Dagur - Tíminn Reykjavík - 12.09.1997, Qupperneq 9

i'rÍM'i^r
IUV

ÍDcigur-ÍEmtmit
Föstudagur 12. september 1997 - 9
P JOÐMAL
Gildí
Jóhannes
Gunnarsson
framkvœmdastjóri
Neytendasam-
takanna skrifar
S
dag sinna Neytendasamtök-
in fyrst og fremst almennu
neytendastarfi hér á landi.
Fram að þessu hafa það verið
neytendur sjálfir sem kostað
hafa starfið að mestu með fé-
iagsgjöldum sínum. Og almenn-
ingur er hlynntur Neytenda-
samtökunum, það sýnir féiaga-
Qöldi samtakanna sem er um
nítján þúsund. Þessi félagafjöldi
þýðir að Neytendasamtökin eru
ijölmennustu neytendasamtök í
heimi miðað við íbúafjöida. En
það er ekki nóg. Hériendis eru
einfaldlega of fáir neytendur tii
að halda uppi jafn öflugu neyt-
endastarfi og nauðsyniegt er.
Stjórnvöid gera hins vegar ráð
fyrir að neytendur sjái að
mestu sjálíir um að neytenda-
starf sé fyrir hendi.
Er eðlilegt að
stjórnvöld styrki
neytendastarf?
Neytendasamtökin hafa allt frá
stofnun fengið árlegt framiag
frá hinu opinbera. Þetta hafa
ekki verið háar upphæðir, en
hafa þó hjálpað svo hægt hefur
verið að halda uppi lágmarks-
þjónustu við neytendur.
En er eðlilegt að hið opin-
bera styrki Neytendasamtökin,
er ekki eðlilegra að neytendur
standi að fullu straum af nauð-
synlegu starfi á þessu sviði?
Þessu er til að svara að stór
hluti af starfsemi Neytenda-
samtakanna er samfélagsleg
þjónusta, þjónusta sem stjórn-
völd í nágrannalöndum okkar
telja eðlilegt að sinna eða kosta.
Þar má m.a. nefna kvörtunar-
og leiðbeiningarþjónustu, upp-
lýsingar og ráðgjöf um réttar-
stöðu neytenda og verð-, mark-
aðs- og gæðakannanir. Hér er
um að ræða þætti í neytenda-
öflugs neytendastarfs
Hér á landi eru einfaldlega of fáir neytendur til að halda uppi því öfluga neytendastarfi sem nauðsynlegt er, segir
m.a. í greininni. Mynd: Brink
staríi sem allur almenningur
þarf að hafa aðgang að og því
eðliiegt að stjórnvöld tryggi að
svo geti orðið. Raunar er það
grundvallaratriði að neytendur
hafi aðgang að slíkum upplýs-
ingrnn ef frjálst markaðskerfi á
að starfa á eðlilegan hátt fyrir
alla.
Einnig má benda á að sam-
tök framleiðenda og seljenda
eru rekin með félagsgjöldum
sem neytendur í raun greiða
með hærra vöruverði. Við því
hefur enginn amast. Það er því
jafn eðlilegt að samtök neyt-
enda fái framlög úr sameigin-
legum sjóði landsmanna, enda
erum við öll neytendur.
Upplýsingar til
neytenda
í riti sem komið hefur út og
heitir Framtíðarsýn ríkisstjórn-
ar íslands um upplýsingasamfé-
lagið er m.a. að finna álitsgerð
starfshóps um launafólk og
neytendur. Þar stendur m.a.:
Neytendasamtök og fyrirtæki
verði hvött til að koma á fót öfl-
ugu upplýsinganeti fyrir neyt-
endur þar sem hægt sé að nálg-
ast upplýsingar um verð- og
gæðakannanir, lög og reglur um
réttarstöðu neytenda og dóma-
fordæmi í neytendamálum. Vís-
ir að þessu upplýsinganeti er til
hjá Neytendasamtökunum í
dag. Eigi hins vegar að vinna
slíkar upplýsingar markvisst og
reglubundið, er í því fólgin mik-
il vinna. Fjármuni til að sinna
þeirri vinnu hafa Neytendasam-
tökin ekki. Það er því ekki
nægjanlegt að hvetja Neytenda-
samtökin til góðra verka í þágu
alls almennings, það þarf jafn-
framt að tryggja að fjármunir
séu fyrir hendi svo vinna megi
verkið. Það er allavega greini-
legt að hér er verk að vinna.
Vanræksla stjórnvalda
Það er eðlileg krafa að sköpuð
sé sem jöfnust staða milli neyt-
enda annars vegar og framleið-
enda og seljenda hins vegar.
Þetta hafa stjórnvöld á öðrum
Norðurlöndum fyrir löngu skilið
og um leið tryggt að það sé
mögulegt með öflugum stuðn-
ingi við neytendastarf. Stjórn-
völd þar láta sér ekki aðeins
nægja að hafa embætti Um-
boðsmanns neytenda og að
reka öflugar neytendastofnanir,
heldur styrkja þau einnig neyt-
endasamtök með verulegum
upphæðum.
Hér á landi hafa Neytenda-
samtökin hlotið h'tinn stuðning
stjórnvalda. Framlög hafa jafn-
an verið lítil eða um 20 krónur
á ári á hvern íbúa í landinu.
Frændur okkar á Norðurlönd-
um verja af opinberu fé á bilinu
100-150 krónum á hvern íbúa
til neytendamála. í ljósi þess
árangurs sem Neytendasamtök-
in hafa sýnt hér á landi í bar-
áttunni fyrir bættum hag al-
mennings, er ljóst að aukið
framlag til þessa málaflokks
gæti skilað hröðum og mikil-
vægum ávinningi. Fullyrða má
að vanræksla íslenskra stjórn-
valda í neytendamálum hafi
kostað þjóðarbúið og almenn-
ing verulegar upphæðir. Með
aðgerðarleysi er lífskjörum ein-
faldlega haldið niðri.
Neytendastarf skilar
ávinningi fyrir alla
Nefna má (jölmörg atriði um
hvernig öflugt neytendastarf
getur skilað einstakhngum og
þjóðarbúinu í heild ávinningi.
Hér verða í lokin tekin tvö
dæmi.
Verðkannanir hafa verið
framkvæmdar hér á landi um
árabil og árangur þeirra ekki
dreginn í efa. Mikilvægi verð-
kannana endurspeglast í þeirri
staðreynd, að fyrir hvert 1% í
verðlækkun einkaneyslunnar
spara neytendur sem nemur
tæpum 3 milljörðum.
Gæðakönnunum hefur ekki
verið hægt að sinna hér á landi
vegna kostnaðar. Erfitt er að
meta kostnað íslenskra heimila
vegna mistaka við kaup á heim-
ilstækjum og búnaði. Þó sýna
dæmi að hægt er að komast hjá
verulegum skakkaföllum, ef
gripið er í taumana þegar grun-
ur er um að vara standist ekki
eðlilegar kröfur um gæði.
Einnig gegna gæðakannanir
mikilvægu hlutverki til að knýja
á um aukna vöruvöndun. Á
þessu ári er gert ráð fyrir að ís-
lensk heimih ijárfesti í heimilis-
tækjum, húsgögnum og hús-
búnaði fyrir 22 milljarða króna.
Mistök við val á tækjum og bún-
aði til heimilisins og sem rekja
má til skorts á gæðaprófunum
eða upplýsingum geta því aug-
ljóslega verið dýrkeypt og skipt
heimilin hundruðum milljóna
króna.
Létt hurð, greið leið
Jón Hlöðver
Áskelsson
skrifar
Flestir lenda í því fyrr eða
síðar að fást við að opna
hurð, sem beita þarf afli
við, jafnvel þarf að setja tá á
milli stafs og hurðar meðan
seilst er eftir því sem maður
var með í höndunum og lagði
frá sér utan dyra.
Það er út af fyrir sig gott að
þjálfa kraftana, en þó óæskilegt
að þjálfunin auki slysahættu og
skaprauni fólki, eins og þungar
hurðir gera. Feður og mæður
með börn í kerrum þekkja ör-
ugglega hver vandi fylgir þung-
um hurðum! Svo ekki sé nú tal-
að um þá sem bundnir eru
hjólastól, eða þurfa að styðjast
við hækju!
í eldra húsnæði, sem gengið
var frá áður en slíkur búnaður
var tiltækur, er þetta ástand
skiljanlcgra, enda kostnaðar-
samara að breyta en að koma
slíkum búnaði fyrir í upphafi.
Sjálfvirkur
opnunarbúnaður
í nýbyggingum eru greiðslur
fyrir sjálfvirkan opnunarbúnað
hurða svo lítið brot af heildar-
kostnaði að ekki er hægt að af-
saka að honum sé sleppt.
Með sérstöku blaði Sjálfs-
bjargar á Akureyri og nágrenni
er hrundið af stað átaki sem
beinist að því að sem víðast
verði sjálfvirkum opnunarbún-
aði hurða komið fyrir. í því
sambandi hefur verið haft sam-
band við aðila sem versla með
slíkan búnað og þeir beðnir um
að veita góð kjör fyrir þá sem
Fólk stillir sjónvarpið
með fjarstýringu og
opnar bílskúrshurð-
ina á sama hátt.
Furðulegt er hve
sjaldan sjálfvirkum
opnunarbúnaði hurða
er komið fyrir í fyrir-
tækjum, stofnunum
og í heimahúsum, þar
sem þörfin virðist
enn brýnni en við
sjónvarpið og kemur
öllum að notum.
ganga frá kaupum fyrir 1. des-
ember n.k. (sjá auglýsingar
annars staðar) en félagið
hyggst síðan á alþjóðadegi fatl-
aðra, 3. des. n.k., veita því eða
þeim fyrirtækjum viðurkenn-
ingu sem best bregðast við
þessari áskorun.
Enda þótt átakið beinist að
Eyjaijarðarsvæðinu og þetta
blað sé borið út í um 6500 staði
á því svæði, þá vonumst við til
að þetta framtak hafi áhrif á
úrbætur í þessum málum um
allt land. Við viljum sér í lagi
hvetja alla hönnuði bygginga og
breytinga á húsum og þá sem
eru í umsjón og forsvari fyrir
slíkar framkvæmdir að leggja
sitt af mörkum til að létta og
greiða aðgengi allra að hús-
næðinu. Akureyri ætti að verða
öðrum bæjarfélögum til fyrir-
myndar hvað varðar gott að-
gengi að fyrirtækjum og stofn-
unum. Til þess að slíkt verði að
veruleika, verða forráðamenn
bygginga bæði nýrra og gam-
alla að nota þann aðgangslykil,
sem hefur verið útbúinn sem
viðmiðun fyrir gott aðgengi.
Hjá Akureyrarbæ, sem
reynslusveitarfélag með mál-
efni fatlaðra á sinni könnu.'ætti
metnaður að vera fyrir hendi
að hafa forystu á þessu sviði.
Til að tryggja að átakið „létt
hurð greið leið“ hafi áhrif til
langs tíma eru allir þeir sem
hyggjast byggja eða breyta
eldbra húsnæði hvattir til að
kynna sér þá staðla og kröfur
sem byggingayfirvöld eiga að
fylgja varðandi gott aðgengi.
Sá sem auðveldar fólki leið-
ina til sín eignast fleiri vini og á
það bæði við í einkalífi og við-
skiptalífi.
Oftast er um gagnkvæma
hagsmuni að ræða og sjaldgæft
að fólk græði nokkuð á því að
halda fólki utan dyra, nema
kannski óþægilegum rukkurum
en þeir setja þungar hurðir ekki
fyrir sig.