Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.1983, Blaðsíða 30

38
DV. FÖSTUDAGUR 2. DESEMBER1983.
IMÝIR UMBOÐSMENN OKKAR
EFTIRTALDIR STAÐIR:
NESKAUPSTAÐUR
Hlíf Kjartansdóttir
Miðstræti 23
simi 97-7229
REYÐAREJÖRÐUR
Ingileif Björnsdóttir
Hæðargerði 10 A
sími 97-4237
Umboðsmaður okkar í KEFLAVÍK
Margrét Sigurðardóttir
er flutt að Smáratúni 14
simi 92-3053
Tilboö óskast
í sanddæluskipið Sandey II í því ástandi sem þaö er nú í og
liggur á rifi við Engey.
I tilboði skal gera ráð fyrir því að kaupandi fjarlægi skipið
af staðnum.
Tilboð sendist Tryggingamiðstöðinni h/f eigi síðar en kl.
16.00 föstudaginn 9. desember 1983.
Áskilinn er réttur til aö taka hvaða tilboði sem er eöa hafna
öllum.
TRYGGINGAMIÐSTOÐIN P
AÐALSTRÆTI 6 - 101 REYKJAVlK - SlMl 26466
BLÖNDUÓS
Snorri Bjarnason
Urðarbraut 20
simi 95-4581
FÁSKRÚÐSFJÖRÐUR
Ármann Rögnvaldsson
Hlíðargötu 22
simi 97-5122

ÚTBOÐ
Tilboð óskast í f asteignina nr. 14 við Gr jótagötu hér í borg.
lltboðsgögn veröa afhent í skrifstofu borgarritara, Austur-
stræti 16, og má vitja þeirra á venjulegum skrifstofutíma.
Húsið verður til sýnis mánudag 5. desember og miðvikudag 7.
desember kl. 13—15 hvorn daginn.
Skilafrestur tilboða er til og með 14. desember nk.
29. nóvember 1983.
Borgarritarinn í Reykjavík.
JOLABASAR
Jafnframt
sölusýningu okkar höldum við jólahasar,
nú um helgina, á glerblástursverkstœðinu.
Þar verða seldir
lítið útlitsgallaðir glermunir
(II. sortering) á niðursettu verði.
Verkstœðið
er opið frá kl. 10—18,
laugardag og sunnudag.
Verið velkomin
Sigrún & Sören
í BERGVÍK
Bergvík2, Kjalarnesi270 Varmá, símar 66038 og 67067.
Menning Menning Menning
Sigurður A. Magnússon:
JAKOBSGLÍMAN
Uppvaxtarsaga
Mái og menning 1983. 263 bls.
I uppvaxtarsögu Sigurðar A.
Magnússonar hermir uppkominn
sögumaður, ígildi höfundar í verk-
inu, frá drengnum í sögunni, Jakobi,
ígildi sögumanns í æsku hans. Og því
lengra sem á hana líöur og fleira er
frá Jakobi sagt þeim mun lengra
sýnist í land að sögu. ljúki og Jakob
komist til þess manns sem henni er
væntanlega ætlaö að lýsa sjálfsmynd
sögumanns og söguhöfundar. Enhitt
má ætla að langt verði að endursegja
með þessum hætti ævisögu höfundar-
ins allt fram á þennan dag.
Þegar hér er komiö sögunni í
þriöja bindi verksins er Jakob kom-
inn á unglingsaldur og farinn að feta
sig í skóla og kristilegu félagi ungra
manna áleiðis burt frá upphafi sínu.
1 sögulokin er Jakob loks fluttur að
Bókmenntir
ÓlafurJónsson
Frelsi fyrír trú?
heima frá sínum drabbsama föður
og þrautgóöu stjúpu, kominn í
menntaskóla og í þann veg að veröa
sjálfs sín, en sagan gerist öll á éinum
þremur árum, 1942—44. Frásögn lýkur
í þetta sinn á kafla um jólakvöld meö
fjölskyldu hans, heima á Oddshöfða,
en þar hefur Jakob að mestu hafst
við árin á undan. Nú er svo að sjá
sem fjölskyldan sé í þann veg að
leysast upp, Marta stjúpa hans að
þrotum komin sem hefur í tíu ár
haldið fjölskyldunni uppi og saman.
Það veröur ansi hugstæð mynd henn-
ar í lokakafla sögunnar eins og raun-
ar öll lýsing konunnar í þremur bind-
um uppvaxtarsögunnar, og þeirra
Jóhannesar beggja.
1 þessu nýja bindi bætist að vísu
ekki margt efnislega nýtt við lýsing-
una á föður Jakobs og fjölskyldu þótt
atburðir sögunnar fari þar fram að
hluta til. Né þá við frásagnir og lýs-
ingu öreigahverfisins á mörkum
bæjar og sveitar, tvennra tíma meö •
þjóðinni sem í raun var aöalefni
beggja hinna fyrri binda — eins og
drengur nam þaö í bernskunni og
minni hins fulloröna sögumanns hef-
ur varðveitt það. I þetta sinn er aðal-
efniö átök holds og anda í hug og til-
finningalífi Jakobs, gelgjuskeiðiö
sem hann lifir að mestu í skjóli og
skugga hins kristilega félagsskapar
sem hann gengst upp í af lífi og sál.
Og fer fjarri því aö sjái fram úr
þeirri baráttu þótt þessu bindi sleppi,
enda margt enn ósagt af unglings-
árum Jakobs og mestallur mennta-
skólinn framundan.
Jafnframt verður sagan þegar hér
er komiö bein sjálfslýsing og þokast í
fyrirrúm frásögunnar miklu venju-
iegri minningasaga en fyrri hlutar
verksins þrátt fyrir allt voru. Það
veröur ekki við því séö að sögu-
stöövar Jakobsglímunnar í gagn-
fræða- og menntaskóla, KFUM í
Reykjavík og Vatnaskógi vekja
miklu minni áhuga, minnsta kosti
undirritaðs lesanda, heldur en æsku-
slóðir Jakobs úti á jaðri eða utan viö
hið borgaralega samfélag sem hann
er hér að þumlungast inn í. Það er
þrátt fyrir allt kjarni máls í þeirri
þroskasögu sem hér er veriö að
segja: leit ungs manns að tryggum
stað, tilgangi í lífi sínu. Sú leit leiðir
hann í þessu bindi sögunnar á burt úr
heimi æskunnar, frá foreldrum og
fjölskyldu inn á hefðbundna skóla-
braut og áleiðis til upptöku í heim
hinna fullorðnu, ráðsettu og sálu-
hólpnu. Frelsun Jakobs til trúar,
kristilega félagsstarfiö og skóla-
starfið, kristindómurinn sjálfur
verður honum svo sem haldreipi á
þeirri leið.
Er þetta svo að skilja sem sjálfs-
lýsing Jakobs í uppvaxtarsögunni
skipti að endingu minna máli en lýs-
ing umhverfis og aldarfars, fólks og
sambýlishátta sem ólu hann af sér?
Ekki þarf svo að vera, og úr því verö-
ur að vísu ekki skorið fyrr en verkið
er allt, og sú mannlýsing að fullu
komin fram sem um síðir á að halda
þvísaman. Þaö sem Jakob er þegar
hann segir sögu sína, þaö verður
hann vegna þeirrar reynslu sem sag-
an lýsir úr áfangastaö fulloröinsald-
urs.
I fyrra bindi, Möskvum morgun-
dagsins, sagði nokkuð frá fvrstu
kynnum Jakobs af KFUM, góðvild og
hlýju sem hann mætti þar, yndi sem
hann naut í félagsskap jafnaldra og
sumarvist í Vatnaskógi. I Jakobs-
gh'munni er þráöurinn tekinn upp á
ný næsta sumar, og þá frelsast Jakob
í svip til trúar fyrir umtölur góðs vin-
ar og foringja í KFUM þótt sjálfur
finni hann sig veilan og hálfan í
trúnni. Ovænt fráfall vinarins á ung-
um aldri veröur síðan til að beina
Jakobi fyrir fullt og fast inn á braut
trúarinnar, hann tekur þá ákvöröun í
yfirbótaskyni viö vin sinn að gefa sig
af öllum kröftum aö kristilega starf-
inu, og er svo að skilja sem félags-
starfiö, trúariökun og trúarlíf sem
því fylgdi, hafi með tíð og tíma
grundvallaö hjá honum þá trúar-
sannfæringu sem ef til vill skorti í
upphafinu. í skólanum gerist hann
brátt forsprakki kristilegrar starf-
semi á meðal nemenda með félags-
stofnun, fundahöldum og blaðaút-
gáfu. Og jafnframt er ljóst af frá-
sögninni að öil þessi starfsemi, trú-
boð og trúariðkun, kemur að veru-
legu leyti í staðinn fyrir annarskonar
félagslíf og félagsskap — sem Jakob
á engan kost að njóta af því hvað fé-
vana og munaðarlaus hann er.
Annar meginþáttur þessara frá-
sagna snýst um ásókn og umsátur
holdlegra þarfa um hiö andlega lif
sem Jakobi er í mun að lifa og njóta,
kynferðisóra sem á hann sækja í
vöku og svefni og sífelldri umhugsun
um stelpur, þar sem sjálfsfróun
verður nauðvörn hans með sektar-
kennd og blygöun sem henni fylgir.
Og trúarlíf og kynlíf fléttast beinlínis
saman í félagsskap og vinfengi við
drengi í KFUM. 1 þessari baráttu
gengur hvorki né rekur bókina á
enda, þótt Jakob virðist að sönnu
orðinn alhugaðri trúmaður í lok
hennar en nokkru sinni fyrr — jóla-
messa að morgni eina fróin við ein-
manaleikanum sem um hann lykur.
Það er hreinskilnislega og hisp-
urslaust frá þessu sagt í Jakobsglím-
unni og einatt smekklega farið með
viökvæm frásagnarefni. Lesandinn
á oftast auðvelt með að gera sér
grein fyrir og skilja af frásögninni
kringumstæöur og vandamál drengs-
ins í sögunni. Hitt er svo annað mál
hvort tekst aö gera þennan lífsvanda
ljósan, innra lif Jakobs aö veruleika i
frásögn, til jafns viö áraun hins ytri
veruleika, örbjarga og aökreppta
mannlífs sem lýst var í Undir kal-
stjörnu og Möskvum morgundags-
ins. Þótt undarlegt megi virðast
kann það að stafa af óduldu minn-
ingaformi frásögunnar ef Jakobs-
glíma tekst miður til að þessu leyti:
af því aö örðugara sé að endurgera
með slíku móti umhðna reynslu sem
aðallega var andlæg og tilfinninga-
leg heldur en atburði, fólk og um-
hverfi hinna fyrri frásagna, þann
ytri og hlutlæga veruleika sem mót-
ar hf og lífskjör, og manninn með.
Svo mikið er víst að Jakobsgk'm-
una les maður aðallega sem hverjar
aðrar endurminningar, og er frá-
sögnin ansi mikið farin að teygja úr
og hægja á sér þegar hér er komið,
en einstök frásagnarefni vekja á sér
misjafnan áhuga. Einatt verða frá-
sagnir af fólki og kynnum, kennurum
í skóla eða leiðsögnurum í hinu
kristilega starfi, lagsbræðrum í fé-
lagslífi og sumarvinnum, aðeins mis-
glöggar svipmyndir, þar sem nafn-
leyndin kemur lesanda aðallega til
að grafa heilann um hver sé hin
raunverulega fyrirmynd persónunn-
ar. Og þótt einstakir þættir séu mis-
jafnir að þessu leyti verður frásögnin
með köflum ansi ópersónuleg — svo
sem í ýmsum viðræðum Jakobs við
trúbræöur og félaga, eða þar sem at-
burðir stríðsáranna eru endursagðir
líkt og eftir blaðafréttum, eða dag-
skráratriði á þjóðhátíð á Þingvöllum
1944 rakin hvert á eftir öðru.
Til Þingvalla kemur Jakob þá í
fyrsta sinn og vekst þar upp fyrir
honum saga um leið og hann nemur
fegurð staðarins. Allt eins og eftir
forskrift. Af frásögn litlu síðar í bók-
inni um f jallgöngu sem hann fer einn
síns liös verða á hinn bóginn miklu
gleggri áhrif náttúrunnar á ungan
hug.
Frásögnin er aö sönnu skipulegri í
þessari bók Möskvum morgundags-
ins og hreinlegar stíluö, en ritháttur
auðkennist eins og áöur af mikilli eft-
irsókn eftir sjaldyrðum og annarri
shkri viðhöfn í stíl. Hvað um orðafar
eins og nafnoröin „kofuryrði”,
„skelligláma”, „gáttlæti” og „þrust-
ur”, gripin hér upp úr nokkrum hn-
um efst á bls. 25? Eða sagnirnar
„tvínóra” og „flangra” á bls. 53 og
gætu aö vísu verið prentvillur fyrir
tvínóna og slangra? Allténd getur
það orðið til að ítreka bilið sem einatt
er að öðru leyti auðfundið á milli
hinnar lítt reyndu söguhetju og sögu-
mannsins sem síðar varð.
Aö sögulokum Jakobsglímunnar
er öldungis ósýnt hvort Jakob muni
um síðir finna einhverskonar frelsi í
og fyrir trú sína. Enn er það ekki
orðið og virðist kannski ósennilegt að
svo fari. En hvert trú hans þá leiöir
hann, það hlýtur að bíða næsta bindis
uppvaxtarsögunnar.