Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1981, Qupperneq 14

14
DAGBLAÐ1D& VÍSIR. LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1981.
MMMUWBMmm
fijálst, aháá daghlað
Útgófufólag: Frjáb fjölmlökin hf.
Stjórnarformaöur og útgófu*tjóri: Sveinn R. Eyjólfsson.
FramkvaamdastjóH og útgAfustjóri: Höróur Einarsson.
Ritstjórar: Jónas Kristjónsson og Ellort B. Schram.
Aðstoðarritstjóri: Haukur Helgason.
Fróttastjóri: Sœmundur Guflvinsson.
; Auglýsingastjórar: Páll Stefánsson og Ingótfur P. Stainsson.
Ritstjórn: Sfflumúla 12—14. Auglýsíngar: Sfflumúia 8. Afgreiflsla, óskrtftir, smóauglýsingar, akrifstofa:
Þverholti 11. Sfmi 27022.
Sfmi rftstjómar 88611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: Hilmir hf., Sfflumúia 12.
Prentun: Árvakur hf., Skerfunni 10.
Askriftarverfl á mónufli 100 kr. Verfl f lausasöiu 7 kr. Helgarblað 10 kr.
Einokun á undanhaldi
Á þessu ári hefur dregið til verulegra tíðinda í fjöl-
miðlaheiminum. Fyrst má telja tilraun Vilmundar
Gylfasonar til að gefa út sjálfstætt vikublað. Þing-
maðurinn vildi ekki una forskrift flokksagans í mál-
gagni flokks síns, Alþýðublaðinu, og braust til sjálf-
stæðis í Nýju landi. Enda þótt virðingarverð viðleitni
hans hafi beðið skipbrot eftir sex vikna útgáfu, sýndi
sú uppákoma glögglega, hversu höllum fæti flokks-
málgögn á borð við Alþýðublað, Tímann og Þjóðvilj-
ann standa. Jafnvel menn í innsta hring finna til þess
ófrelsis, sem flokkslínan setur þeim. Lesendur, allur al-
menningur, hafa ekki síður orðið fráhverfir slíkum
málgögnum, sem líta alla atburði, menn og málefni,
með flokkspólitískum gleraugum.
Sameining síðdegisblaðanna tveggja veldur meiri
straumhvörfum heldur en útgáfa Nýs lands.
Lengi hefur verið viðurkennt, að dagblöð á íslandi
væru of mörg fyrir ekki stærri markað. Aðstandendur
Vísis og Dagblaðsins hafa horfst í augu við þessa stað-
reynd og telja réttilega að eitt blað standi sterkar að
vígi í samkeppni fjölmiðlanna heldur en tvö. Nýtt og
stórt eftirmiðdagsblað býður upp á meiri þjónustu,
aukið aðhald gagnvart valdhöfum og aukin áhrif
frjálsra fjölmiðla.
Fjölmiðlar gegna svo þýðingarmiklu hlutverki í
þjóðfélaginu, að sjálfstæði þeirra og sterk staða gagn-
vart opinberum afskiptum eða flokkslegum fyrir-
mælum er grundvallaratriði lýðræðis og mannréttinda.
Þriðji atburðurinn, þegar rætt er um breytingar í
heimi fjölmiðlanna, er myndbandavæðingin. Kapal-
sjónvörp í fjölmennum hverfum og byggðarlögum
hafa á svipstundu gerbreytt viðhorfum til útvarps- og
sjónvarpsreksturs. Deila má um lögmæti þeirrar þró-
unar, og tæplega verður sagt að hinar nýju sjónvarps-
útsendingar séu vandað efni í háum gæðaflokki. En
þær eru fyrsti vísir að því sem koma skal, og engum
vafa undirorpið, að ef slíkar sjónvarpsstöðvar fá að
þróast og eflast, eru þeir einstaklingar sem að þeim
standa fullfærir um að bjóða fram það efni sem stenst
kröfur menningar jafnt sem afþreyingar.
Kapalsjónvörpin og vinsældir þeirra hafa gert það
að verkum, að nú má heita fullvíst að einkaréttur ríkis-
ins á útvarpi og sjónvarpi verði afnuminn.
Afturhaldsmenn og menningarvitar, sem ætíð
þykjast geta haft vit fyrir öðrum, streitast vitaskuld á
móti og mæla einokuninni og ríkisforsjánni bót. Frelsi
fólksins til sjálfsákvörðunar, sjálfsögð mannréttindi,
hefur ávallt verið fótum troðið af mönnum sem
tileinka sér þann hugsunarhátt, að þeir einir viti allt
best.
Einokun er þeirra ær og kýr.
í Noregi hefur skrefið þegar verið stigið. Fjölmargar
útvarpsstöðvar hafa verið opnaðar og það sama mun
gerast hér. í kjölfarið fylgir bylting í fjölmiðlaheimin-
um. Sjálfsagt munu spretta upp margar smáar stöðvar,
sumar misheppnaðar og andvana fæddar. En alveg
eins og í blaðaheiminum munu þau öfl að lokum ná
saman, sem höfða til hlustenda og áheyrenda með
góðri þjónustu, sjálfstæðu efnisvali og heilbrigðu að-
haldi. gagnvart langstærsta fjölmiðlinum, Ríkisút-
varpinu.
Ríkisútvarpið á ekki að óttast þá samkeppni, heldur
fagna henni. Allir heiðarlegir fréttamenn og skyni
bornir íslendingar skilja og skynja að máttur frjálsra
fjölmiðla verður áhrifameiri með sterkum óháðum
dagblöðum og afnámi einkaréttar ríkisins.
Einokun á sviði fjölmiðlunar heyrir fortíðinni til.
ebs.
Á laugardegi Á laugardegi
Jolakveðja fra
Hallormsstaö
Héðan berast ekki jólakveðjur í
formi bjölluhljóms því kirkja fyrir-
finnst engin á þessum stað. Okkar
jólakveðja verður hljóðiát og hógvaer
eins og hæfir landsbyggðarlýð, sem
kominn er upp á Aðalheiði í
Reykjavík. Að Hallormsstað í
Skógum var frá gamalli tíð kirkja
helguð Pétri postula og þar var
prestssetur til 1880. Eftir það var
sókninni þjónað frá Þingmúla og
Vallanesi til ársins 1895 en þá var
kirkjan lögð niður. Eina sýnilega
vísbendingin um sérstaka sókn hér er
gamli kirkjugarðurinn. Þar hvílir
margt mætra manna og kvenna og
enn er stöku sinnum greftrað í
honum. Þessum fornhelga reit hefur
Jón Loftsson, núverandi skógar-
vörður, sýnt mikinn sóma og auk
annars látið gera um hann snoturlega
hlaðinn vegg. Að vera á Hallorms-
stað í desember er eins og að búa í
jólakorti að minnsta kosti var
sannkallað jólakortaveður þegar ég
kvöld nokkurt fyrir skömmu rölti
stefnulaust út í kyrrðina. Voð-
felldur snjórinn hékk í stórum
flygsum á greinum trjánna rétt eins
og Huldan úr töfraveröld þeirra
Grimms bræðra hefði burstað
dúnsængina sípa venju fremur. Fullt
tungl setti silfuirönd á fljótið og
sveipaði um trén ævintýrabirtu. Frá
arineldum húsanna fetuðu reykjar-
strókar lóðrétt upp í fjarskann og
báru með sér seiðandi lykt af
brennandi birki. Þar með voru öll
skilningarvit innvígð í hina
rómantisku kvöldstemmningu. Fyrr
en varði stóð ég í kirkjugarðinum
gamla og við mér blasti myndarlegur
legsteinn með áletruninni: Hér hvílir
Sigurður Gunnarsson prófastur,
riddari af Dannebrog við hlið konu
og dóttur. F. 10. okt. 1812. D. 22.
nóv. 1878. Blessuð sé minning þessa
merka og góða manns. Árið 1830
kom austur á Firði ungur maður
norðan af Langanesi. Hann hét
Sigurður Gunnarsson og hafði í
hyggju að nema gullsmíði. En for-
lögin ætluðu honum annað hlutskipti
og fyrir tilstuðlan góðra manna lagði
hann út á braut þá sem nefnd hefur
verið æðri menntun og lærði undir
skóla hjáGuttormi prófasti Pálssyni í
Vallanesi. Síðan fór hann í Bessa-
staðaskóla og útskrifaðist þaðan árið
1839. Eftir skólanámið gerðist
Sigurður fylgdarmaður • Björns
Gunnlaugssonar yfirkennara á land-
mælingaferðum hans um hálendið og
einnig fór hann um öræFin ásamt
danska náttúrufræðingnum Schytte.
Vorið 1841 kvæntist Sigurður
Bergljótu elstu dóttur Guttorms í
Vallanesi og stofnaði heimili eystra.
Árið 1861 fékk hann veitingu fyrir
Hallormsstað eftir að hafa verið
prestur að Desjarmýri í 17 ár.
Að Hallormsstað byggði séra
Sigurður nýja kirkju og endurreisti
öll hús staðarins. Af samsýslungum
sínum var hann kjörinn til að sitja
þjóðfundinn 1851 og upp frá því
var hann þingmaður til dauðadags.
Eftir þjóðfundinn stóð hann í per-
sónulegu bréfasambandi við Jón for-
seta meðan báðir lifðu.Sigurður var
fræðimaður, fékkst við ritstörf og
hóf að gefa út Iðunni. Á þessum tím-
um þorði almenningurvarla út fyrir
túngarð heima hjá sér sökum ótta
við útilegumenn og stóð hjátrúin
ýmsum framförum hreinlega fyrir
þrifum. Sigurður átti drýgstan þátt í
að kveða niður útilegumannatrú og
mátti djarft úr flokki tala, hann sem
fórVonarskarð fyrstur manna á síðari
tímum. Maður sem svo fjölþættum
gáfum var gæddur hlýtur að hafa
verið frábær kennimaður en ekki
nægði það séra Sigurði og var honum
ekki síður annt um líkams- en sálar-
heill sóknarbarna sinna. Hann hafði
lækningaleyfi og var um tíma eini
læknirinn á öllu Austurlandi. Hann
dó fyrir aldur fram úr lungnabólgu,
nýkominn heim úr sjúkravitjun og
var til moldar borinn í kyrru og köldu
veðri fyrir 103 árum. Sigurður
Gunnarsson var harmdauði öllum
Austlendingum og fylgdu þeir margir
til grafar þessum mesta höfðingja
sínum. Ég reika út úr kirkjugarðinum
eftir að hafa um stund gleymt mér við
leiði þessa merkilega manns.
Elísabet var ein þriggja dætra séra
Sigurðar er upp komust. Giftist hún
Páli stúdent Vigfússyni og bjuggu
þau að Hallormsstað. Þeirra börn
voru Guttormur Pálsson skógar-
vörður og stjórnandi Húsmæðra-
skólans á Hallormsstað. Sonur
Sigrúnar er Sigurður Blöndal, skóg-
ræktarstjóri ríkisins.
Hvað sem öðru líður er nú
Hallormsstaður frægari fyrir skóginn
en Guðskristni þó hér hafi setið góðir
klerkar. Þegar Sigurður Gunnarsson
kom að Hallormsstað hafði verið
gengið nærri þeim skógi sem í dag
skapar jólakortaumhverfið. Sigurður
varð til þess fyrstur manna að láta
sér apnt um skóginn. Hann hætti að
mestu kolagerð, notaði við aðeins til
heimilis og hann hélt ekki geitur svo
sem áður hafði tíðkast,en þær eru vá-
gestir í skóglendi. Niðjar séra
Sigurðar sáðu ekki miklu guðsorði
opinberlega, en lögðu þeim mun
meiri rækt við skóginn. Án þess að
rýra þátt nokkurs manns má fullyrða
að skógurinn í dag sé þeirra verk að
mestu og nægir í því sambandi að
nefna Guttorm Pálsson og Sigurð
Blöndal, sem voru skógarverðir hér
hvor á eftir öðrum í sex eða sjö
áratugi. Þó héðan úr skóginum berist
hvorki helgir söngvar né
bjölluhljómur erum við hér alls ekki
farin að trúa á trunt, trunt og tröllin í
fjöllunum. Fáir staðir islenskir leggja
meira af mörkum til að gera heimili
jólaleg og umhverft allt en einmitt
Hallormsstaður. Um þessi jól fara
héðan rauðgrenitré inn á nálega 1300
heimili en þau eru hin einu sönnu
jólatré og fyrir nokkrum dögum lét
Jón Loftsson skógarvörður fella 11
metra hátt sitkagrenitré sem nú
logar í ljósum við aðaldyr Kaupfélags
Héraðsbúa á Egilsstöðum. Og í
höfuðstaðinn halda bílar hlaðnir
arinviði svo hitaveitufólk geti kastað
birkikubbi á eldinn og lífgað upp á
tilveruna.
Tunglið yfir Hallormsstaðahálsi
er eins og ostur og ég rölti heimleiðis.
Einar Georg
Hallormsstað.