Dagblaðið Vísir - DV - 04.12.1984, Qupperneq 12

12
DV. ÞRIÐJUDAGUR4. DESEMBER1984.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stíórnarformaöurogútgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Rifstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HAR ALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 686611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI
27022.
Afgreiðsla,áskriftir,smáauglýsingar,skrifstofa: ÞVERHOLTI ll.SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12.
Prentun: Árvakur hf„ Skeifunni 19.
Áskriftarverðá mánuði310kr. Verð í lausasolu 30 kr, Helgarblað35 kr,
Gagnleg hliðarbúgrein
Þótt gengið hafi á ýmsu í samskiptum íslenzkra stjórn-
valda og Alusuisse um álverið í Straumsvík, er form sam-
starfsins þar þó hið vænlegasta í stóriðjumálum hér á
landi. Það felst í, að Islendingar eiga orkuverin og hinir
erlendu aðilar eiga sjálfa stóriðjuna.
I slíku samstarfi er bezt, að íslenzka ríkið viti, hvorum
megin það situr viö borðið. I Straumsvík er vitað, að ríkið
vill fá sem hæst verð fyrir orkuna og að Isal vill sleppa
með sem lægst verð. I þessari andstöðu felast hreinar lín-
ur, sem vantar annars staðar.
Þótt Aburðarverksmiðjan sé engin stóriðja, hefur hún
ætíö fengið orku á undirverði, því að ríkið er eigandinn.
Og fróölegt verður að sjá, hvernig gengur að fá Grundar-
tangaverið til að taka á sig hliðstæða hækkun og Straums-
víkurverið hefur lagt á sínar herðar.
Hvort sem fyrirhuguð kísiimálmverksmiðja á Reyð-
arfirði veröur að meirihluta eða minnihluta í eigu ríkis-
ins, þá er ljóst, aö sú eignaraðild mun leiða til mikillar
tregðu á að láta þá verksmiðju greiða sanngjarnt verð
fyrir orkuna. Eignaraöild dregur úr kröfuhörku í samn-
ingum um orkusölu.
Vatnsafl landsins rennur að mestu arðlaust til sjávar.
Við vitum, að víða má virkja, þótt staðir á borð við GuII-
foss séu látnir í friði. Ráöagerðir stjórnvalda og virkjun-
armanna um orkusölu til stóriöju fram til aldamóta eru
hóflegar og skynsamlegar.
Við getum hæglega tekið lán til virkjana, ef tryggt er,
að orkuverin njóti öruggra viðskipta og á orkuverði, sem
greiðir niður þessar virkjanir. Þetta er auðlind, sem
sjálfsagt er að hagnýta eins og fiskimiðin. Að hafna stór-
iðju yfirleitt er óhugnanlegt afturhald.
Sem betur fer situr helmingurinn af erlendum skuld-
um þjóðarinnar í orkuverum, sem hafa trygg viðskipti,
bæði við almenning og fyrirtæki í landinu. Orkuverin
munu greiða niður þessar skuldir. Eftir síðasta samning-
inn við Alusuisse munu þau raunar gera það hraðar.
Eina stjórnmálaaflið, sem virðist andvígt stóriðju hér
á landi, er Kvennalistinn. Sú stefna virðist meira byggð á
tilfinningum en raunsæi. Eða þá, að ruglað sé saman
orkufrekum iðnaði og færibandaiðnaðinum, sem er að flytj-
ast frá iðnríkjunum til þróunarlandanna.
Orkufrekur iðnaður er fámennur, greiðir há laun og
hefur yfirleitt gott samstarf við stéttarfélög, nákvæmlega
eins og hér í Straumsvík. Allt er þetta gerólíkt útlendum
færibandaiðnaöi. Og mengun frá orkufrekum iðnaöi má
örugglega halda í skefjum. Er ekki ræktaður lax við
Straumsvík?
Við eigum að hafna afturhaldi Kvennalistans, frá-
hvarfinu frá orkufrekum iðnaði. En við eigum líka að
hafna eyðslustefnu Alþýðubandalagsins, kröfunni um ís-
lenzka eignaraðild eða meirihlutaeign í þessum iðnaði.
Við höfum nóg annað að gera við takmarkað f jármagn.
Við getum leyft okkur að slá fyrir orkuverum, sem
hafa trygg viðskipti við stóriðju. En við eigum ekki sjálf
að taka áhættu af sveiflum stóriðjunnar eða fara inn á
markað, sem við ráðum alls ekki við. A því sviði borgar
sig að hafa allt á þurru og selja bara orku.
Við eigum að leggja fé okkar í viðráðanlegan iðnað. Við
eigum að nýta hverja krónu vel í atvinnutækifærum. Við
eigum að sinna iðnaði, sem er í tengslum við iðnþróun
okkar, þekkingu og aðrar aðstæður. En við skulum líta á
orkusölu til stóriðju sem gagnlega hliðarbúgrein.
Jónas Krístjánsson.
A f réttum reikn
ingi og vöxtum
Dagurinn var lengi á leiöinni yfir
fjöllin á sunnudagsmorgun, svaf
eiginlega út á hjarnbreiöunum sem
nú liggja yfir Samlagssvæðinu öllu.
Þaö er komið skammdegi, sólin er
ekki á lofti nema í tæplega fimm
tíma, eöa hefur opið álíka lengi og
bankarnir, ef frá er talinn tölvubank-
inn, eöa brennvínsþjónusta Iönaöar-
bankans, sem mjög mun hafa greitt
fyrir leynivínsölu og næturlífi. En úr
tölvubönkunum geta þeir einir tekiö
fje sitt, sem hafa til þess rétt kort og
eru í því ástandi aö geta munaö
þriggja stafa tölu, sem er hiö mikla
leyndarmál nátthrafnanna núna.
Eöa svo sagöi aö minnsta kosti
maðurinn sem ég hitti í sundi um
daginn. Bráöum veröa víst allir
bankar orönir svona, að menn geta
iagt inn og tekið út fé sitt allan sólar-
hringinn og einnig um helgar. Og án
þess aö leggja á þaö sérstakt mat,
hlýtur þaö aö greiöa fyrir svefni hjá
þeim er áhyggjur hafa haft af spari-
fé sínu og innistæðum aö næturþeli,
sérstaklega, aö geta þá klætt sig upp
og sótt sína peninga og talið sig í
svefn.
Annars gengur almenningi,
Sóknarkonum og ómegðarfólki og
öörum er vart hafa til hnífs og skeið-
ar, illa aö skilja hina miklu heljar-
slóöarorrustu bankakerfisins um
sparifé landsins, því ekkert virðist til
sparaö í vaxtagaldri. Og ekki opnar
maöur svo blaö. aö ekki sé kynnt ein-
hver ný verötryggö hamingja fyrir
peninga. Húsgaflar eru lagöir undir
vexti, svo og sjónvarp og útvarp. Þaö
er því ekki aö undra þótt menn spyrji
sig, hvernig bankarnir geta bæöi
greitt hina frjálsu vexti — og auglýs-
ingarnar þar ofan í kaupiö. Og hver
er þaö sem á peningana sem barist
erum?
A þaö hefur aö vísu verið bent, að í
raun og veru greiöa bankarnir þó
ekki herkostnaöinn, heldur ríkissjóö-
ur, því bankar greiða núorðiö skatta,
og telja hag sínum vafalaust betur
borgiö meö því aö auglýsa mikið og
fá kostnaö. Bankar sem ekki tíma aö
auglýsa hamingjuna, veröa hins
vegar aö gjalda stórar f járfúlgur til
skattheimtumanna ríkissjóðs í staö-
inn.
Um þetta hugsar almenningur, fá-
tækt fólk og reynslulítið í sparibauki,
meöan þjóöarskútan moggar
draugalega inn í frosna vetrarnótt-
ina og leggur nú í haf með vonda spá,
30—40% veröbólgu. Og svo til að
bæta gráu oná svart reis sexmanna-
nefnd allt í einu upp úr gröf sinni og
tilkynnti 12% hækkun á búvörum og
rökstuddi hana meö miklum gengis-
fellingum í fjósum og hækkuðum til-
JÓNAS
GUÐMUNDSSON
RITHÖFUNDUR
kostnaöi í vinnsluhofunum, en eins
og menn vita hefur peningaleysi um
langt skeið hrjáö Undanrennu-
musteri landsins, sláturhús og
vinnslustöðvar.
Þessi hækkun á búvöruverði kem-
ur í sjálfu sér ekkert á óvart. Um
hana var í raun og veru samið, þegar
launamenn höfnuðu skattaleiðinni
svonefndu, eöa í Októberbyltingunni,
sem endanlega batt enda á hug-
myndir almennings um rólegt og
venjulegt þjóöfélag.
Núna er sumsé allt komið í gamla
horfiö aftur.
Eina greinanlega breytingin eru
svo tölvubankar, sem á Islandi þýöir
einfaldlega það, aö hér eftir veröa
bankarnir ekki aðeins peningalausir,
heldur líka mannlausir og tölvan ein
annast alla hluti þar, ásamt auglýs-
ingastofunum og gjaldheimtunni.
Ekki veit ég þó hversu bókstaflega
menn eiga að taka tölvubankana, en
af tvennu illu vilja menn þó skipta
viö menn um þjáningu sína og af-
hroö, en úttala sig fyrir framan
tölvu, sem hefur hið vélbúna, síðasta
orö.
Búvöruverðshækkun
Sem áöur sagöi reis sexmanna-
nefndin upp úr gröf sinni þrátt fyrir
næðing og hækkaöi búvörur um 12%.
Og viö skiljum það vel aö innlendar
búvörur hækka, vegna gengislækk-
unar, en viö skiljum ekki hvernig
hægt er aö fá ákvörðun frá nefnd,
sem ekki er lengur til, því allir full-
trúar neytenda hafa sagt sig úr
henni, fyrir löngu.
Framleiðsluráö landbúnaöarins
var hins vegar ekki lengi að hagnýta
sér miðilsfund sexmannanefndarinn-
ar og á grafarbarminum var þaö
reiknað aö þaö væri 12% hækkun á
búvörur aö hækka mjólkina um
14,7%, eöa upp í kr. 26,50 lítrann. 12%
hækkun á smjöri varð svo til þess aö
hækka smjör um 16,5%, eöa um 41
krónu kílóið, þannig aö enn er nú
unnt aö bjarga gjaldþrota vinnslu-
stöövunum með réttum reikningi.
A síðasta ári nam mjólkursala
Mjólkursamsölunnar í Reykjavík á
mjólkurvöru 800 milljónum króna.
Fyrirtækiö mun því bæta stööu sína á
ársgrundvelli, svo notað sé málfar
lærðrar hagfræði, um 120 milljónir
króna í þaö minnsta.
Ungmenni heimt
úr heiju
Þó vafalaust færi þessi vetur
mörgum þjáningu, bæöi til sjós og
lands, og hefur þegar gert þaö án
efa, þá fengum viö góða frétt í vik-
unni, þegar ungmennin þrjú voru
heimt úr helju, eftir aö fjölmennir
leitarflokkar höfðu vaðið krapa og
vatnselg upp í háls, klukkustundum
og sólarhringum saman.
Þaö vakti athygli margra, hversu
fljótt var brugðist viö og hversu lengi
björgunarmenn héldu í vonina, eigin-
lega eftir aö menn höföu innst inni
talið þetta fólk af. Þeir sem þekkja
til veöurlags á Kaldadal og upp til
jökla, vita aö í slíku veðri duga
hyggindin ekki ávallt ein.
Þetta leiðir hugann líka aö því,
aö íslenskir hrakningsmenn eru nær
alfariö háðir sjálfboðaliðum, sem
selja merki, happdrætti og jólapapp-
ír til að halda björgunarsveitunum
meöframdrifinuá.
Með þessu er ekki verið að gera
þaö aö kröfu aö neyðarhjálp veröi
einvöröungu launavinna hér eftir,
því viss reisn er yfir þessu fólki er
leggur frá sér verk til að koma öör-
um til hjálpar, eyöir ómældum
frístundum á vélaverkstæöum
björgunarsveitanna við aö skipta
um vélarhluti og pakkningar.
Eg efa þaö ekki aö ein svona leit,
þar sem svo sannarlega mannslífum
var bjargaö, vegur upp margt ann-
aö, en viö bakið á þessu fólki verður
almenningur og það opinbera aö
styöja af öllum mætti.
Þá vekur þaö einnig vissa öryggis-
kennd að Landhelgisgæslan hefur nú
fengið nýja þyrlu, þótt það ýfi einnig
minningar um alvöruna.
Oft er um það rætt aö Islendingar
séu sundruö þjóö, sem hún reyndar
er á mörgum sviðum, en á vissum
stundum stöndum viö saman og
hjörtun slá eins.
Þá er fyrsti sunnudagur í aöventu
liöinn og aðeins þrjár vikur eru til
jóla. Um seinustu helgi hætti veöur-
guðinn allt í einu upp úr þurru aö
hafa haust, og í tveggja bakka veöri
höldum viö nú inn í vetur. Þótt
vertíöaskil séu aö breytast, styttist
óöum í vetrarvertíð hina fornu, þá
vertíð er peningaleg örlög Islendinga
ráöast aö verulegu leyti. Þjóöar sem
býr í landi, sem er svo auðvelt aö
misskilja, af því aö þaö er blátt og
fallegt, en er í raun og veru harðbýlt
og fátækt.
Um kyndilmessu veröa sjómenn
komnir aö keipum sínum, eöa á
vetrarvertíö alvörunnar, sem ekkert
getur bjargaö, nema góður afli. Þar
veröur engu borgið meö góöum
reikningi. Sá banki, eða Selvogs-
banki, veröur opinn allan sólarhring-
rnn, — eins og hinir, og hefur veriö
þaö um aldir. Hvaö sem menn ann-
ars hafa um nýja bankasiöi aö segja í
landinu, þar sem aldrei eru neinir
peningar til, þó 12 prósent verði að 16
hjá þeim sem betur reikna en upp-
vakningar og fylgjur.
Jóuas Guðmundsson
rithöfundur.