Dagblaðið Vísir - DV - 04.12.1984, Blaðsíða 13

DV. ÞRIÐJUDAGUR 4. DESEMBER1984.
13
PENNASTRIKIÐ ENDAN-
LEGA STROKAÐ UT?
Tillaga þess efnis aö veita ætti
nýjustu og skuldugustu skipum flot-
ans sérstaka fyrirgreiðslu var kol-
felld á nýliðnum aðalfundi LÍÚ.
Fyrst útvegsmenn, sem ætla mætti
að gæta ættu þessara hagsmuna,
taka slíka eindregna afstöðu, hvem-
ig halda menn þá að afstaöa annarra
í þjóðfélaginu sé til pennastriksað-
feröarinnar svokölluðu. Hafa stjóm-
málamenn hugsað út í það þegar þeir
eru að heimta pennastrik fyrir t.d.
fiskiskip í nafni atvinnuástands
ákveöins byggðarlags að líklega
mundi slíkt pennastrik verða kolfellt
í leynilegri atkvæöagreiðslu í byggð-
arlaginu? Það samræmist ekki rétt-
arvitund Islendinga að menn þurfi
ekki að standa við gerðar skuldbind-
ingar og þaö er himinhrópandi rang-
læti gagnvart þeún sem standa í skil-
um.
Uppboð á fiskiskipum er auövitaö
engin lausn á þeim fjárhagsvanda
sem viökomandi skip hafa hlaðið á
sig. Og það er sú aðferð sem hiklaust
mundi verða farin gagnvart einstakl-
ingum og venjulegum fyrirtækjum
sem ekki ættu fyrir skuldum. Það er
auðvitað rétt að „cinhver”, hvort
sem það er ríkið, sjóðir, bankar,
sveitarfélög, fyrirtæki eða einstakl-
ingar, hefur tapað fénu sem þessi út-
gerð getur ekki greitt, en það er
óverjandi að láta bara eins og ekkert
sé; halda bara áfram að bæta viö
skuldirnar og bjóða öðmm að gera
slíkt hið sama. Auövitaö geta sum
þessara útgerðarfélaga byggt upp
nýjan rekstrargrundvöll, t.d. meö
nýjum hluthöfum, auknu eigin fé,
breyttu rekstrarformi og betri
ábyrgðum. Þá eiga þeir að fá að gera
það ef aðalskuldhafinn (Fiskveiöa-
sjóöur) tekur það gilt. Aðrir eiga
ekki aö skipta sér af því.
Af hverju stafa vandræðin?
Nöfn þeirra skipasemimest skulda
í Fiskveiðisjði hafa veriö birt marg-
oft og menn vita líka nokkuð vel um
þau skuldugustu í Rikisábyrgöa-
sjóði. Þaö er ennfremur nokkuö vel
kunn staðreynd að þama á meðal eru
flest nýjustu, stóru fiskiskipin okkar
og raunar fyrirsjáanlegt að þau allra
nýjustu munu bætast í hópinn von
bráðar. Þetta em skip sem byggð
vom meö gengistryggðu lánsfé skv.
hertum lánareglum sem settar voru
þegar loks var viöurkennt að vöxtur
flotans stefndi í óefni.
Þeir sem skipin keyptu bera sig
nú illa margir hverjir og kenna
stjómvöldum og lánastofnunum um
gengisfellingar, sem aö flestra ann-
arra mati em þó einmitt gerðar fyrst
og fremsttilaöauka tekjursjávarút-
vegsins, en lánastofnunum um að
hafa LÁTIÐ þá taka lán í óhagstæð-
um mynteininguin, t.d. dollurum.
Það er eins og þeir hafi verið neyddir
til að skrifa undii' grátandi, eins og
Arni Oddsson foröum. Þvert á móti
eru mörg dæmi þess aö gengið hafi
maöur undir manns hönd til aö telja
þessum væntanlegu kaupendum hug-
hvarf og benda þeim á hinn vonlausa
rekstur sem viö blasti. Aö mönnum
hafi veriö skipað taka lán í dollurum
er einfaldlega ósatt eins og margoft
hefur verið staðfest. Hitt er svo ann-
að mál hvort þaö sé skynsamlegt til
langframa, þótt unnt væri, sem ég
veit ekkert um, að selja mest af
sömu afurðinni í einni mynt en taka
lán og kaupa inn í öðrum myntum.
Þegar menn þurfa síðan að biðja um
ný lán til að borga eldri í vanskilum
þá er ekki alltaf vist að menn geti
valið hvaö sem þeir vilja, hvorki ein-
stök útgeröarfyrirtæki né þjóðin í
heild.
Eitt einstakt útgerðardæmi
I umræðu um þingsályktunartil-
lögu á Alþingi um daginn þar sem
þingmenn áttu aö snara upp nefnd til
aö leysa úr vanda skuldugustu út-
gerðanna fyrir jól þá voru raktar
nokkrar ramasögur togaraútgerðar í
eiíiðleikum. Eitt af þeim dæmum
var togarinn Már, SH. Þó að mér
leiðist dálítið að vera aö rekja ein-
stök dæmi þá langar mig aö líta
nokkru nánar á þetta, lika vegna út-
gerðarstjórans, tillögumannsins á
LÍU-þinginu.
Már var annar Portúgals-togar-
anna svokölluðu, skipa sein var hálf-
partinn þvingað upp á okkur í skipt-
um fyrir aukin saltfiskkaup. Þau
fengu inikla lánafyrirgreiðslu, miklu
meiri en þá tíðkaðist og fyrirtæki á
Suðurnesjum, Hafnarfiröi og Kópa-
vogi sömdu um kaup á þeim. Þeir
kaupendur féllu þó frá þar scm þeir
sáu ekki fram á að hægt væri meö
nokkru móti að láta enda ná saman i
rekstrinum né standa við afborganir.
Vinstri meirhlutinn í BUR gekk þá
Kjallarinn
BJÖRN
DAGBJARTSSON
ALÞIIMGISMAÐUR,
SJÁLFSTÆÐISFLOKKI
inn í annan samninginn áhyggjulaus
um taprekstur, enda með sterkan
bakhjarl, þ.e. Reykjavíkurborg, eins
og þáverandi fonnaður útgeröarráös
sagöi.
Már var keyptur til Olafsvíkur. A
hvaöa forsendum það byggöist man
ég nú ekki, en rekstrardæmið hlýtur
að hafa litið svipað út og hjá fyrri
samningsaðilum. Ekki vantaði fisk í
Olafsvík, enda var fyrri togari stað-
arins seldur skömmu eftir að Már
kom í fullt gagn. Eina skýringin er sú
að aöaláhugamenn um togarakaupin
hafi haft aðrar hugmyndir uin þaö
hvernig greiða skyldi af fjárfesting-
armálum en þeir sem áður skoöuöu
rekstrardæmið.
Hver sem skýringin kann að vera
þá vill þessi útgerðarstjóri penna-
strik en félagar hans í LIU vilja þaö
ekki.
„Hvað það verður veit þó enginn.
Vandi er um slíkt að spá.”
Björn Dagbjartsson.
• „Það samræmist ekki réttarvitund ís-
lendinga að menn þurfi ekki að standa við
gerðar skuldbindingar og það er himinhróp-
andi ranglæti gagnvart þeim sem standa í skil-
um.
UMHVERFIFYRIR-
TÆKJA OG STOFNANA
„í núgildandi byggingalögum er ekki
^ margt að finna um frágang byggingar-
lands. Þess vegna teljum við flutningsmenn, að
þetta frumvarp bæti þar verulega úr, ef að lög-
um verður.”
„Fyrirtækin spara stórfé við hirðu lóðar með því að fá kunnáttumenn til að
gera uppdrátt að skipulagi landsins og gróðri þegar í upphafi.”
I öllu því málaflóöi sem fossaði
fram á Alþingi í þingbyrjun, má
finna lítiö frumvarp til laga um
breytingu á byggingalögum, sem
fáir hafa trúlega tekið eftir. Yrði
þetta frumvarp að lögum, gæti það
þó haft veruleg áhrif á umhverfi
manna, og því vek ég athygU á því
hér.
Flutningsmenn frumvarpsins eru
greinarhöfundur, Kristín Halldórs-
dóttir og Kristófer Már Kristinsson.
Efni þess er í stuttu máli það, að
hver sá sem fær úthlutað lóð til
byggingar atvinnu- eða þjónustu-
fyrirtækis, og gildir það einnig um
opinbera aöila, skal því aðeins fá
byggingarleyfi, að
1) uppdráttur aö fullfrágenginni lóð
liggi fyrir á sama hátt og teikning
af mannvirkinu sjálfu,
b) þeim gróðri verði komið fyrir í
lóöinni, sem landslagsarkitekt
eða aðrir sérfróöir menn um
garðyrkju og skógrækt telja unnt
aö rækta.
Frumvarpið gerir á sama hátt ráð
fyrir, aö við úttekt á fullgerðu
mannvirki verði gengið úr skugga
um, að frá lóð hafi verið gengið sam-
kvæmt uppdrætti.
Gerbylting búsetuhátta
A undanförnum árum hefur áhugi
manna á umhverfismálum fariö vax-
andi, og í æ ríkara mæli hafa menn
gert sér ljóst hversu mikilvægt er að
auka gróður og standa vörð um þann
gróöur sem fyrir er, jafnt í dreifbýli.
sem þéttbýli. Um langt skeiö var litíl
áhersla lögð á gróðurrækt í þéttbýli,
en nú er það sem betur fer að breyt-
ast. Sú gerbylting sem orðiö hefur á
búsetuháttum Islendinga á þessari
öld, þegar mikill hluti landsmanna
tók aö búa í þéttbýli, hefur tekiö
tíma, og orka manna hefur farið í að
byggja yfir sig og sína og þær
þjónustustofnanir og fyrirtæki, sem
þéttbýliö krefst. Það er fyrst á
síðustu árum sem menn hafa gert
sér ljóst aö íbúar þéttbýlisins séu
ekki sjálfkrafa dæmdir til að búa „á
mölinni” og vera án lifandi náttúru
og landslags. Einstaklingar hafa
fundið þessa þörf fyrir samband viö
gróður og lifandi umhverfi og
brugðist viö henni með myndarlegu
átaki við að rækta lóðir sínar eins
fljótt og tök voru á. Mikið hefur hins
vegar skort á að opinberar stofnanir,
þjónustu- og atvinnufyrirtæki hafi
sinnt umhverfi sínu, og algengt er að
sjá lóöir slíkra stofnana standa óhirt-
ar áratugum saman, öllum til ama
og leiðinda. Og oft hefur eina ráðið
verið að leggja malbik yfir alla
lóðina og ekkert skeytt um gróður-
rækt. Þessum stofnunum er gjarnan
úthlutaö landi í hjarta byggðar-
lagsins og þangaö sækja íbúarnir
þjónustu eöa vinnu, og því sæmir
ekki að frágangur lands viö þær sé
öllu byggðarlaginu til vansa.
Fjárskortur er hér engin afsökun,
heldur er hirðuleysinu einu um að
kenna. Fyrirtækin spara stórfé við
hirðu lóðar með því að fá kunnáttu-
menn til að gera uppdrátt að
skipulagi landsins og gróðri þegar í
upphafi. Þeim sem þessi fræöi
stunda fer fjölgandi, og nú munu
vera ellefu landslagsarkitektar í
landinu og aörir ellefu í námi. Því
miöur hafa landslagsarkitektar ekki
enn hlotið lögverndun starfsheitis og
játað skal aö starfsheitið þykir mér
fremur tilgeröarlegt. En menntun
þessa fólks er góð viðbót við störf
allra þeirra fjölmörgu garöyrkju-
fræöinga, sem unniö hafa af elju við
að græöa borg og bæi, venjulega við
skilningsleysi yfirvalda og tak-
markaðar f járveitingar.
Vafasamur sparnaður
Sá sparnaður er þó vafasamur, því
að runna- og trjágróður getur gegnt
veigamiklu hlutverki til beins
sparnaðar í bæjarlandinu og
hirðingu þess. T.d. getur runna-
gróöur viö vegi dregiö úr því að
Kjallarinn
GUÐRÚN
HELGADÓTTIR
ALÞINGISMÁÐUR,
ALÞÝÐUBANDALAGINU
snjór safnist á götur, og trjágróöur
getur veitt skjól fyrir vindum og
dregið úr ljósblindu við akstur svo að
eitthvaö sé nefnt. Þess utan dregur
slíkur gróður að sjálfsögðu verulega
úr loftmengun, að ekki sé minnst á
þátt fagurs umhverfis í almennri
vellíðan íbúanna.
I núgildandi byggingalögum er
ekki margt að finna um frágang
byggingarlands. Þess vegna teljum
viö flutningsmenn, aö þetta litla
frumvarp bæti þar verulega úr, ef að
lögum verður. Hér er ekki um að
ræða neina aukningu á starfs-
mönnum, t.d. er hlutverk bygginga-
fulltrúa óbreytt, en honum gert að
leita til sérfræðinga um ræktun og
skipulag lóða við útgáfu byggingar-
leyfis í ofangreindum tilvikum og viö
lokaúttekt mannvirkis.
Frumvarpið er nú í félagsmála-
deild neðri deildar Alþingis, og hefur
m.a. verið sent til umsagnar
Sambands íslenskra sveitarfélaga.
Er það von okkar flutningsmanna,
að sveitarstjómarmenn sýni þessu
máliáhuga.
Guðrún Helgadóttir.