Dagur - Tíminn - 08.10.1996, Blaðsíða 1

A "1
\
JDagur-^Itmttm
LLFIÐ I LANDINU
Þriðjudagur 8. október 1996 - 79. og 80. árgangur -191. tölublað
/ jf’
y
LEIGULIÐAR
LÉNSHERRANNÁ
Það telst til tíðinda í léns-
herraveldi kvótasægreifa
að ungir og áræðnir menn
fara út í útgerð með tvær hend-
ur tómar. Helst þurfa menn að
eiga föður eða tengdaföður sem
á aðgang að aflaheimildum. En
Ástþór Jónsson og Guðmundur
Elmar Guðmundsson, skip-
stjórnarmenntaðir ungir menn í
Vestmannaeyjum, keyptu fyrr á
þessu ári 63 tonna eikarbát frá
Bakkaflrði, Sjöfn II, fyrir um 20
milljónir króna. Með bátnum,
sem í dag heitir Surtsey VE,
fylgdi aðeins 30 tonn af kvóta,
ýsa og steinbítur. Þeir gerðust
leiguliðar hjá lénsherrunum og
láta ágætlega af sér. Vandamál-
ið er ekki að veiða fiskinn eða
réttu tegundirnar, þrátt fyrir að
þorskurinn sé ekki rasisti, held-
ur að finna og leigja kvóta.
Ástþór segir að samstarfsfé-
lagi sinn hafi gengið með út-
gerðarhugmyndina í maganum
í nokkur ár.
„Ég hlustaði ekki á hann fyrr
en sl. gamlársdagskvöld að við
ræddum máhn fyrir alvöru. Á
nýársdag fórum við að leita að
bát og í byrjun febrúar vorum
við komnir í eigin útgerð. Fyrir
rúmu ári síðan voru ýmsar
sviptingar í útgerð í Eyjum, bát-
ar seldir í burtu og ekkert pláss
virtist öruggt. Ég lenti tvisvar í
því að bátur var seldur undan
mér. Ég var úti á sjó á Sigurfara
VE þegar okkur var tilkynnt að
báturinn hefði verið seldur til
Keflavíkur.
Fjölskyldan flutti einnig til
Keflavíkur en sú dvöl varði að-
eins í fimm mánuði. Vest-
mannaeyjar toguðu í okkur. Eft-
ir heimkomuna fór ég á Öðling
og hann var seldur tveimur ár-
um síðar. Ég fór á aðra báta en
var smeykur um framtíðina. Við
sáum svo tækifæri til að komast
í útgerð sem við gátum ekki
sleppt.“
Tvímenningarnir fengu
grænt ljós hjá lánastofnunum
eftir að hafa útvegað veð og
fengið vilyrði um leigukvóta.
Auk þess var tekið veð í bátn-
um. Þeir lögðu dæmið vandlega
fyrir sig og töldu að það gæti
gengið upp. Happ Ástþórs og
Guðmundar Elmars varð að úr-
eldingaverðmæti bátsins hefur
aukist um hvorki meira né
minna en 30 prósent. Úrelding-
in er þeirra baktrygging ef illa
fer.
ENGINN SÆGREIFI
„Það má segja að okkur hafi
gengið ágætlega þangað til í
haust sem reyndar er alltaf
daufasti tíminn hjá netabátum.
Við þurfum að fiska fyrir 35
milljónir á ári til að dæmið gangi
upp. Við lögðum upp með að
leigja kvóta, allt nema þorsk, en
við gerðum samning við Vinnslu-
stöðina að landa þorski hjá
þeim. Við löndum yfirleitt í gáma
sem sendir eru beint út eða á
fiskmarkaði innanlands þegar
„í sannleika sagt fer
mun meiri tími í að
finna leigukvóta en
fiskinn í sjónum.
Það tekur óratíma
að afla kvóta á sem
hagstæðustu leigu-
verði.“
á þeim tíma eru langflestir hætt-
ir í útgerð, hafa selt eða leigt
kvótann og hfa sem sannir sæ-
greifar.
En hvað með þær hugmyndir
krata að setja á veiðileyfagjald?
„Mér líst ekkert á þær hug-
myndir. Veiðileyfagjaldið kemur
ekki niður á þeim sem eiga kvót-
ann heldur á okkur leiguliðun-
um. Þeir sem eiga kvótann gera
út úthafsveiðitogara og leigja
kvótann. Ef veiðileyfagjald kem-
ur til sögunnar liggur í augum
uppi að þá hækkar leigan á kvót-
anum, sem kemur sér illa fyrir
þessa litlu báta sem þurfa ýmsa
klæki til að ná sér í leigukvóta."
Ástþór og Guðmundur Elmar
sjá fram á annasöm og erfið ár.
Állt þarf að ganga upp, ekkert
má bila og heilsan verður að
vera í lagi. Allt er lagt undir til
að láta drauminn um sjálfstæðan
atvinnurekstur rætast. Engan
skal furða þótt ungir menn hiki
við að fara í eigin útgerð. Kvóta-
kerfið hefur drepið niður áræði
og frumkvæði og gert hina ríku
ríkari, eins og Ástþór kemst
róttilega að orði. Þess vegna er
aðdáunarvert að menn eins og
Ástþór og Guðmundur Elmar
skuli fyrirfinnast, jafnvel þótt
þeir gerist bara leiguliðar.
ÞoGu
Ástþór og Guðmundur: Það fer meiri tími í að leigja kvóta en veiða fiskinn!
Kvótalaus en fiskar samt.
sjónum. Það tekur óratíma að
afla kvóta á sem hagstæðustu
lciguverði," segir Ástþór.
Ekki vill Ástþór viðurkenna að
vera orðinn sægreifi, segist langt
í frá vera kominn í slíkar álnir.
Til að geta kallast sægreifi þarf
viðkomandi að eiga a.m.k. 100
tonn af þorski í aflaheimildum
og 8 cylindra pallbíl! Ástþór á
ýmsu í útgerðinni. Þessi stutti
tími hefur svo sannarlega verið
lærdómsríkur. Ég hefði aldrei
trúað því að ósekju hversu mikil
vinna og vesen væri í kringum
þetta, eins og t.d. í kringum afla-
heimildirnar. Kerfið lætur ekki
að sér hæða og allt kostar sitt.
Þegar við þurfum á þjónustu að
halda og í Ijós kemur að við rek-
„Sem leiguliðar
hafa þeir getað leigt
kvóta um allar triss-
ur. Þeir hafa ein-
faldlega ekki fjár-
hagslegt bolmagn
til að kaupa kvóta.“
með ærinni fyrirhöfn. Sem leigu-
liðar hafa þeir getað leigt kvóta
um allar trissur. Þeir hafa ein-
faldlega ekki fjárhagslegt bol-
magn til að kaupa kvóta, óveidd-
an fisk í sjónum. Ástþór segir
kvótakerfið úr sér gengið. Þegar
kvótakerfið var sett á 1981
byggði það á veiðireynslu áranna
1981-1984. Þeir sem veiddu vel
verðið er hagstætt. í sannleika
sagt fer mun meiri tími í að
finna leigukvóta en fiskinn í
sína gömlu Toyotu og tæp 30
tonn í þorskígildum!
„Auðvitað hefur gengið á
um útgerð, er allt rukkað í topp,
af gömlum vana,“ segir Ástþór.
VEIÐILEYFAGJALD
KEMUR NIÐUR Á
LEIGULIÐUNUM
Ekki höfðu margir heimamenn
trú á útgerð tvímenninganna
enda að margra mati óðs manns
æði að kaupa bát með sáralitlum
kvóta. En þetta hefur gengið