Dagblaðið Vísir - DV - 25.04.1983, Qupperneq 12

12
DV. MÁNUDAGUR 25. APRIL1983.
DAGBLADiD-VÍSIR

Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stiórnarformaðurog útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóriogútgáfustióri: HÖROUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoöarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍM.I 27022.
Afgreiðsla,áskriftir,smáauglýsingar,skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA12. Prentun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI19.
Áskriftarverðá mánuði 180 kr. Verð í lausasölu 15 kr. Helgarblað 18 kr. .
Flokkakerfið ríðlast
Gamla flokkakerfið riðlaðist í kosningunum í fyrra-
dag. Nýju framboðin fengu menn kjörna á þing og meira
fylgi en framboð utan gömlu flokkanna hafa fengið frá
því það flokkakerfi varð til, sem við höfum í aðalatriðum
búið við. Ekki er víst, að nýju framboðin veröi aðeins til
skamms tíma. Þau gætu mætavel festst í sessi.
Þrír af gömlu flokkunum fjórum töpuðu.
Alþýðuflokkurinn missti 5,8 prósentustig fylgis og fjóra
þingmenn. Framsóknarflokkurinn missti álíka mikið og
þrjá þingmenn. Alþýðubandalagið tapaði 2,4 prósentu-
stigum fylgisins og einum þingmanni. I staðinn fékk
Bandalag jafnaðarmanna fjóra þingmenn kjörna og
kvennalistarnir þrjá.
Sjálfstæðisflokknum tókst, einum af gömlu flokkunum,
að auka fylgi sitt. Hann bætti við sig 3,3 prósentustigum
og fékk 23 þingmenn en hafði 22, ef Eggert Haukdal er
meötalinn, en hann gekk sem kunnugt er í þingflokk sjálf-
stæðismanna eftir síðustu kosningar. Þó er rangt að tala
um „hægri sveiflu” í þessu sambandi. Sjálfstæðis-
flokkurinn tapaði sem menn muna miklu í kosningunum
1978 og vann fremur lítiö á í kosningunum 1979. En fyrir
Sjálfstæðisflokkinn skiptir hitt meiru, að hann gengur nú
að nýju fram sameinaður eftir rúmlega þriggja ára
sundrung. Annað er einnig mikilvægt. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur ekki verið ónæmur fyrir tilkomu nýju
framboðanna. Án þeirra hefði einnig hann fengið meira
fylgi en nú varð raunin.
Fleiri mikilvægar breytingar hafa orðið. Konum á
Alþingi fjölgar úr þremur í níu. Sú breyting hlýtur að
teljast til góðs í sjálfu sér.
Foringjar féllu í þessum kosningum. Nú verða
ekki á næsta þingi Geir Hallgrímsson, formaður Sjálf-
stæðisflokksins, Ölafur Ragnar Grímsson, formaður
þingflokks Alþýðubandalagsins, Magnús H. Magnússon,
varaformaður Alþýðuflokksins, og Sighvatur Björgvins-
son, formaður þingflokks Alþýðuflokksins, svo að nokkrir
séu nefndir. Þrettán hinna nýkjörnu áttu ekki sæti á
síðasta þingi.
Á næsta þingi hefur, fyrir tilviljun, orðið meiri
jöfnuður eftir búsetu en var á fyrra þingi. Það gæti skipt
talsverðu.
Þessar kosningar urðu því sögulegar. Öánægja al-
mennings með ríkjandi flokkakerfi kemur glöggt í ljós.
Eftir er að sjá hvort þeir, sem veðjuðu á ný framboð,
telja sig fá fullnægjandi lausn.
Lausafylgið hefur í vaxandi mæli sett svip á kosningar
hér á landi. Mjög mikill hluti kjósenda hefur verið og er á
„rás” milli flokka og framboða. Sú tíð virðist endanlega
liðin, að flokkafylgið sé tiltölulega stöðugt.
Skoðanakönnun DV hafði í stórum dráttum sýnt, við
hvaða tilfærslum á fylgi mátti búast. Engin skoðana-
könnun, gerð nokkru fyrir kosningar, getur auðvitað
neglt niður nákvæmlega, hvernig úrslitin verða. En það
er dæmt af samanburði milli niðurstaða kannana og úr-
slita kosninga, hversu góðar skoöanakannanir eru. Rétt
er að menn athugi, að í því efni kom skoðanakönnun DV
miklu betur út en aðrar skoðanakannanir, sem gerðar
voru fyrir þessar kosningar.
Næstu daga verður þæft um stjórnarmyndun. Fjölgun
fylkinga á Alþingi gerir hana örðugri.
En mikið er í húfi, að vel takist til um myndun nýrrar
ríkisstjórnar. Þjóðarbúið má ekki við langvinnum
erfiðleikum á því sviði. Hver dagur, sem aðgerðir gegn
vandanum dragast, getur orðið dýr.
Haukur Helgason.
Vegna fréttar Dagblaösins laugar-
daginn 9/4 ’83 og leiðaraskrifa blaðsins
miðvikudaginn 13/4 ’83 vill stjóm
Félags ungra lækna taka f ram eftirfar-
andi:
Félag ungra lækna hefur ekki haft
nein afskipti af máli pólska flótta-
mannsins Stefan Salbert, hvorki fyrir
komu hans hingaö til lands né eftir.
Ekki hefur verið leitað eftir áliti
Félags ungra lækna á hugsanlegri
ráöningu hans í aðstoðarlæknisstööu á
háls-, nef- og eyrnadeild Borgar-
spítalans. Yfirlýsing yfirlæknis deild-
arinnar í bréfi til ráöherra, sem vitnaö
er til orörétt í bréfi DV þ. 9/4 og síðar
leiðara blaðsins 13/4, er félaginu
algjörlega óviökomandi. Félaginu var
ekki kunnugt um bréfið, þar til í frétt
DV sl. laugardag. Heilbrigðismála-
ráðuneytið hefur heldur ekki á neinn
hátt falast eftir upplýsingum frá
félaginu eða óskað skýringa á sjónar-
miðum þess, eins og þeim er lýst í
bréfinu.
Fækkun á
kandidatsstöðum
Þeirrar þróunar hefur gætt innan
heilbrigðiskerfisins, aö þjálfunar-
stöðum yngri lækna að loknu lækna-
prófi, svonefndum kandidatsstööum,
hefur fækkaö hlutfallslega miðað við
stööur handa reyndari aöstoðar-
læknum og sérfræðingum. Félag ungra
lækna hefur reynt að spoma við þess-
ari þróun, enda nauðsynlegt að á
hverjum tíma séu til nægjanlega
margar stöður handa yngri læknum, til
Finnbogi Jakobsson
að eðlileg endumýjun í læknaliði
landsins geti átt sér stað.
Að jafnaði hafa verið til 2 aöstoðar-
læknisstöður á háls-, nef- og eyrnadeild
Borgarspítalans, hinar einu í greininni
á landinu. Voru á sl. ári ráðnir
kandidatar fyrir milligöngu Félags
ungra lækna í þriðjung stöðugildanna,
en læknar er stefndu í sémám í
greininni eöa vom í sémámi sinntu
þeim að tveimur þriðju. Lýsti ráðning-
arstjóri félagsins yfir áhyggjumsínum
við yfirlækni deildarinnar, að fækkun
heföi orðiö á kandidatsstöðum á deild-
inni. Var þetta í samræmi við stefnu
félagsins, aö nægjanlegur fjöldi
kandidatsstaða til þjálfunar nýút-
skrifaðra lækna væri til staðar í hinum
óhku greinum.
I þessu sambandi var ekki fjallað
sérstaklega um ráðningu pólska flótta-
mannsins, né heldur var í þessu
sambandi rætt um „hugsanlegar
hefndaraðgerðir” Félags ungra lækna
ímálinu.
Kröfur erlendis
I leiöara ritstjóra DV „Fantabrögö
lækna”, er að finna alvarlegt þekking-
arleysi á málefnum lækna, þannig að
leiðréttingar er þörf.
Fullyrðing ritstjórans, aö læknar
fari fyrirhafnarlítiö milli landa er
röng. Því fylgja alltaf miklar kröfur
um sönnun á hæf ni og námi.
Einungis á Norðurlöndunum hafa
læknar greiðan aðgang að starfs-
réttindum, hvað varðar almennt
lækningaleyfi. Er þetta vegna gagn-
kvæmrar viðurkenningar á námi og
starfsréttindum. Sérfræðingsréttindi á
Norðurlöndunum eru hins vegar, sem
og annars staðar, háð reglum
einstakra landa. Er krafist starfs-
reynslu í sérgrein viðkomandi til
nokkurra ára, auk ákveöinna hliðar-
greina. I Finnlandi eru auk þess sér-
stök sérfræðingspróf. I reglumNoröur-
landanna er fýrirvari um nauðsyn-
lega málakunnáttu, þó ekki hafi það
hindraö íslenska lækna til þessa að
stunda vinnu í þessum löndum.
Það er ekki sjálfsagt fyrir íslenska
lækna að fá störf í Bandaríkjunum, ef
þeir telja það henta sér, eins og rit-
stjórinn fuUyrðir.
Áöur en sérnám getur hafist í
ERU GEÐRÆN
VANDAMÁL
SJÚKDÓMUR?
I febrúarmánuði sL voru sýndir tveir
sjónvarpsþættir sem f jölluðu um geð-
heilbrigðismál á Islandi. Þar var reynt
að útskýra fyrir almenningi hvað geð-
ræn vandamál eru og hvemig meðferð
þau fá. Haft var viðtal við fólk á göt-
unni, sérfræðinga, skjólstæðinga þessa
kerfis og aðstandendur. Slík fræösla
hefur miklu hlutverki að gegna og get-
ur verið mikilvægt skref í þá átt að
eyða fordómum sem oft ríkja gagnvart
þeim sem eiga við geðræn vandamál
aðstríða.
Fordómar byggja á vanþekkingu og
hræðslu. Til að minnka ' fordóma
þarf fræðslu, en það er þó ekki sama á
hverju fólk er frætt. Það hafa vafa-
laust ýmsir orðið einhvers vísari eftir
þessa þætti, einkum þó þeir sem eru lít-
ið kunnugir þessum málum. Að mínu
mati gáfu þessir þættir þó mjög tak-
markaða mynd af þeim raunveruleika
sem þeir áttu að endurspegla. I fyrsta
lagi var því slegiö föstu, aö geðræn
vandamál væru sjúkdómur og gengu
læknarnir fremst í broddi fylkingar.
Annað sem einkenndi þessa þætti var
að sérfræðingarnir komust að þeirri
niðurstöðu aö í flestum tilvikum væri
hægt að lækna „sjúkdóminn”. Til væru
virk lyf, samtalsmeðferð og endur-
hæfing. Allt virtist hér slétt og fellt.
Velferöarsamfélaginu Islandi haföi að
mestu tekist að stemma stigu við þess-
um „vágesti” með mikilli upp-
byggingu geðheilbrigðisþjónustu síð-
ustu áratugina.
Hin hefðbundna
geðlæknisfræði
Engin gagnrýni kom fram á grund-
völl eða uppbyggingu þessarar þjón-
ustu. Skýringar læknanna á eðli geð-
rænna vandamála byggöu aö lang-
mestu leyti á svokölluðu læknisfræði-
legu sjúkdómsmódeli. Þessi skilningur
grundvallast á því að geðræn vanda-
Fyrri grein
Kjallarinn
Jönas Gústafsson
mál séu fyrst og fremst af erfðafræði-
legum toga og séu sjúkdómur inni í
einstaklingnum. Svipað og með líkam-
lega sjúkdóma, þá miðast meðferðin
við aö fjarlægja sjúkdómseinkennin
og þá er viðkomandi orðinn „heil-
brigður” aftur.
Á miðöldum voru einstaklingar með
geðræn vandamál álitnir haldnir illum
öndum. Svipað og með holdsveika, þá
var m.a. notuð einangrun til að fjar-
lægja sjúkdóminn. Hópurinn með
geðræn vandamál var lokaður inni
með fleiri hópum sem voru fyrir í sam-
félaginu eins og t.d. umrenningum,
betlurum og elliærum. Á 18. og 19. öld
yfirtók læknisfræðin þjónustuna viö þá
„vitlausu” og sagði að þetta fólk væri
sjúkt og þarfnaðist meðferðar og
umönnunar. Á sínum tíma var þetta
því mikið framfaraskref, en nú eru það
æ fleiri sem setja spurningarmerki við
hið læknisfræðilega sjúkdómsmódel.
Menntun lækna miðar að því að finna
sjúkdómsemkenni í líkama ein-
staklinga, greina þau og fjarlægja
þau með lyfjum eða skurðarhnífnum.
Menntunin tekur mjög lítið mið af
áhrifum félagslegra þátta í krank-
leika, eins og t.d. einangrunar, vinnu-
álags og vandamála í fjölskyldunni.
Ennfremur miðast menntun lækna
mjög lítið við að fyrirbyggja sjúk-
dóma, heldur fyrst og fremst að því aö
meðhöndla sjúkdómseinkenni. Eins og
t.d. tannlæknar hér á landi eru ennþá
að langmestu leyti uppteknir við tann-
viðgerðir í staö þess aö fyrirbyggja
tannskemmdir. Þennan sjúkdóms-
skilning yfirfæra læknarnir svo meira
og minna yfir á geðræn vandamál og
takmarka of oft eöa útiloka í meöferð-
inni áhrif félagslegra þátta á geðheilsu
einstaklingsins. Tökum lítiö tilbúið
dæmi.
Þau eru miðaldra hjón og eru vel
efnum búin. Jón er kaupsýslumaður á
uppleið og langar til að verða þing-
maöur. Lára er heimavinnandi og
börnin flutt að heiman. Hann hefur svo
mikið að gera, að hann hefur engan
tíma til að sinna fjölskyldunni. Lára
einangrast heima og getur ekki fyllt
upp í tómarúmið. Hún verður þung-
lynd og byrjar að drekka. Jón endar
með því aö fá magasár af öllu
stressinu og streöinu. Jón fer til
heimilislæknisins, fær róandi pillur og
lyf við magabólgunum. Það dugar þó
ekki og endar með uppskuröi á opnu
magasári. Lára fer til geðlæknisins og
fær töflur við þunglyndinu.
Það er búið að fjarlægja sjúkdóms-
einkennin hjá Jóni og dempa þung-
lyndiseinkennin hjá Láru, en líf þeirra
heldur áfram á svipaðan hátt og áður.
Þau komast ekki út úr vítahringnum
án aöstoöar og hana fá þau ekki. Lára
verður ennþá þunglyndari og Jón byrj-