk snerist frá hon-
um og valdi Barrabas. Auðvitað er
það eðli prestsembættisins að
boða allt sem Kristur sagði, ekki
aðeins fyrirgefninguna heldur
líka gagnrýnina. „Vei yður, þér
hræsnarar, þér eruð að innan
eins og kalkaðar grafir.“ Þetta
sagði hann þó fólk vilji gleyma
því. Jesú var ekkert atvinnugóð-
menni eins og prestunum er ætl-
að að vera. Hann var það alls
ekki. Hann var gagnrýninn og
fékk því fólk upp á móti sér.“
Torfi hefur setið í tíu ár á
Möðruvöllum og segir að ekki sé
laust við eftirsjá. „Þetta er náttúr-
lega nokkuð góður staður, enda
mikið höfuðból. Hér hefur gerst
mikil saga. Ég á ágætis vini hérna
og kann vel niig á Norðurlandi.
Bjarni Thorarensen amtmaður og
skáld sagði, þegar hann kom
hingað á Möðruvelli á síðustu
öld, að það að vera á Möðruvöll-
um væri eins og að vera amtmað-
ur yfir eintómum höfðingjum.
Það er að mörgu leyti gott að vera
hér. Hér er loftslag mjög gott, hér
er fallegt og staðarlegt. Þetta er
ágætis prestakall enda sóttum við
um fjórir þegar ég var valinn. Það
verða því eflaust nógir til að
sækja, þó menn séu hálfhræddir
að koma í þennan suðupott. Hér
hefur nefnilega ýmislegt gerst.
Það er ekki bara ég sem hef lent í
vandræðum. Hér hafa menn ver-
ið hraktir úr embætti áður, skóla-
stjóri rekinn og prestur hrökklast
úr embætti á sjöunda áratugnum.
Ég held að fólk verði aðeins að
fara að hægja á sér hérna ef það
vill halda í embættismennina."
„Lúther sagði að efþað ríkir friður og sátt í trúarsamfélaginu þá geti menn verið vissir um að þar er Kölski að verki.
.....En þegar ófriðuf er og ósemja, þáer guðsqrð boðað, Orðið er þeitt efþað er notaðréttog boðað rétt“