Dagblaðið Vísir - DV - 01.06.1983, Blaðsíða 12

12
DV. MIÐVIKUDAGUR1. JÚNI1983.
Stjámarformaðurog útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóriog útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
AflsMOarrilstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Augtýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Rilstjóm: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla,áskriftir,smáauglysingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI27022.
Simi ritstjómar: 86611.
Setning,umbrot, mynda-og plötugeró: HILMIR HF.,SÍÐUMÚLA 12. Prenfun:
ÁRVAKUR HF., SKEIFUNNI 19.
ÁskriftaVverð á mánuöi 230 kr. Verð í lausasölu 20 kr.
Helgarblað22 kr.
Umþóttunartími
Ríkisstjómin fer af staö meö höröum aðgerðum.
Launahækkunin í dag er skert úr 23 prósentum í 8—10%.
Margir hafa barizt í bökkum fjárhagslega síðustu mán-
uði. Fyrrverandi ríkisstjóm skerti verðbætur um helm-
ing 1. desember síðastliðinn. Nú verður enn meiri skerð-
ing, sem launþegar munu einkum finna fyrir, þegar fram
í sækir. Kauphækkun 1. október verður aðeins 4 prósent,
langt undir verðbólgustiginufram að þeim tíma.
Mörg launþegaheimili munu lenda í stómm vanda,
einkum þau, sem em hlaðin verðtryggðum skuldum. En
stjómendur fyrirtækja hafa margir fullyrt, að rekstur
þeirra færi á höfuðið, hefði 23 prósent launahækkun orðið
í dag. Þrátt fyrir aðgerðirnar er líklegt, að rekstur
ýmissa fyrirtækja veröi tæpur, þegar áhrifa kjaraskerð-
ingarinnar gætir í minni eftirspurn eftir vömm og þjón-
ustu. Við getum ekki í senn sleppt og haldið. Ríkisstjórnin
hefur valið sína stefnu.
, Líklega er sú skoðun almenn, að fólki beri að bíða og sjá,
hvert braut ríkisstjómarinnar leiðir. Menn hafa lengi
beðið aðgerða. Sú var raunin, að vinsældir ríkisstjórnar
Gunnars Thoroddsens jukust ja&ian, þegar hún gerði
efnahagsaðgerðir. Vinsældimar minnkuðu síðan, þegar í
ljós kom, hve skammt aðgerðirnar náðu.
Nú er að mörgu leyti jarðvegur fyrir róttækar aðgerðir
í efnahagsmálum. Mjög margir em reiðubúnir að fórna
nokkru af eigin hag, ef takast mætti að rétta stöðuna við.
Það spillir fyrir ríkisstjóminni að „mynstrið” er hið
sama og var árin 1974—78, þegar fylgi stjómarflokkanna
hrundi. En samt er langlíklegast, að almenningur vilji
ekki í fljótu bragði vísa þessari stjórn á dyr. Aðgerðir
hennar hefðu mátt taka til hins slæma ,,kerfis” okkar
meira en er. Mesta hættan við þær er, að þær verði bara
„redding”. En rétt er að bíða og skoða, hvernig fram-
vindanverður.
Launþegaforystan ætti að gæta sín að rasa ekki um ráð
fram. Langlíklegast er, að launþegahreyfingar fari ekki í
ólöglegar aðgerðir, heldur bíði þess tíma, er bindingu
kjarasamninga lýkur. Þá verður komin talsverð reynsla
af þessari ríkisst jórn.
Kjarasamningar eiga að vera frjálsir. En þá verða aðil-
ar þeirra, launþegar og atvinnurekendur einnig að bera
fulla ábyrgð á þeim. Ríkisvaldið á ekki að vera „þriðji
aðili”, sem yfirleitt hefur gegnt því hlutverki að bak-
tryggja kjarasamninga, sem ekki hafa verið í samræmi
við getu þj óðarbúsins.
Hvað var að gerast 1. júní? Ekkert annað, að sögn
stjómmálaforingja, en það að leitt hefði til öngþveitis, ef
byggt hefði verið á gildandi kjarasamningum, sem at-
vinnurekendur og launþegar höfðu undirskrifað. Atvinnu-
rekendur segja nú, að hmn hefði blasað við, ef farið hefði
verið eftir þeim samningum, sem þeir sjálfir höfðu gert.
Til þessa hefði auðvitað ekki komið, hefðu atvinnurekend-
ur frá upphafi talið, að þeir yrðu að bera ábyrgðina, en
ekki stjómmálamennimir. Þá hefðu samningamir vænt-
anlega verið hóflegri og líklega innan þess ramma, sem
atvinnuvegirnir þyldu. Eða ella fæm þau fyrirtæki bara á
höfuðið, sem verst stæðu. Því er grundvallaratriði, að sú
lexía lærist, að aðilar samninga beri á þeim ábyrgð í
framtíðinni. Launþegar verða að una því, að nú verði
„umþóttunartími”, áður en reynt verði á.
Haukur Helgason.
FÆDDIST
ég er viss um, að þú varst valinn sem
fulltrúi Framsóknarflokksins) undir
stjóm gamalreynds fréttamanns tekst
að eyða heilum sjónvarpsþætti 20. maí
sl. í umræður um stjórnmálaviðhorfin,
án þess að minnast á nýju stjórnmála-
öflin? Það var eins og hreint ekkert
hefði gerst, ekkert breyst, ekkert nýtt
komið inn í stjómmálin!
Var þetta gleymska eöa ásetningur?
Einhverjum gæti dottið í hug, aö ætlun-
in væriað reyna aðþegja okkur í hel.
Hvað varð um
hinar konurnar?
Nú er búið að mynda stjórn eftir
nokkurt japl og jaml og fuður með
tilheyrandi tvístigi og fússi. Þátttaka
okkar kvennalistakvenna í stjórnar-
myndunarviðræðunum var merkileg
reynsla, sem við vildum ekki vera
ég þarf sífellt aö minna sjálfa mig á dæmis ekki von að manni sámi, þegar án.
það jákvæða og skemmtilega í baráttu fjórum fulltrúum gömlu flokkanna Eg verð aö viðurkenna, að ég var
okkar til að draga úr sviða von- (fyrirgefðu, Magnús Bjarnfreðsson, en svo upptekin af viðræðunum sjálfum
brigðanna yfir ýmsu, sem síðar hefur
gerst.
Auðvitað er það helber heimtufrekja
að ætlast til umsvifalítils árangurs.
Ýmislegt, sem manni finnst sjálfum
liggja í augum uppi, gengur vafalaust
þvert á skilning annarra. En er nú til
~~Er ísland
þingræðisríki?
Mikið var gaman að taka þátt i
baráttunni fyrir síðustu kosningar
undir merki Kvennalistans. Það var
blátt áfram stórkostlegt að eiga hlut að
kynningu stefnumiða okkar og finna sí-
vaxandi skilning og áhuga fólks á
framboði okkar. Svo kom sigurstund-
in, laun erfiðisins, úrslit kosninganna.
Síðan viðbrögð fólks, þar sem okkur
kom ef til vill mest á óvart gífurlegur
áhugi erlendra fréttamiðla á árangri
okkar.
Gleymska eða
ásetningur?
Ef til vill vinnst ykkur, lesendur
góðir, óþarfi aö minnast kosninga-
baráttunnar nú og sigurstunda eftir
kosningar. Nú sé fremur við hæfi að
fjalla um nýrri viðburði og framtíðar-
starf. En því byrja ég á þessa leið, að
Kjallarinn
Kristín Halldórsdóttir
Þegar íslenzka lýðveldið var stofnað
1944 ákvað Alþingi að fresta ákvörðun
um þjóöskipulag og stjómarfar, én
láta fyrri stjórnarskrá gilda að mestu
leyti, og með þeim breytingum einum
sem leiddu beinlínis af lýöveldisstofn-
uninni. Þó var ein höfuðákvöröun
tekin. Hún var sú að gera þingræöis-
regluna að grundvelli stjómarfarsins.
Þetta er sett fram í 1. gr. lýðveldis-
stjómarskrárinnar, sem hljóðar svo:
„Island er lýðveldi með þingbundinni
stjóm.” Þetta orðalag er ekki út í hött,
og þessi orö voru valin að yfirlögðu
ráði löggjafans. Björn Þórðarson, lög-
maður og forsætisráðherra, lýsti því
yfir í umræðum á Alþingi 1944, að þing-
ræðisregluna ætti að orða ótvírætt og
skýrt svo: „Island er lýðveldi með
þingstjórn.” En hefði það oröalag
verið valið, hefði þurft aö breyta
ýmsum ákvæðum stjórnarskrárinnar
sem brjóta í bága við þingræðisregl-
una, en Alþingi hafði ákveðið að láta
þessi ákvæði standa til þess að efna
ekki til deilna um stjórnarskrármál-
efni, einmitt þegar nauðsyn var á þjóð-
areiningu um lýðveldisstofnunina.
Þingræðisreglan er sú hugmynd, að
allt vald sé með þjóðinni, en þjóðin
felur þetta vald í hendur fulltrúa sinna,
sem kjörnir em í réttlátum, almennum
kosningum. Þingiö er því æðsta valda-
stofnun þjóðarinnar. Þingið eitt hefur
löggjafarvald. Þingið ræður hverjir
fara með æðstu stjóm ríkisins. Sú
æðsta stjóm, ríkisstjómin, verður að
stjórna í samræmi við vilja meirihluta
þingsins. Af því leiðir að þjóðhöfðingi
(konungur Dana, hér áður fyrr, en nú
Arnór Hannibalsson
forseti) á engan rétt aö hafa til að
skipta sér af löggjöf eða stjóm ríkisins.
Þjóöhöfðingi á því ekki að hafa þing-
rofsrétt (þ.e. að senda þingmenn heim
að eigin geðþótta), ekki aö hafa rétt
til að synja lögum staöfestingar og ekki
að hafa rétt til að gefa út bráðabirgða-
lög. Og þar sem þingið eitt hefur rétt til
að stjóma, á forseti engan rétt að hafa
til að skipa utanþingsstjórn, þ.e. aö
láta einhverja menn utan þings stjóma
rikinu, enda hljóta þeir að stjórna meir
eða minna í trássi við þingið.
Sú ákvörðun Alþingis 1944 að lög-
festa þingræðisregluna er í samræmi
við stjómarfarsþróun Islands og ann-
arra þjóða hinna kristnu Vesturlanda,
sem næst okkur standa. Danska ríkið
áréttaði þingræðisregluna í stjórnar-
skrá 1953 og Svíþjóð í nýrri stjórnar-
skrá sem gekk í gildi 1. janúar 1975.
Bæði saga íslenzku stjómarskrárinnar
og hið innra röksamhengi hennar
benda því í þá átt, að þingræöisreglan
verði gerð að hinum rauða þræði nýrr-
ar stjómarskrár. Því miður er það
ekki gert í frumvarpi til stjómskipun-
arlaga, sem lagt var fram á Alþingi
1982.
Efasemdir
um þingræði
Þaö veldur því furðu, að því skuli
haldið fram í höfuðmálgagni stærsta
flokks þjóðarinnar, Morgunblaðinu, að
þingræðisreglan gildi ekki á Islandi. I
blaði þessu þann 15. maí 1983, bls. 20,
stendur þetta: ,,Sú meginregia stjórn-
skipunar íslenska lýðveldisins, að
ríkisstjóm skuli styðjast við meiri-
hluta á alþingi, þingræðisreglan, er
ekki skráð í, stjómarskrána.” Höfund-
„Það er því vafasamt að forseti hafi
stjórnarskrárheimild til að skipa utan-
þingsstjórn.”