Dagur - 04.01.2001, Síða 6

6 - FIMMTUDAGIJR 1. JANÚAR 2001
ÞJÓÐMÁL
X^r
Útgáfufélag: dagsprent
Útgáfustjóri: eyjólfur sveinsson
Ritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Aðstoóarritstjóri: birgir guðmundsson
Skrifstofur: strandgötu 31, akureyri,
GARÐARSBRAUT 7, HÚSAVÍK
OG ÞVERHOLTI 14, REYKJAVÍK
Simar: 460 6ioo og aoo 7080
Netfang ritstjórnar: ritstjori@dagur.is
Áskriftargjald m. vsk.: 1.900 kr. á mánuði
Lausasöluverð: 150 kr. og 200 kr. helgarblað
Grænt númer: 800 7080
Netföng auglýsingadeildar: karen@dagur.is-augl@dagur.is-gestur@ff.is
Símar auglýsingadeildar: (reykjavík)563-1615 Ámundi Ámundason
(REYKJAVÍK)563-1642 Gestur Páll Reyniss.
CAKUREYRI)460-6192 Karen Grétarsdóttir.
Simbréf auglýsingadeildar: 460 6i6i
Símbréf ritstjórnar: 460 6171(AKUREYRI) 551 6270 (REYKJAVÍK)
í fyrsta lagi
Þótt stjórnskipun Islands geri ráð fyrir að dómstólar séu sjálf-
stæðir og óháðir framkvæmdavaldinu, er það síður en svo
sjálfgefið. Ekki þarf að líta langt til baka til að finna fullyrðing-
ar um ósjálfstæði Hæstaréttar gagnvart ríkisstjórn og ráðu-
neytum. Slík gagnrýni kom oft fram á síðustu öld og margt
skrifað um að æðsti dómstóll landsins hefði tilhneigingu til að
dæma framkvæmdavaldinu í vil. Það er einungis hin allra síð-
ustu ár sem Hæstiréttur hefur nokkrum sinnum vakið athygli
fyrir sjálfstæði gagnvart ríkisvaldinu og fengið að launum
reiðilestur frá forsætisráðherra.
í öðru lagi
I reynd er afar auðvelt fyrir stjórnmálaflokka sem ráða meiri-
hluta á Alþingi mörg kjörtímabil að hafa afgerandi áhrif á skip-
an Hæstaréttar og þar með draga úr honum sjálfstæðistenn-
urnar. Stjórnmálamenn setja lög um Hæstarétt. Þeir skipa ein-
nig alla dómarana. Með vali sínu á hæstaréttardómurum geta
þaulsetnir dómsmálaráðherrar Sjálfstæðisflokksins haft afger-
andi áhrif á hvaða augum Hæstiréttur lítur hlutverk sitt í ís-
lensku samfélagi. Astæðan er sú að það verður ávallt að ein-
hverju marki háð vilja þeirra einstaklinga sem sitja í réttinum
hvernig hæstiréttur túlkar lög og reglur.
íþriðjalagi
Forsætisráðherra kallar vinnubrögð Hæstaréttar í máli Örykja-
bandalagsins „slys“ og bregður fyrir sig orwellskri málnotkun
þegar hann reynir að réttlæta þá ákvörðun sína að skikka Hæsta-
rétt til að vinna með tilteknum hætti í ákveðnum málum. Þannig
segist hann ætla að „styrkja" Hæstarétt þegar hann ætlar í reynd
að taka völd af hæstaréttardómurum. Vafalaust má færa rök fyr-
ir því að sem flestir hæstaréttardómarar eigi að koma að málum
sem teljast sérlega mikilvæg, enda er það nú í valdi forseta dóms-
ins að taka slíka ákvörðun. En með því að breyta lögum á þann
hátt sem forsætisráðherra boðar, er einfaldlega verið að draga úr
völdum hæstaréttardómara til að ráða eigin vinnubrögðum.
Elías Snæland Jónsson

Garri var að lesa Moggann
sinn og sá þar að miklar breyt-
ingar eru að verða á blaðinu.
Matthías Johannessen er hætt-
ur á blaðinu og í leiðaraplássið
er skrifuð mikil og falleg minn-
ingargrein um blaðamennsku
bans og stjórnun á löngum og
farsælum ferli á blaðinu. Þarer
m.a. bent á að það var ekki
hvað síst Matlhíasi að þakka að
Mogginn varð jafnfrábært og
æðislega gott dagblað og raun
l)er vitni, enda er líka bent á að
Matthías sé algerlega frábær
maður í alla staði. Þannig kem-
ur í Ijós að í „ritstjórnartíð
Matthíasar Jóhannessens hef-
ur Morgunblaðið orðið blað
fólksins í landinu. Hann hefur
verið óþreytandi í að hvetja
blaðamenn Morgunblaðsins til
þess að tala við alþýðu manna í
stað þess að leita
stöðugt á sömu mið
og aðrir fjölmiðlar og
hampa þeim, sem
hatá nánast gert það
að atvinnu sinni, að
vera í sviðsljósi fjöl-
miðlanna.“ lyrir þetta
er Garri þakklátur,
enda hefur hann alltaf
vitað að Mogginn er hið eina
sanna Alþýðublað sem jafnan
Ieitar uppi smælingjana í við-
töl, en lætur höfðingjana, at-
vinnurekendur og ráðherra
sjálfstæðismanna eiga sig.
Morgunblað alþýðiuuiar
Og nú er Matthías hættur, og
raunar Gísli á Lesbókinni líka.
Og til að fylla í þau skörð þarf
nú heldur betur að breyta til á
ritstjórninni og í opnu Mogg-
ans er uppstokkunin kynnt
okkur aðdáendum og lesend-
um hins mikla og frábæra
blaðs iólksins, Morgunblaðs
alþýðunnar. Garri sér að það
eru ekki margir utanað kom-
andi menn kallaðir til í þessari
uppstokkun, einn er jú kallað-
ur heim á ný, frá störfum sín-
Morgunblaðið.
um á meðal alþýðunnar hjá
Samökum atvinnulífsins, en að
öðru lcvti eru það innanhúss-
menn sem fá stöðu í skipuriti
og nýja titla. Þannig verða þeir
sem voru fréttastjórar ýmist
fréttaritstjórar eða aðstoðar-
fréttaritstjórar. Þeir sem stýrðu
menningarumljöllun fara nú
að stýra menningarumfjöllun
og þeir sem stýrðu framleíðslu-
stjórn fara nú að stýra fram-
leiðslustjórn, og þeir sem
höfðu verið að sinna sérblöð-
um fara nú að stýra sérblöðun-
um. Styrmir verður nú einn
kóngur en með 3-6 hertoga
með sér.
Frábært blað
Þannig kveður hið frábæra
blað og þess frábæru starfs-
menn sinn frábæra rit-
stjóra með virktum og
augljóst er á öllu að við
lesendur getum lofað
drottinn fyrir að hafa
haft aðgang að riti sem
er hvort tveggja í senn
svona margfalt aðþýð-
legra en aðrir miðlar og
„eitt helzta vígi þeirra,
scm harizt hafa fyrir varð-
veizlu íslenskrar tungu,“ eins
og segir svo hógværlega í for-
ustugreininni í gær. Satt að
segja varð Garra það ekki
fyllilega ljóst fyrr en hann fór
að lesa þessa umfjöllun
Moggans 1' gær, hversu óend-
anlega gott blað Morgunblað-
ið er. Það skýtur meira að
segja þeim systurblöðum og
andstæðingum „kranablaða-
mennsku“, DV og Was-
hington Post, algerlega ref
fyrir rass. Það er því einlæg
von Garra að þessu stórkost-
lega blaði vegni áfram vel,
jafnvel þó það njóti ekki leng-
ur snilligáfu Matthíasar.
GARRI
JÓHANNES
SIGURJÓNS
SON
skrifar
Ymsir hafa lýst þeirri skoðun sinni
að áramótaræður forseta og for-
sætisráðherra hafi verið heldur
bragðdaufar og í besta falli snyrti-
legur samsetningur um ekki neitt.
Það kann að vera. En þó örlaði á
einstaka broddi, ekki síst hjá for-
seta þegar hann vék að verðbréfa-
málum þjóðarinnar. Þar talaði
hann um „þá fölsku trú að áhætta
sé ætíð rétt, að hin gömlu gildi,
ábyrgð og varkárni séu úrelt þing."
Og ennfremur:
„Samfélag okkar befur mótast
mjög af tilboðum um kostakjör og
kapphlaupi fyrirtækja um fjár-
muni almennings, peninga heim-
ilanna. Stundum hefur jafnvel
verið gengið svo langt að veðsetja
íbúðir og fjölskyldueignir til að
taka þátt í happdrættinu um
hlutabréfin."
Slembílukka?
„Happdrættinu um hlutabréfin."
Hér eru stór orð látin falla sem
hugsanlega hafa farið fram hjá
Happi
drætti eða ekki
appdrætti?
ýmsum. Og raun-
ar spurning hvort
margir þeir ágætu
menn sem höndla
með hlutabréf í
bönkum og öðrum
fjármálastofnun-
um geti setið und-
ir þessari happ-
drættisyfirlýsingu,
því þarna er væg-
ast sagt gert harla
lítið úr menntun
og jafnvel starfs-
heiðri viðkom-
andi. Því auðvitað
er, eða ætti að
vcra, reginmunur
á happdrætti og
hlutabréfaviðskiptum. Og sá
munur er augljós.
Happdrætti er til dæmis ekki
atvinnuvegur í þeim skilningi að
Ijöldi hámenntaðra manna starfi
við að ráöleggja öðrum óupplýst-
ari um hvaða happdrættisnúmer
séu líklegust til vinnings, eða
hvaða talnaraðir í
lottó eða getraun-
um sé heppilegast
að velja til að
vinningslíkur auk-
ist. Happdrætti
byggir eingöngu á
hundaheppni og
slembilukku og
þess vegna dettur
engum beilvita
manni í hug að
leita til ráðgjafa
þegar menn velja
sér númer eða töl-
ur. I happdrætti
eru allir jafn sér-
fróðir eða fávísir.
Mótmæla allir?
I hlutabréfaviðskiptum gegnir
bins vegar öðru máli eða hlýtur að
gera það. Því annars væru ekki
hundruð ntanna starfandi við að
leiðbeina og ráðleggja sauðsvört-
um alniúga að fjárfesta í einu fyr-
irtæki en ekki í öðru. Þar byggja
menn á reynslu, þekkingu og
framsýni. Eða því hefurað minris-
ta kosti verið haldið fram hingað
til.
En svo kemur forseti Islands og
fyrrverandi fjármálaráðherra fram
týrir alþjóð og líkir hlutabréfavið-
skiptum við happdrætti! Með öðr-
um orðum, að það sé nákvæmlega
jafnlíldegt eða ólíklegt lil árangurs
að velja tölur af handahófi í marg-
víslegum lukkuspilum, eins og að
fjárfesta í hlutabréfum affenginni
ráðgjöf færustu manna!
Menn hafa nú risið upp á aftur-
lappirnar af minna tilefni og mót-
mælt. Og eiginlega linnst manni
borðleggjandi að leggja þúsund
kall undir og veðja á að talsmenn
hlutabréfahöndlara eigi á næst-
unni eftir að mótmæla happdrælt-
islfkingu forseta Islands. Enginn
verðbréfasali með sjálfsvirðingu
getur setið undir slíku. Ekki frek-
ar en til dæmis fréttamaður sem
sagður væri jafnáreiðanlegur í
skrifum sínum og Völva Vikunnar.
.Dagur
Erþörfá að breyta
lögum um Hæstarétt?
(Daiið Oddssou forsætisráðherra vill
þetta, það erað rétturinn sé ftdlsliipað-
ur í mikiJvægum málum.)
Bjami Harðarson
blaðamaður.
„Eg efast um að
það sé þörf á slík-
um breytingum
þrátt fyrir þennan
ágæta Öiyrkja-
bandalagsdóm. Ég
held að \4ð kom-
um aldrei í veg fyr-
ir að Hæstiréttur geri mistök, síst
með því að fjölga í dómnum. Ég
get tekið undir að Öryrlgábanda-
lagsdómurinn var mistök. Það get-
ur ekki verið hlutverk Hæstaréttar
að taka sér löggjafar- og fjárveit-
ingarvald með þeirn hætti sent nú
hefur gerst. En þessi mistök voru
ánægjuleg og það er Alþingi lil
skammar að hafa ekki fyrir löngu
rétt betur hlut öryrkja. Ég held
líka að Hæstiréttur geri mun
sjaldnar mistök heldur en bæði
framkvæmdavald og löggjafarvald
og tel fráleitt að ríkisstjórnin
snupri réttinn ineð þeim hætti sem
forsætisráðherra vilí nú gera.“
„Það er engin þörf
á að setja slíkar
reglur, því Hæsti-
réttur á sjálfur að
geta tekið ákvörð-
un um hvenær sjö
dómarar eigi að
Ijalla um einstök
mál. A slíku hefur farið vel hingað
til, og minnumst þess líka að
lengst af starfstíma Hæstaréttar
voru dómarar í öllum málum
fimm talsins. Það myndi á hinn
bóginn styrkja réttaröryggi borgar-
anna ef leyfð yrði áfrýjun allra
mála til dómsins, en ekki hafna
áfrýjun þar sem lágar fjárhæðir
eru í veði eða vægar refsingar."
Leo E. Love
hrl.
Haraldur Blöndal
hrl.
■l-;1 . inin„i 1
manna dómi og ráða þá tveir af
níu. Mér finnst það fjarri öllu lagi.
I málum þar sem tekist er á um
túlkun á stjómarskrá eiga dómar-
ar undantekningarlaust að sitja
sjö eða jafnvel niu. Hæstaréttar-
liigmenn hala lengi rætt það sín í
milli að gera þurfi skýrari rcglur
um þessi efni, þannig að það er
ekkert riýtt að menn hafi rætt
nauðsyn þess að breyta þessum
Iagaákvæðum og ég tel umræðuna
sjálfsagða og tímabæra."
Sigurður A. Magnússon
ritliöfinidiir.
„Nei, mér finnst
alveg nóg að fimm
dómarar fari með
slík mál. Ef það er
ekki hægt að
ganga þannig frá
því að stjórnar-
skráin sé ekki skilj-
anleg löglærðum mönnum veröur
að gera eitthvað í því máli. Þessi
tillaga Davíðs er tilraun til að ná
pólítískum tökum á réttinum, eins
og venja var hér áður fyrr.“