Dagblaðið Vísir - DV - 12.12.1981, Blaðsíða 21

DV — HELGARBLAÐIÐ — LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1981.
21
AmórHannibalsson sálfræðingur:
„ TRÚIN ER ÁKVEÐIN
LÍFSSKOÐUN”
sama skapi þeim gildum sem varða
skoðanir hans á lífsins gæðum.
Trú er ekkert annað en traust. Hún
er traust í garð sjálfs sín, annarra,
framtíðarinnar og raunar alls sem b'f
manns varðar. Allt byggist þetta á
þeim grunngildum mannsins sem
finna má bæði í heimspeki og trúar-
brögðum, það að læra að eiska ná-
ungann.”
— Er þá þörf mannsins fyrir trúna
ætíð fyrir hendi?
Birna Þórðardóttir, skrifstofumaöur.
„Við verðum að gera okkur grein
fyrir því, að það hafa allir menn ein-
hverja lifsskoðun, hvort sem hún er
ljós eða óljós og það er þessi lífs-
skoðun sem ákvarðar allt framferði
manna. Hitt er svo annað mál hvaða
lífsskoðun menn aðhyllast og þar
kemur trúin að sjálfsögðu inn í
dæmið. Hún er einn af þeim hlutum
sem menn gera upp við sig sam-
.kvæmt sinni samvisku.
Sigmund Freud segir um trúþörf
mannsins, að hún sé ekkert annað en
löngun og þörf fyrir það sem kalla
má öryggi og ly f við óvissu og kviða.
Samkvæmt kenningum Freuds,
erum við öll meira og minna kvíða-
fúll og þurfum því á handleiðslu ein
hvers að halda og í flestum tilvikum
snýr maðurinn sér til föðurins. Og
þessi ímyndaði faðir, er einungis sú
hugmynd sem við búum okkur til út
frá reynslu okkar af þeint föður sem
er fyrir hendi hér á jarðriki. Og sam-
kvæmt Freud, ætti trúþörf manna að
aukast eftir því sem þeir eru tauga-
veiklaðri. En við verðum að taka
þessari kenningu Freuds með varúð,
því varla er hægt að ætlast til þess af
henni að hún sé algild. En hún ætti
að gefa ágæta innsýn inn í fyrirbærið
trúþörf.”
— Og hvernig öðlast menn þá
þessa trú?
,,Ef við skilgreinum trú sem trú á
einhvern skilgreindan Guð, einhverja
veru sem getur talist fullkomnun, þá
veitir þessi trú manninum ákveðið
viðhorf sem gefur honum ákveðið
traust. En eftir sem áður er hann
frjáls gerða sinna. Ef hann hefur
þessa trú, þá lítur hann á líf sitt og
annarra öðrum augum, en sá sem trú-
ir ekki að sama skapi og hann. Trú-
maðurinn hefur þannig öðlast vissa
tilfinningu sem er honum eilíf og var-
anleg. En hvernig menn öðlast þessa
tilfinningu er annað mál og ákaflega
einstaklingsbundið. Það verður að
segjast eins og er, að annaðhvort
hafa menn trú, eða ekki og engra
annarra útskýringa þarf við. Og við
verðum að gera okkur það ljóst, að
það er virkilega erfitt að gefa ein-
hverja skýringu á því sem gerist innst
inni i huga hvers og eins. Vitund ein-
staklingsins verður ekki brotin til
mcrgjar í einni setningu.”
Halldór Gröndal prestur:
„ Trúin er sannfæríng
hins ósannanlega”
„Eins og segir í biblíunni, þá er á eitthvað sem maður hefur enga Trúaráhugi og kirkjusókn hefur
trúin fullvissa um það sem menn vona,
hún er sannfæring um þá hluti sem
ekki er auðið að sjá,” segir Halldór
Gröndal, sóknarprestur i Grensás-
prestakalli.
„En við verðum að gera skýran
greinarmun á staðreynd og trú. Þegar
einhver hefur sönnun fyrir einhverju
þáþarf hann ekki að trúa því lengur.
Ég persónulega vil skilgreina trú á
þá leið, að hún sé það að geta hvílt
öruggur í því sem við teljum okkur
trúa á. Fyrir mér er trúin traust á það
sem Guð hefur sagt og gert fyrir
mig.”
— En ef það fæst ábyggileg
sönnun fyrir því að Guð sé i rauninni
til. Er trúin á hann þá ekki fyrir borð
borin?
„Það breytir engu þó það sannist
að Guð sé raunverulega til. Sá sem á
annað borð trúir á hann, myndi
halda áfram að elska hann og tigna
og tilbiðja.”
— En er maður ekki að blekkja
sjálfan sig með trúnni á Guð. Er
maður ekki að kasta ábyrgð sinni yfir
vissu fyriraðsétil?
„í Biblíunni segir, allt sem þú
biður hann að gera samkvæmt hans
vilja heyrir hann og veitir þér. Ef
maður á þessa trúvissu, þá er sama í
hverju þú lendir í lífinu. Þú trúir því
einfaldlega og treystir að allt sé í
hendi hans. En með trúnni á Guð
kastar maður aldrei allri ábyrgðinni
frá sjálfum sér. Maður er alltaf
ábyrgur gagnvart lífi sínu og jafn-
framt Guði.”
— Hver er þá hin raunverulega
trúþörf mannsins?
„Við vitum að maðurinn er ekki
bara hold og blóð. Hann er líka andi.
Við þráum alltaf að sameinast því sem
við upphaflega komum frá, sem er
Guð skapari okkar, vegna þess að
hann skapaði manninn til samfélags
við sig. Það er þessi þrá eftir öryggi
og elsku og viðurkenningu sem er
forsenda trúarinnar. Þetta öðlumst
við allt með lifandi trú og með samfé-
lagi við Guð.”
Og hvers vegna fer þá kirkjusókn
dvínqndi?
aukist síðustu ár. Það er staðreynd
sem ekki verður hvikað. Það að
kirkjusókn fari dvínandi er frasi sem
fylgir þjóðinni og hann er ekki á
rökum reistur.”
— Hvers vegna hefur trúaráhug-
inn aukist?
„Maðurinn hefur komist að því að
lífsgæðakapphlaupið veitir ekki þá
fullnægju sem hann þráir. Menn eru
að leita eftir hönd Guðs og hún hefur
það öryggi sem fólk þráir, miklu
fremur en veraldleg gæði.”
— Er kirkjan ekki langt á eftir
sinni samtíð?
„Ég vil spyrja á móti. Hvers
væntir fólk af kirkjunni. En því er
ekki að leyna, að þáttur fólksins
sjálfs — hins almenna trúmanns — er
ekki nægur í helgihaldinu. Að þvi
ieyti er kirkjan á eftir sinni samtíð.
Helgihaldið á ekki að vera einhver
einleikur prestsins, fólkið á að taka
þátt í tjáningu trúarinnar með
honum. Og við skulum vona að þetta
standi til bóta.”
„Þegar talað er um trú, þá verður
að gera skýran greinarmun á þeirri
trú sem boðar tilveru einhvers al-
mættis og síðan þeirri trú að t.d. al-
þingishúsið standi við Austurvöll.
Spurningin er sú, hvort maðurinn
hafi trú á þeim grunngildum sem
hann byggir líf sitt á,” segir Amór
Hannibalsson, sálfræðingur.
„Það er næsta öruggt, að sérhver
.maður hafi einhverskonar trú á
sínum siöferðislegu gildum og að
Halldór Gröndal, sóknarprestur I Grensásprestakalli.
Bima Þórðardóttir skrífstof umaður:
„Þetta er
f lótti f rá raun-
veruleikanum”
„Trú merkir fyrir mig vissa upp-
gjöf gagnvart raunveruleikanum. í
trúnni felst beinlínis, það að fella sig
undir eitthvert yfirvald, hvernig sem
það er skilgreint, einhver guðsímynd
eða útskorinn tréguð eða eitthvað
annað,” segir Birna Þórðardóttir
skrifstofumaður.
„í allri þessari trú felst það, að
maðurinn geti ekki stjórnað lífi sínu
sjálfur, heldur þurfi eitthvert ímynd-
að fyrirbæri að koma til. Þetta er það
sem ég get ekki fellt mig við, hvað
trúnasnertir.
auðvitað getur einstaklingurinn
Kdrei stjómað öllum sínum lífs-
öguleikum og gjörðum. Það ræðst
|einfaldlega af hans umhverfi og öðru
slíku. Við verðum að gera okkur
ljósa grein fyrir því að það er tvennt
ólíkt að takast á við umhverfi sitt og
það þjóðfélag sem við búum i og hitt
að beygja sig undir einhverja ímynd-
aða veru.
Ég hef einhverntíma sagt það í
vinahópi sem ástæðuna fyrir trúleysi
mínu, að ég byggi minar skoðanir
miklu fremur á þeirri þekkingu og
þeim staðreyndum lífsins sem fyrir
eru, frekar en einhverri ímyndun sem
ég hef enga fullvissu um að sé rétt.”
— Og hefur þá maðurinn, að þinu
mati, enga þörf fyrir trú?
„Nei, ég get ekki litið á trúna sem
einhverja frumþörf mannsins s.s.
fæði, klæði og húsnæði. Ég tel þá
trúþörf sem fólk telur sig hafa nú á
tímum, ekki vera neitt annað en
flótta frá raunveruleikanum.”
— En er til eitthvað sem hægt er
að nefna trúleysi?
„Ef við skilgreinum trú sem til-
beiðslu til einhvers yfirnáttúrulegs,
þá er að sjálfsögðu til trúleysi. Trú
fyrir mig, er ekkert annað en að fella
sig gagnrýnislaust undir eitthvert
yfirvald eins og ég sagði áðan og
viðurkenna það sem yfirboðara sinn
möglunarlaust. Ég gæti einfaldlega
ekki gert þetta og þessvegna er ég trú-
leysingi. Að sama skapi get ég ekki
fellt mig undir ákveðna stjórnmála-
skoðun gagnrýnislaust. Ég get ekki
viðurkennt almætti einhverra ákveð-
inna skoðana yfir mér og það held ég
að flestir geti ekki heldur.”
— Og hvað þá með kenningar
hinna ýmsu trúarbragða. Eru þær
ekki samt sem áður góðar og gildar?
— Ég hef nú ekki kynnt mér þess-
ar kenningar gaumgæfilega. En
auðvitað má finna í þessum kenning-
um ákveðin siðfræðileg sjónarmið
sem varða samskipti -manna i milli
sem eru góð og gild. En i þessum
fræðum má einnig finna margt sem
stangast á við það hátterni manna
sem þykjast fylgja þeim. Það er
nefnilega sorgleg staðreynd, að þeir
sem hæst gala um nauðsyn trúarinnar
ganga jafnframt mjög langt fram í
því sem kalla má mannfjandsamlega
atburði. Eða hvernig er orðið ástatt i
trúmálum mannkynsins, þegar ýmsir
klerkar eru farnir að blessa yfir
morðtólum sinna landa? Það er
spurning sem háttvirtir trúmenn ættu
að veltagaumgæfilega fyrir sér.”