Dagur - Tíminn - 30.11.1996, Blaðsíða 11

jDagur-(Emmm
|Dagitr-®tmími
Laugardagur 30. nóvember 1996 - 23
Geymið blaðið!
oœ ajxía
Senn líður að jólum. Jólahaldið hefur tekið á sig
töluvert hreytta mynd — það má segja að það sé
búið að lengja jólaveisluna upp í mánuð eða
rúmlega það, því að áramótapartíið rennur
saman við jólagleðina.
Desembermánuður er ein-
hver annasamasti tími
ársins á flestum vígstöðv-
um. Það er svo mikið að gera
alls staðar, allir svo uppteknir,
að ekkert gerist. „Pví miður, við
eigum ekki
möguleika á
að gera neitt
fyrr en í -----------
fyrsta lagi í
janúar,“ er
viðkvæði
sem heyrist
oft. Þannig
er það alltj-
ent hjá mér.
Jólahlað-
borðin taka
allan tíma. :^===
Þetta er
uppteknasti tíminn í veitinga-
faginu og er það bæði gott og
hollt. Flestir veitingastaðir af
stærri gerðinni eru með jóla-
hlaðborð. Borðin svigna undan
kræsingum og óhætt er að segja
að þetta sé skemmtilegt innlegg
í íslenska veitingahúsaflóru.
Danskt eða ekki
danskt?
En þetta var ekki svona. Fyrir
rúmum áratug var þessi mán-
uður einhver sá lélegasti og
harðasti fyrir „bransann“. Veit-
SIGGI
HALL
ingamenn þurftu að vanda sig
vel til að lifa þessa mánuði af,
þ.e. nóvember, desember og
janúar. Ég er ekki alveg viss
hvar þetta byrjaði, þó að ég
haldi að það hafi verið vinir
mínir á veitingahúsinu Óðinsvé-
um sem voru fyrstir. Þar hét
það „danskt jólahlaðborð“, alhr
réttirnir voru mjög danskir og
reynt að halda í þann uppruna
eins mikið og hægt var. Meira
að segja matseðillinn var á
dönsku (flæskesteg, frikadeller,
æbleflæsk o.s. videre). Það
skemmtilegasta við þetta er að
svona er það enn í dag.
Oft virðist eins og fólk haldi
að þessi jólahlaðborðssiður sé
einungis lélegt danskt fyrir-
brigði, sem við íslendingar höf-
um apað upp eftir Dönum. Sumt
er kannski rétt, margt er danskt
í kringum þetta hér á landi, en í
raun eru jólahlaðborðin mjög
útbreiddur siður á öllum Norð-
urlöndimum. Á jólunum (þegar
ég tala um jóhn, þá á ég við all-
an desember) verður fólk kært,
bæði út í sína nánustu og ná-
granna og einnig út í allt sem
viðkemur minningum, hefð-
bundnum siðum og þjóð. Jólin
eru hefðbundnasti tími ársins og
á það sérstaklega við matinn. „í
minni fjölskyldu er alltaf borðað
hangikjöt á jóladag.“ Eitthvað
þessu líkt heyrum við oft. Allt
það besta í mat er dregið fram á
jólunum og það er einfaldlega
skýringin á jólahlaðborðinu. Við
útbúum matborð sem er upp-
fullt af öllum þeim hefðbundn-
ustu spariréttum sem til eru.
Svíþjóð, Finnland og
Noregur
Þetta mikla skandinavíska jóla-
hlaðborð er töluvert svipað í
uppsetningu, fílósófískt séð, en
samt er örlítið frábrugðinn sið-
ur hver í sínu landi. Svíarnir
Oft virðist eins og fólk
haldi að þessi jólahlað-
borðssiður sé einungis
lélegt danskt fyrirbrigði,
sem við íslendingar höfum
apað upp eftir Dönum.
eru töluvert með síld á sínum
borðum. Einnig er mikið um
ýmsa pylsu- og bjúgnarétti hjá
þeim. Það heitir „korv“ á
sænsku. Það eru ekki neinir úr-
gangssperðlar þar á borðum,
heldur vandaðar og vel gerðar
pylsur. Jólaskinkan vinsæla er
oft kölluð „sænsk", en hún er
það ekkert endilega, því að hún
er á borðum hjá okkur öllum.
Sænska borðið er oft frekar lát-
laust og fast í skorðum. Á því
eru ákveðnir réttir og þannig á
það að vera.
Finnarnir, vinir mínir, eru
þjóð sem er mjög stolt af sínum
mat. Þar er hreindýrakjöt auð-
vitað fremst í flokki. Mjög hefð-
bundið í Finnlandi er að vera
með það reykt, ekkert ósvipað
og okkar hangikjöt. Einnig er
töluvert um ýmsan vatnafisk:
reyktan eða saltaðan, kryddleg-
inn eða kavíar. Finnska hlað-
borðið ber töluverðan keim af
skóginum (eins og reyndar
Finnland allt).
Norðmennirnir eru aftur á
móti svipaðir okkur íslending-
um í tilfinningum, þegar þær
snúast um jólahlaðborð. Hjá
þeim er þetta veisla sem er
framlenging á jólahátíðinni. Öll
norsk ijalla- og bæjarhótel eru
með jólahlaðborð og held ég
það jafnvel byrji í október, því
að ásóknin er svo mikil. Sá sem
er með flesta réttina vinnur.
Það sama er upp á teningnum
þar og hjá okkur: þú ert ekki
maður með mönnum, nema þú
hafir farið á minnst tvö, helst
þrjú jólahlaðborð.
Það er sama hvað hver segir,
þessi siður er góður. Það var
bara tímaspursmál hvenær
þessi þjóðlegi, norræni jólasiður
næði fótfestu hér. Við íslending-
ar höfum alltaf verið aðeins á
eftir frændþjóðum vorum, en
erum samt smátt og smátt að
ná þeim. (Farnir að vinna þá í
handbolta m.a.). Við eigum bar-
asta að vera ánægð öllsömul
með þennan sið. Jólahlaðborðið
er birta í skammdeginu; ágætis
ástæða fyrir stóra sem smáa að
lyfta sér upp í desember og
gera desembermánuð að því
sem hann á raunverulega að
vera — gleðilega jólamánuðin-
um.
Danskt
jólaglögg
Siggi IJall fræðir okkur um
danskt jólahlaðborð hér að
ofan og hér komum við
með eina jólaglöggsuppskrift
frá frændum okkar Dönum.
Heitur og ljúfur drykkur á köld-
um dimmum desemberkvöld-
um.
Fyrir jjóra
2 dl sykur
1 stk. engiferrót (eða duft)
1 kanilstöng
6 negulnaglar
'/1 vatn
1 jlaska rauðvín (ca. 70 cl)
safi úr tveimur sítrónum
Ath! Gott að setja eitt glas
af portvíni saman við
Blandið sykrinum, kryddinu og
vatni í pott og fáið upp suðu.
Látið blönduna standa í 15
mínútur. Sigtið.
Blandið sítrónusafanum
saman við rauðvínslöginn. Hitið
án þess þó að sjóða og berið
fram heitt.
Bindindismönnum er rétt að
benda á að hægt er að fá
óáfengt rauðvín í mörgum stór-
mörkuðum. Hinir, sem vilja
áfenga rauðvínið, ættu að hafa í
huga að drekka í hófi og rnunið:
EKKI KEYRA HEIM!