Dagblaðið Vísir - DV - 29.01.1983, Blaðsíða 18

18
DV. LAUGARDAGUR 29. JANUAR1983.
„Þar var ályktaö aö Alþingi kysi sjö
manna nefnd til að gera áætlun um efl-
ingu Almannavama. Þessi nefnd er nú
að störfum og hefur starfað geysilega
vel. Á níu mánuðum hefur hún haldiö
eina fjórtán fundi og var síðast hér á
fundi fyrr í vikunni með Almanna-
vamaráði. Hún hefur nú lokið sínu
undirbúningsstarfi og er nú að byrja
aö vinna að tillögum til þingsins um
lagabreytingar, setningu reglugerða
og framkvæmdaáætlunar um þróun og
uppbyggingu almannavama, bæði
tæknilega og skipulagslega.
Það er orðið löngu ljóst hjá þing-
mönnum að Almannavamir hafa ekki
fengið þaö fjármagn sem þurft hefur
til að byggja upp viðbúnaö í landinu og
að þar þarf ýmsu að breyta.”
— Hvaða breytingar era þar helst-
ar?
„Ef við lítum á framkvæmdaþætt-
ina, þá er kannski dáiítið erfitt að
segja fyrir hvemig lagabreytingar
verða, en það skiptir í sjálfu sér ekki
svo miklu máli, því Almannavamir
munu verða mjög svipaðar eftir sem
áður.
Okkur vantar
þjálfaðfólk
Það sem okkur hefur fundist veik-
leiki Almannavama er að okkur vant-
ar þjálfaö fólk. Fræðslustarfsemin er í
algeru lágmarki, bæði til þess liös sem
þarf að takast á við vandann og al-
mennings. Við þurfum að eiga vel
þjálfaðan kjarna hjálparliða í hverju
umdæmi, sem kann að starfa undir
hinum ýmsu kringumstæðum. Svo er
þaö líka almenningsfræðslan, sem
okkur finnst standa veikt, útgáfa
fræðslubæklinga, fræðsla í fjölmiðlum
og aörar leiðbeiningar.
Þessa tel ég meginveikleikana. Þar
að auki er mjög lítið til af öllum al-
mannavamabúnaði, sérstökum tækj-
um og þess háttar. Það er rétt að taka
fram að við eigum góðar björgunar-
sveitir í landinu, sem áhugamenn
skipa og eru okkur stoð og stytta. Það
lið viljum við halda áfram að efla og á
þaö að vera kjaminn í þessu þjálfaða
liði sem ég minntist á áðan.
Búnaður þeirra hefur fram að þessu
miðast við mjög takmörkuð verkefni.
Búnaður björgunarsveitanna er yfir-
leitt miðaöur við leitar- og björgunar-
störf, sem er ekki síður mikilvægt. En
hann er ekki miðaður viö almanna-
varnastarf sem fer fram þegar heil
byggðarlög verða fyrir áföllum, eins
og til dæmis björgun úr rústum, snjó-
flóðum, mælingu á geislavirkni eitur-
efna, varnir fólks gegn slíku og þar
fram eftir götunum. Þeir hafa til dæm-
is enga þekkingu á loftvömum. Ein-
hverjir hafa að vísu þekkingu á snjó-
flóöaleit en það vantar mikið á að þess-
ir menn séu betur þjálfaöir.
Það er til núna mjög vel hannaður
búnaður til almannavama hjá Norður-
landaþjóðum og við myndum vilja eiga
á fimm til sex stöðum á landinu góða
birgðastöö, meö besta fáanlega bún-
aði, sem hægt er að koma inn á ná-
grannasvæöin í skyndi ef á þarf að
halda.”
— Hvað eru margir í starfsliöi Al-
mannavama nú?
„Fastaliðiö hjá Almannavömum rík-
isins er fjórir menn. Almannavama-
Almannavarnir ríkisins eru stofnun sem sjónir manna beinast óneitan-
lega að, þegar náttúruhamfarir og önnur stórslys dynja yfir. Snjóflóðin
á Patreksfirði hafa vakið fólk ti/ umhugsunar um hvert sé i raun hlut-
verk og verkefni Almannavarna í tilfellum sem því.
Til að forvitnast um það mál og önnur, sem starfsemina varða,
heimsótti b/aðamaður DV Guðjón Petersen, framkvæmdastjóra Al-
mannavarna, íbækistöðvar þeirra íkjallara Lögreglustöðvarinnar.
— Það hefur vakiö nokkurt umtal
meðal manna varöandi náttúraham-
farimar á Patreksfirði að fólki var
beinlínis bannað að nota símann á
laugardeginum, eftir að flóöið féll,
einmitt þegar mest reið á aö fólk frétti
af ættingjum sínum. Þyrfti ekki í
slíkum tilfellum að vera ákveðinn upp-
lýsingaaðili hér í Reykjavík, sem fólk
gæti leitað til og veriö öraggt með? Er
það ekki Almannavarna að sjá um það
hlutverk?
„Eins og menn vita, annar síma-
kerfið ekki nema ákveðnum fjölda
samtala á sama tíma. Ástæðan fyrir
því að þessar auglýsingar eru sendar
út eru þær, að þegar svona atburðir
gerast þá þýtur álagið upp úr öllu valdi
og sprengir getu eða möguleika
kerfisins. Hvað varðar upplýsinga-
þjónustu, miöstöð sem almenningur
utan svæðisins gæti leitað til, þá gætu
Almannavamir ríkisins aö sjálfsögöu
annast þennan þátt að einhverju leyti,
en ég held að það sé nauðsynlegt að
hafa þann fyrirvara á að á fýrstu
klukkutímunum eftir aö svona ham-
farir gerast þá eru mörg atriði svo
óljós, vegna þess að það tekur menn
alltaf ákveöinn tima að átta sig á hvaö
í rauninni hefur gerst. Menn era mjög
varkárir í öllum upplýsingum, reyna
aö skapa ekki sárindi eða gefa of bjart-
sýnislegar yfirlýsingar.
Þó þetta væri í höndum Almanna-
varna ríkisins, og það er rétt að geta
þess að Almannavarnir era alltaf meö
í ráöum að veita upplýsingar í slíkum
tilfellum, þá yrði gert allt sem hægt
væri til að gefa þær ekki út fyrr en al-
ger vissa væri fyrir hendi.
En við megum ekki gleyma því, að ef
við hugsum okkur upplýsingamiðstöð
hér, þá verður hún fyrir því álagi sem
ella lenti á Patreksfirði eða viðkom-
andi stað svo að hætt er við því að sím-
inn í þeirri upplýsingamiðstöð yrði
ansi oft blokkeraður vegna álags.
Tæknilega séð er mjög erfitt að komast
hjá slíku.”
Yfirums/ón
með aðgerðum
— Þegar jafnmargir aöiiar era á
vettvangi, eins og á Patreksfirði, er
það þá hlutverk Almannavarna aö
hafa yfirumsjón með aögerðum?
„Já, það er skipulagt um allt land
hvernig slíkar aögerðir ganga fyrir
sig. I öllum umdæmum landsins eru al-
mannavarnanefndir, þar á meðal á
Patreksfirði. Sýslumaður eða lög-
reglustjóri er í öllum umdæmum
landsins yfirmaður almannavama-
nefnda, þannig að hann er það sem
kallað er á ensku ,,disasterrr'lief coor-
dinator” eða sá sem sér um samræm-
ingu neyðarvarna. Þetta er m jög þekkt
hugtak erlendis og er talið lykilhlut-
verk þegar svona lagað gerist. Það er
hans að hafa almannavamanefndina
með sér, deila verkum, og það er í
rauninni gert ráð fyrir því í skipulag-
inu hvaða verk hver hefur með hönd-
um. Síðan á hann aö sjá til þess að hver
þáttur gangi eölilega fyrir sig og beita
öllum þeim mannafla, tækjabúnaði og
öðru sem til er í umdæminu til að ráða
við þann vanda sem upp kemur. I áætl-
un þessara umdæma er nákvæmur listi
yfir hvað ber að gera til dæmis í snjó-
flóðum. I skipulaginu er þó ekki sagt
að framkvæma skuli hlutina á einn eða
annan hátt, heldur frekar minnt á þau
atriði sem þarf að athuga og meta, svo
þau gleymist ekki í hita baráttunnar.
Síðan veröur yfirmaðurinn að meta
hvernig hann tekur á málum.
Þessi stofnun er hins vegar hugsuö
sem, .disaster relief coordinator’ ’ fyrir
allt landið. Okkar hlutverk er því aö
svara aðstoðarbeiðnum frá umdæmun-
um, hjálpa þeim með það sem þar
vantar og veita þeim ráð og leiðbein-
ingar. Hér flæöa inn allar upplýsingar
frá umdæmunum, um mannafla, bún-
að og annað og okkar er að leysa úr
því, koma því til þeirra sem beðið er
um og styrkja stöðu þeirra eftir öllum
hugsanlegum leiöum.
Ef ákall kemur til dæmis frá tveimur
eða þremur stöðum samtímis, þá er
það þessarar stofnunar að meta og
stýra hvert aöstoðinni er beint, hlut-
fallslega, eftir þörfum og möguleikum.
Þetta er því landssamræmingarmið-
stöðin á neyðartíma.
Nú vitum við að ef hér y rðu stórfelld-
ar náttúruhamfarir eins og Suður-
landsjarðskjálfti, sem næði yfir fleiri
umdæmi, þá er heildarstýringin í
okkar höndum en staðarstýringin hjá
þeim. Við tökum ekki valdið úr
höndum héraösmanna, þeir hafa sína
staðbundnu þekkingu og reynslu til að
ráöa við sín vandamál.
I tilviki eins og á Patreksfiröi, þá
fannst okkur brýnast að senda þeim
sérstaklega þjálfaða menn. Því var
það, að um leið og smuga opnaðist til
að koma mönnum meö þyrlu vora
valdir til þess f jórir úrvals menn, sem
era sérþjálfaðir í snjóflóöavömum og
björgunum, aö viðbættum einum
manni með hund. Það er rétt að mað-
urinn sem var í forystu þessa liðs var
útnefndur af mér sem foringi alls
hjálparliðs sem sent var úr Reykjavík,
undir stjórn lögreglustjórans. Þessi
maður er Magnús Haligrímsson, eins
og menn kannast við.
En hlutverk Almannavarna ríkisins
er semsé þetta, að útvega umdæmun-
um færustu sérfræðinga, veita þeim
skipulagsleg ráö héöan og stýra og
stjórna samræmingu á landsvísu.”
Ástandið víða
dapurlegt úti á landi
— Hvemig era Almannavamir
hinna ýmsu staða á landinu í stakk
búnar til að taka á móti slikum áföll-
um?
„Það veröur að segjast eins og er að
ástandiö er víða dapurlegt. Þar kom-
um við að minu mati að einum mesta
veikleika Almannavarna, sem er sú
barátta sem viö höíum þurft að heyja
til að fá menn í kaupstööunum til að
skilja þýðingu þessa starfs. Við höfum
reynt aö heimsækja þessar nefridir sem
oftast og þá bent þeim á hætturnar
sem víða era og það sem þarf að gera.
Oft hringjum við í menn og ræðum við
þá um ákveðin mál sem koma upp,
eins og til dæmis snjóflóðahættu. Því
miður verður það að segjast að það er
oft skellt skolleyrum við orðum okk-
ar, en svo þegar eitthvaö gerist á allt
að ganga snurðulaust. Við erum í raun-
inni mjög hissa á því hvað menn geta
veriö sofandi, þar til eitthvað gerist.
Eg vil þó segja þaö sýslumanninum
á Patreksfirði til hróss að klukkan
10.45 á laugardagsmorguninn gáfum
við honum aðvörun um snjóflóðahættu,
sem byggð var á upplýsingum Veður-
stofunnar. Mér er kunnugt um það að á
grandvelli þeirrar aðvörunar fór hann
út við annan mann að huga aö hætt-
unni. Hann sinnti því skyldunni og
kannaði sitt mál.
Viðkvæðið er hins vegar oft það að
allt sé í lagi og engar áhyggjur þurfi aö
hafa en svo kemur neyðarkallið þegar
eitthvað gerist. Við erum meira að
segja gagnrýndir fyrir það að hræða
fólk aö óþörfu, en sannleikurinn er sá
að við sendum aldrei út viövaranir
nema að vel ígrunduöu máli og aldrei
án samráðs við vísindamenn á viðkom-
andisvæði.”
Áætlun um eflingu
Almannavarna
— Hvaö líður þingsályktunartillögu
þeirri sem lögð var fram í fyrra um efl-
ingu Almannavarna?
TEXTI: PJÉTTJR ASTVALDSSOM