Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1981, Síða 20

20

DAGBLAÐIÐ&VÍSIR. LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1981.
„íslendingar hafa ekki vaxið í áliti hjá mér eftir að ég kynntist öðrum þjóðum.
Það er einhver lágkúra sem einkennir íslendinga. Þeir eru mjög innhverfir,
skemmta sér óeðlilega og þjóðfélagsumræðan er ákaflega yflrborðskennd. En ég
held þó að þetta sé smám saman að færast í betra horf. Tilflnningin fyrir náttúru
landsins hefur vaknað og menn gera sér betur grein fyrir hver tengslin eru á milli
lífsstílsins og líkamlegrar og andlegrar velferðar. ” Maðurinn sem þessi orð mælir er
séra Gunnar Kristjánsson prestur á Reynivöllum í Kjós. Gunnar er í helgarviðtal-
inu að þessu sinni en hann hefur látið að sér kveða íþjóðmálaumrœðunni á undan-
förnum vikum. Við spyrjum hann fyrst hvað hafl komið til að hann valdi guðfræð-
ina sem námsgrein.
,,Ég hafði lengi haft mikinn áhuga á
guðfræði, bókmenntum og humanisk-
um fögum. Mér fannst þaðeinnig mjöp
alhliða nám um manninn og allan han-
veruleika.
Ég var alinn upp í Laugarneshverfmu,
á Sundlaugaveginum. KFUM var mjög
sterkt í því hverfi. Bókstallega allir
krakkar svæðisins voru í því. Þar að
auki var mikið um að vera á ýmsum
öðrum sviðum. Sundlaugarnar voru
miðpunktur hverfisins og íþróttalíf var
mikið. Svoleiðis að hugurinn hvarflaði
aldrei að því að hanga á sjoppum eða
öðru iðjuleysi. Þetta var vinsæll og
virkur félagsskapur, hann hafði einnig
áhrif á mig í átt til guðfræðináms.”
— Séra Gunnar lauk guðfræðiprófi
1970 og fór þá til Bandarikjanna og
var þar við framhaldSnám i eitt ár. Þar
lagði hann stund á guðfræði Pauls
Tiilich. Eftir fjögurra ára prestskap i
Vallanesi á Héraði fór hann aftur í
framhaldsnám til Þýskalands í brjú ár
og skrifaði þar doktorsritgerð titn Hall-
dór Laxness og trúarleg hugtök og
hugmyndirsem koma fyrir í Heimsljósi.
„Þetta var óvenjulegt viðfangsefni
miðað við íslenska guðfræði og
íslenska kirkju en svona viðfangsefni
eru langt frá þvi að þykja óvenjuleg í
heimi guðfræðinnar. Menningin i heild
hefur alltaf verið viðfangsefni guð-
fræðinnar hvort sem það eru bók-
menntir eða aðrar greinir lista.
Mér fannst viðbrögðin frá almenn-
ingi vera sérstaklega góð við þessu
verki sem ég kynnti með nokkrum út-
varpserindum. En bókmenntafræð-
ingar og guðfræðingar hafa sýnt ákaf-
lega lítil viðbrögð.”
Sveftín
forvitnHeg
— Eftir þetta gerist séra Gunnar
prestur að Reynivöllum i Kjós. Hvernig
kann borgarbarnið við sig í sveit?
„Þetta voru út af fyrir sig viðbrigði
en ég stóð frammi fyrir þessu fyrst
þegar ég var austur á Héraði. Mér
fannst sveitin ákaflega forvitnileg. Mig
langaði til að kynnast sveitinni og
sveitarlífinu svo þetta var út af fyrir sig
kærkomið tækifæri. Ég kom mér hér
upp svolitlum bústofni, fyrst kindum
og nú einnig hestum, og mér finnst
geysilega skemmtilegt að fást
við búskapinn. Ég hafði aldrei komið
nálægt skepnum áður en ég held að
þetta hafi allt gengið snurðulaust.
Helstu kostirnir við að búa í sveit eru
þessi nánu tengsl við náttúruna sem
mér finnst ákafiega mikils virði. Hér er
friður og ró sem gerir manni kleift að
starfa að ýmsum áhugamálum utan
embættisstarfa. Ókostirnir eru þeir að
mér finnst ég stundum fulllangt frá
borginni þar sem margt er að gerast á
ýmsum sviðum. ”
— Trúmálin aftur. Hvaða erindi á
trúin einmitt til nútímans?
„Þetta er alltaf í sjálfu sér hin stóra
spurning. Afstaða manna til trúar
hefur verið með ýrr~ttm hætti.
Stundum hefur trúin haft
mikinn meðbyr og stundum
hefur hún búið við mikla andstöðu.
Trúin hefur meðbyr núna. Ég held að
það stafi af því að menn spyrji um
merkingu þessa lífs; menn spyrja um
lífstilgang og lífsinnihald. Og það er
spurt um gildismat í þessu lífi sem eitt-
hvert mark sé á takandi á þessum miklu
auglýsingatímum þar sem allir eru að
skara eld að sinni köku. Mönnum
finnst þeir ekki lengur geta treyst og
trúað neinum. Það er spurt um lífs-
skoðun en spuming um lífsskoðun er
alltaf spurning um trú. Þá held ég að
fólk spyrji um það sem er ekta og það
sem gefur einhver raunveruleg svör við
spurningum manna til dæmis um til-
gang eða innihald lífsins. Ég held að á
þessu sviði eigi trúin erindi. Kirkjan
þarf einmitt að átta sig á því hvaða
spurningum hún eigi að svara á
hverjum tíma.”
Prestakirkjet
— Staða og hlutverk prestsins?
„Staða prest--ins hefur náttúrlega
breyst gífurlega mikið hér á íslandi og
um allan hinn veslræna heim á síðustu
áratugum. Þetta helst í hendur við
þjóðfélagsbreytinguna. Vegur hans
hefur á ýmsan hátt minnkað og hann er
ekki eins áberandi í þjóðlífinu þótt
hlutverk hans hafi ekkert breyst í eðli
sínu. Ég held hins vegar að prestar séu
að öðlast sterkari sjálfsvitund aftur. Á
hinum miklu uppgangstímum þjóð-
félagsins á síðustu áratugum hafa hug-
myndir presta um hlutverk sitt og
tilgang í samfélaginu kannski verið
svolitið efablandnar. Þetta er að breyt-
ast núna. Prestar finna að þeir eru
eftirspurðir.”
— Hlutverk leikmanna í kirkjunni?
„Þetta er eitt af stóru málunum.
Kirkja okkar hefur ekki tekið nógu
skipulega á þessum málum ennþá.
Kirkjan er í sjálfu sér ekkert annað en
leikmannahreyfing. En því miður hefur
kirkjan hérna fyrst og fremst verið
prestakirkja i vitund fólksins. Við
getum með miklum sanni sagt að
kirkjan á (slandi sé prestakirkja. Það er
mjög slæmt og raunar hennar stærsti
galli og alvarlegasti feill.”
Aukaþarfáhríf
leikmanna
„Flestallar kirkjur í heiminum,
meira að segja kaþólska kirkjan, hafa
gert mjög mikið að því á undanförn-
um árum og áratugum að virkja leik-
mennina á allan mögulegan hátt. Bæði
í sambandi við guðsþjónustuna og við
ýmislegt starf sem unnið er á vegum
safnaðarins. Til þess að virkja leik-
manninn þarf að gera ýmislegt, það
þarf að koma honum inn i stjórnkerfi
kirkjunnar, það þarf að virkja hann
miklu meira í hinni guðfræðilegu
umræðu. Þetta höfum við aðeins verið
að reyna í Kirkjuritinu með þvi að auka
hlut leikmanna í umræðunni.
Ef kirkjan á að skipta sér af þjóð-
félagsmálum á einhvern kerfisbundinn
hátt getur hún aldrei gert það nema hún
taki leikmennina gilda. Við sjáum þetta
í kirkjum erlendis til dæmis i Þýska-
landi. Þar eru leikmenn um það bil
tveir af hverjum þrem í öllu stjórnkerfi
kirkjunnar. Þarna koma saman fag-
menn á ýmsum sviðum. Þegar kirkjan
ræðir um frið, vigbúnað og afvopnun
eru það ekki aðeins guðfræðingar sem
um þau mál fjalla heldur eru það fær-
ustu menn á þessu sviði í þjóð-
félaginu sem eru jafnframt leikmenn í
kirkjunni. Þeir eru líka kirkjan. Þetta
eiga islendingar erfitt með að skilja
vegna þess að þeir þekkja aðeins
prestakirkju, embættismannastofnun.
Ég held að skilningur presta hér á
iandi sé vaxandi á því að auka þurfi
áhrif leikmanna innan kirkjunnar. En
það er ennþá langt i land. Því miður.
Það sem um er að ræða er endur-
skoðun á sjálfsskilningi kirkjunnar og
öllum starfsháttum hennar.
— Séra Gunnar hefur þrátt fyrir
ungan aldur komið víða við. Hann rit-
stýrir Kirkjuritinu, er í stjórn Lífs og
lands, stofnandi Lúthersfélagsins á
íslandi og mikill áhugamaður um
trúarlega myndlist.
„Ég hef áhuga á myndlist og mér
hefur fundist myndlist i íslenskum
kirkjum ákaflega bágborinn. Maður
hefur það á tilfinningunni að kirkjan sé
löngu hætt að vera vettvangur fyrir
skapandi menningarlíf eins og hún
hefur þó oftast um allar aldir verið.
Allt í einu vöknum við upp við það á
íslandi að kirkjan er löngu hætt að vera
skapandi. Öll skapandi myndlist fer
fram fyrir utan kirkjuna og ekki í
hennar þágu. Mikill hluti af altaris-
töflum er hálfgerð miðlungsverk þó
innan um séu fleiri meistaraverk
íslenskra listamanna en flesta grunar.
Kirkjan mikill
starfs vettvangur
Mér finnst þetta vera ákaflega mikið
mál þvi þetta snertir líka sjálfsskilning
kirkjunnar. Aftur spurning um stöðu
leikmannsins. Hvort henni sé óhætt að
taka listamanninn gildan. Hvort henni
sé óhætt að sleppa listamanninum laus-
um innan sinna veggja. Ég held að ef
hún tekur ekki þessa áhættu, þá vill
hún alls ekki vera skapandi, þá vill hún
vera íhaldssöm og halda sér við troðnar
slóðir.
Þess vegna hef ég sett mig i samband
við guðfræðinga erlendis sem sinna
þessum málum og reynt að skapa
svolitla umræðu um þessa hluti hérna
bæði meðal guðfræðinga, myndlistar-
manna og safnaðarins. Og mér finnst
viðbrögð myndlistarmanna hafa verið
góð. Þeir sjá að kirkjan er ekki siður nú
en alltaf áður í sögunni mjög
spennandi starfsvettvangur. Þar að
auki er hún mikill starfsvettvangur.
Aðeins á Reykjavíkursvæðinu eru tíu
kirkjur annaðhvort á teikniborðinu eða
í byggingu og það er ekkert smáverk-
efni sem býður myndlistarmannanna.”
Misskilningur um
Lúther veður uppi
— Lúthersfélagið?
„Það er nú svo að þekking á Lúther
er af býsna skornum skammti á íslandi.
Og það hefur komið í ljós að engin af
helstu ritum Lúthers eru til á íslandi og
hafa aldrei verið. Svo að íslendingar
hafa allt frá siðbótinni haft ákaflega
takmarkaða möguleika til að kynna sér
Lúther. Enda sér maður að það veður
uppi misskilningur og rangtúlkun hér á
iandi á bókstaflega öllu sem Lúther
snertir. Núna hefur vaknað mikill
áhugi á Lúther um allan hinn lútherska
heim og tengist hann 500 ára afmæli
Lúthers sem er 1983.
Mér fannst vanta sérstakan félags-
skap manna sem hefðu áhuga á Lúther,
en þeir eru álíka margir úr ýmsum
stéttum. Guðfræði Lúthers er
spennandi, hún er byltingarkennd og
olli á sínum tíma miklu umróti í
þjóðfélaginu og kirkjunni. Ég held að
við höfum þörf á svona umróti; ekki á
yfirborðskenndan hátt, heldur á yfir-
vegaðan og vel undirbúinn hátt.”
Nú, starfið í Lífi og landi byggist á
skilningi mínum á guðfræði og kirkju.
Guðfræðingurinn á að vera heima í
hinni þjóðfélagslegu umræðu. Ekki síst
I þeirri umræðu sem Líf og land hefur
reynt að beita sér fyrir, það er að segja
um umhverfismál í víðtækum skilningi.
Hvaða þættir eru það sem móta mann-
inn og að hve miklu leyti mótar
maðurinn umhverfi sitt? Þetta er allt
viðfangsefni guðfræðinnar og hefur
alltaf verið? Hvernig maðurinn
umgengst sköpunarverkið? Hvaða
gildismat ræður gerðum mannsins?
Hver mótar þetta gildismat? Hvers
vegna fer maðurinn illa með nátt-
úruna? Hvers vegna nýtur hann ekki
samvistar við náttúruna?
Einnig er umhverfi mannsins i
víðari skilningi viðfangsefni
guðfræðinnar. Umhverfi er ekki
aðeins náttúran og skipulagið, það
felur einnig i sér andlegt umhverfi
mannsins, það er listin í þjóðfélaginu,
það er arkitektúrinn í þjóðfélaginu,
fjölmiðlar, skólar og það er ýmislegt í
hinni þjóðfélagslegu umræðu sem
skapar þennan heim sem við búum við.
Ég held að ég hafi lært að tengja þessar
spurningar við guðfræðina og kirkj-
una.”