Dagblaðið Vísir - DV - 25.04.1983, Síða 14

14
DV. MÁNUDAGU R 25. APRIL1983.
RYÐVÖRN sf.
SMIÐSHOfÐA 1. S 30945
BlLARYÐVÖRN
UNDIRÞVOTTUR
MÓTORÞVOTTUR
stereotæki í bíla.
§9
hljómtæki,
Technico vasatölvur.
Týsgötu 1,
simi 10450 Reykjavik.
n|«WÍ
Slmi (96)23626 Glcrirgotu 32 Akureyri

A fmælistilboð
Frá kr. 37.200
Kimball verksmiðjurnar í Bandaríkjunum halda upp á 125
ára afmœli sitt um þessar mundir.
Við bjóðum þessi fallegu og vönduðu píanó á sérlega hag-
stœðu verði. 10 ára ábyrgð á p||l'
hljómbotni og bekkur í stíl
fylgir öllum þíanóum.
Allar nánarí upplýstngar
FRAKKASTÍG 16 - SÍM117692
— Ill.grein ^
RETTARRIKIÐ
Höfundar þessa qreinaflokhs um stjórnskipun og stjórnarskrá eru Halldór Guðjóns-
son, Jónas Gíslason, Páll Skúlason, Sigurður Líndal, Vilhjálmur Árnason og Þórð-
ur Kristinsson. Þeir skrifa undir höfundarnafninu Lýdur. Ekki verdur frá því skýrt í
hvert sinn hver er höfundur einstakra greina en við lok skrifanna verður það gert.
,,Meö þessu er hversdagsleg stjórnbarátta, sem á að túta stjórnarskránni, sett ofar henni.
Grundvöllur þess aö menn telja vert
að setja ríki stjómarskrá er sú hug-
mynd að unnt sé og æskilegt að skipa
málum ríkisins með lögum, þ.e. að
setja megi og setja eigi fastar og opin-
berar reglur sem gera annars vegar
kleift að úrskurða hin erfiðustu deilu-
mál manna og ráði hins vegar aögerð-
um og umsvifum í þágu samfélags-
heildarinnar. Þessi hugmynd um
réttarríkið, ríki þar sem lög stjórna en
ekki menn, er svo samgróin öllu sem
vestrænir menn hugsa um stjóm-
skipan að erfitt er að ímynda sér
nokkra aðra skipan mála. Að vísu er
ljóst aö andstæöan við réttarlega skip-
an er bein beiting valds, stjóm tiltek-
inna manna eftir geðþótta og án
hömlu, en óhugsandi virðist að slík
skipan geti staðið lengi eða náð til
nema tiltölulega lítils hóps. Jafnvel
• ríki sem reisa stjómun á beinu valdi
verða að koma sér upp lögum, gera
þau opinber og halda þeim nokkuð
stöðugum. Þegar slíkt ríki hefur þrosk-
ast með þessum hætti er ekkert sem
formlega greinir það frá réttarríkinu.
Af þessu má sjá að hugmyndin um hið
formlega réttarríki felur ekki í sér
neina vísbendingu um það hvemig hin
föstu og opinbem lög eiga að vera.
Lögin og
stjórnarskráin
Þótt hugmyndin um réttarriki bindi
þannig ekki tiltekna efnislega skipan
stjómar og samfélagslífs bendir hún
þó til tveggja mikilvægra atríða sem
huga veröur að við stjómarskrársmíð.
1 fyrsta lagi það að lögin eru fmm-
atriði í allri skipan samfélagsins og
stjóm þess.
En í öðru lagi að lögin sjálf
og þær hugmyndir sem í þeim verða
skráð nægja ekki til að tryggja æski-
lega og skynsamlega skipan; lögin
verða að vera reist á og vísa til hug-
mynda, mælikvarða, siða og afstöðu
sem ekki verða bundin í lögunum
sjálfum. lagasetning er þannig ekki
þess eðlis að henni verði lokið í eitt
skipti fyrir öll. Og ber tvennt til.
Annars vegar það að mælikvaröarnir,
sem standa ofar lögunum en verða
til aö festa almennustu, víðfeðmustu,
mikilvægustu og mikilsverðustu þætti
löggjafarinnar þannig að innan
ramma stjórnarskrárinnar megi með
almennri lagasetningu bregðast við
breytilegumáherslum og aðstæðum.
Til þess að stjórnarskrá geti verið
þannig fastur rammi um breytilega
löggjöf, er ljóst að í henni megi ekki
vera ákvæði um efni sem eru undirorp-
in örum breytingum, hvort heldur það
er vegna þess að afstaða manna til
þeirra breytist eða vegna þess aö efnis-
atriöi og aðstæður breytast. Eina vonin
til þess aö stjómarskrá geti verið
stööugur og fastur rammi um almenna
og oft breytilega löggjöf er því sú að
stjómarskráin sé eins knöpp og al-
menn og kostur er, en taki þau fáu og
„í þriðja lagi er hvatinn til þess að breyta
stjórnarskránni nú einkum sá að koma
fyrir innan hennar eða með henni nákvæmlega
tilteknum og tímabundnum hagsmunum...”
ekki til fullnustu bundnir í þeim, breyt-
ast. Hins vegar að ævinlega koma upp
ný efnisatriði og nýir samskiptahættir
sem koma verður fastri og opinberri
reglu á. Stjórnarskrárgerð er tilraun
almennu atriði sem hún fjallar um
föstum og ákveðnum tökum. Af þessu
er meðal annars lj óst að óvænlegt er að
miða gerð stjórnarskrár mjög ná-
kvæmlega við aðstæður, viðhorf og