Dagblaðið Vísir - DV - 28.04.1984, Síða 10

10
DV. LAUGARDÁGUH 28. APRIL1084.
HVERNIG VIVM
RITHÖFUNDARNIR?
Hvernig vinna rithöfundar? Það
er áreiöanlega ákaflega misjafnt.
Þessir menn vinna allir hjá sjálf-
um sér og til þess að eitthvað komi
út úr vinnu þeirra þurfa þeir að
sýna sjálfum sér talsverða hörku.
Líklega er líka varasamt að bíða
eftir innblæstrinum. Hann getur
látið á sér standa ef menn sitja
bara aðgerðalausir og bíða.
Viö þekkjum þaö sjálf, bara til
dæmis þegar við þurfum að skrifa
bréf, að það getur verið erfitt að
manna sig upp, útvega nauðsyn-
leg ritgögn og næði til þess að
skrifa ómerkilegar fréttir að
heiman, svo maður tali nú ekki
um þegar á að fara að knýja
Pegasus á léttu tölti eftir síðunum.
Við rákumst á lýsingu á vinnu-
brögðum nokkurra ólíkra skálda.
Vonandi hafa einhverjir gaman
af aö skoða hvernig þau fóru að.
BARBARA CARTLAND:
Les fyrir
ilr sófa
Barbara Cartland les einkaritara sínum,Ruth Walles, fyrir.
Barbara Cartland var á þriðja ára-
tugnum meðlimur í félagsskap í
London sem kallaöur var „Gáfaða
unga fólkið”. Hún reit líka í slúður-
dálka Daily Express.
„Beaverbrook lávarður kenndi mér
að skrifa eins og blaðamaður: aö koma
beint aö efninu og láta öll óþarfa orð
hverfa.” Rætur hennar í blaða-
mennsku og meöfædd atvinnu-
mennska, auk að því er viröist tak-
markalaus hæfiieiki hennar til að
segja sögu, hefur skapað henni næst-
um einstæðan feril sem söluhöfundur.
Hún var tvítug þegar hún skrifaöi
fyrstu rómantísku skáldsöguna sína
(þótt hún heföi skrifað, myndskreytt
og bundiö inn bók þegar hún var fimm
ára). Hún var hvött til aöklára hana af
vinum sínum sem efuðust um aö ung
stúlka, sem oft og einatt dansaöi alla
nóttina, gæti klárað skáldsögu í fullri
lengd. Faðir hennar hafði verið drep-
inn í Flanders 1918 og fjölskylda
hennar var ekki rik svo hún skrifaði
peninganna vegna. En: „Eg varð háð
skriftunum. Eg hef gaman af þeim.
Skriftir eru allt mitt líf.”
Vinnuaðferðir
Barbara Cartland svarar bréfum á
morgnana, les fyrir sögur sínar milli
eitt og hálffjögur síðdegis og veitir
viðtöl aö kvöldi. Hún stefnir aö því að
skrifa kafla dag hvern og getur skrifað
sex til átta þúsund orð.
Afköst
Það tekur hana um tvær til þrjár
vikur aö ljúka bók og hún hefur þrisvar
sett heimsmet í ársafköstum: 20 skáld-
sögur 1975, 21 skáldsaga 1976 og 24
1977. Árið 1978 skrifaði hún einungis
tuttugu því hún eyddi talsverðum tíma
í að taka upp hljómplötu með ástar-
söngvum ásamt Royal Philharmonic
Orchestra. (Þá var hún 77 ára.) I júh'
1979 vann hún að 277. skáldsögu sinni
og sala hennar um allan heim er yfir
lOOmilljónir.
Vinnustaður
Hún býr í Camfield Place í Hertfors-
hire. Hún les fyrir úr sófa á bókasafni
sínu með hvíta skinnábreiöu yfir fótun-
um ásamt hitapoka, með tvo hunda við
hlið sér og hraöritara tilbúna fyrir
aftansig.
Aðferðir
Það var Godfrey Winn sem stakk
upp á því aö hún læsi bækur sínar fyrir.
„Góða ensku, sem ég nota í alvar-
legum bókum mínum, skrifa ég með
eigin hendi.” Dægurenskan, sem hún
notar í bókum sínum („fólk býst við að
lesa þá gerð samræðna sem þaö er
vant úr útvarpi og sjónvarpi”), rennur
betur, þegar hún er mælt fram. Bækur
hennar eru að mestu byggðar upp á
samræðum. Aðrir hlutar frásagnar-
innar eru viljandi brotnir upp í stuttar
málsgreinar til þess að líkjast samræð-
um fljótt á litið.
Hugmyndir aö sögum spretta af
geysilegum lestri hennar í sögu. Hún
rannsakar timabilið og þar sem hún er
ákveöin í að vera með allar staðreynd-
ir les hún tuttugu til þrjátíu bækur.
Uppsláttarbækurnar sækir bílstjóri
hennar í bókasafniö í London, sýslu-
bókasafniö eða í bókabúð. Hún skrifar
niður athugasemdir og skipuleggur
fyrirfram hve mikiö pláss hver kafli
eigi að taka. Þegar að því kemur aö
skrifa söguna lifir hún frásögnina, sér
hana gerast fyrir framan sig og leyfir
henni einfaldlega aö streyma fram.
Einkaritari hennar grípur hana síðan
og skráir. Leiöréttingar og endur-
skoðanir eru takmarkaðar eins og
hægt er.
Uppsprettur
Saga er hennar eina uppspretta.
Skrif í Years of Victory eftir Sir Arthur
Bryant um hvemig Napoleon króaöi af
10.000 Bretóna í Frakklandi 1803 hefur
orðið henni uppspretta að sex skáld-
sögum. Heimsókn til Senegal leiddi af
sér það sem virtist afraksturslaust
tímabil þar sem hún sökkti sér niður í
sögu Vestur-Afríku: „mjög leiðinlegt”
þar til hún datt niöur á þunna bók sem
sagði frá innflutningi á hvítum stúlk-
um sem konum f yrir nýlendubúa.
Sagnfræðin ljær þó einungis
rammann að sögum hennar sem stans-
laust tjá trú hennar á fullkomna ást
sem er bæði líkamleg og andleg. „Þaö
er hið hæsta andlega ástand sem
maöur getur náð gagnvart guði. Ungar
stúlkur áttu aö trúa á fullkomna ást og
láta þaö næstbesta ekki nægja sér. Það
að við endum með því að þurfa að
sætta okkur við þaö næstbesta þýðir
ekki endilega það að viö eigum að
stefna að því. „Allar hetjur mínar eru
hreinar meyjar. Stúlkumar, sem sofa
hjá, taka blómann af kvenleikanum;
alveg sama hvað þú notar mörg falleg
orð um það,” segir hún.
ERIVEST HEMIMGWAY:
Skrifaði
standandi
Þegar Hemingway framdi sjálfs-
morö eins og faðir hans haföi gert á
undan honum með því að skjóta sig í
Ketchum í Idaho, 63 ára að aldri, var
hann ef til vill að horfast í augu við það
á svakalegan hátt að hækkandi aldur
gerði honum ókleift að halda áfram því
ævintýralífi sem hann hafði lifað fram
að því. Sh'ku lífi hafði hann lifað frá
barnæsku, hann lofsöng þaö og varpaði
fram efasemdum um þaö í mörgum
bókum sínum. Líf hans hafði leitt hann
til nautaats á Spáni, stórgripaveiða í
Afríku og atburða og f jörs í hálfri tylft
landa um hálfan heiminn.
Þrír atburðir á litríkum ferli virðast
hafa mótaö Hemingway mjög sem
mann eöa rithöfund. Það fyrsta eru
æskuárin sem hann eyddi við vötnin
miklu og gerðu hann hrifinn af útilífi.
Nasst voru það árin er hann starfaði
sem blaöamaður smáblaðs. A því
tímabili skóp hann sér sinn stutta,
staðreyndahlaöna stO. Að lokum var
það aivarlegt sár á höfði sem hann
hlaut þegar hann var sjálf boðaliði á
sjúkrabíl í fýrri heimsstyrjöld. Sú
reynsla olli því aö hann horfðist í augu
við dauðann, tema sem gengur í gegn-
um um öll hans skrif.
Vinnuaðferðir
Stóran hluta rithöfundarferils síns
átti Hemingway á Kúbu. Þar hafði
hann fremur nákvæma dagskrá. Hann
fór upp við fyrstu skímu og skrifaöi
standandi og flutti þungann af öörum
fætinum á hinn öðru hverju. Hann
færði sig einungis yfir í stól og ritvél
þegar skriftir gengu vel og engin ljón
voru á veginum. Hann fylgdist með
framvindunni hjá sér með því að skrá
hana á stóra töflu sem hann hafði.
(„Til þess aö blekkja ekki sjálfan
mig”) Hann skráði það hjá sér að hann
þyrfti að vinna það upp daginn eftir ef
hann hafði einhverra hluta vegna tekið
sér frí frá störfum. Hann hætti venju-
lega um hádegisbil dag hvern og aldrei
öðruvísi en hann væri alveg viss um
hvernig hann vildi halda áfram.
Afköst
Hemingway reyndi að skrifa milli
450 og 575 orð á dag en hann fór upp í
1250 orð til að vinna upp tapaöan dag.
Vinnustaður
Hemingway hafði sérstakt vinnu-
herbergi í tumi í húsi sínu í Havana en
honum fannst best að vinna í svefnher-
bergi á jarðhæð. Þar var smápláss
fyrir ritvélina hans uppi á bókaskáp.
Snemma á ferli sínum vandi Heming-
way sig á að vinna undir næstum því
hvaða kringumstæðum sem var.
Aðferðir
Oft, en þó ekki alltaf, byrjaði
Hemingway að vinna út frá óljósum út-
linum sögu. Hann vissi til dæmis í
Hverjum klukkan glymur hvað ætti að
gerast í stórum dráttum en fann upp
atburöi hvers dags jafnóðum og hann
skrifaði. Hann sagðist einu sinni reyna
að skrifa út frá sömu lögmálum og
giltu um ísjakann, það er að fullbúið
verkið gæfi í skyn reynslu sem ekki
væri í skáldsögunni sjálfri en spennan
af henni fyndist óafvitað. Gamli mað-
urinn og hafið, sem er litil saga er afl-
aöi honum ásamt öðru nóbelsverð-
launa, hefði samkvæmt því sem hann
sagði getað verið þúsund blaðsíður aö
lengd. A hinn bóginn voru tvær skáld-
sögur hans, To Have and Have Not og
Across the River and into the Trees,
upphaflega smásögur.
Hemingway skrifaði með blýanti.
Hann endurskoðaði skrifin þegar hann
vélritaði þau upp og aftur þegar hann
las próförk aö þeim.
Uppsprettur
Meirihluti skrifa Hemingways er
greinilega byggður á eigin reynslu.
Ofbeidisfull ytri atburðarás er í mið-
punkti í öllum verkum hans hvort sem
er í stríði eöa friði. Vopnin kvödd og
Across the River and into the Trees eru
byggð á reynslu hans í fyrri og seinni
heimsstyrjöld á meöan Hverjum
klukkan glymur byggir á reynslu hans
í borgarastyrjöldinni á Spáni. Hann
hefur sjálfur lýst The Green Hills of
Africa sem tilraun til að skrifa alger-
lega sanna bók — til að athuga hvort
lögun lands og atburðarás eins mán-
aðar, ef sagt væri sannferðuglega frá,
gætu keppt við verk ímyndunaraflsins
Sumar persónur hans voru teknar
úr raunveruleikanum þó yfirleitt væru
þær fundnar upp á grundvelli reynslu
hans af fólki eða dregnar af mynd hans
af s jálfum sér.