Dagblaðið Vísir - DV - 21.06.1985, Blaðsíða 14

DV. FÖSTUDAGUR 21. JUNI1985.
14
DV Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF. '.'
Stjórnarformaður og útgáfustióri: SVEINN R. EYJÓLFSSON. ,
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFU.R P.STEINSSON.
I Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 684011. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiösla,áskriftir,smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12.
Prentun: Árvakurhf.
, Áskriftarverö á mánuöi 360 kr. Verö í lausasölu 35 kr.
Helgarblaö40kr. ^
Farið variega með bönnin
Rétt var hjá neöri deild Alþingis að fella tillöguna um,
að sektarákvæðum yrði beitt gegn þeim, sem ekki nota
bílbelti.
Tillagan féll á jöfnum atkvæðum, 17 gegn 17. Þetta er
annað árið í röð, sem deildin stöðvar framgang þessa
máls.
Ekki á að fara með þetta mál eins og þingmaðurinn
Garðar Sigurðsson, Alþýðubandalagi, sem lét að því
liggja, að andstæðingar tillögunnar hefðu líf fólks á sam-
vizkunni. Málið snýst í raun um grundvallaratriði. I hve
miklum mæli á löggjafinn að segja fólki, hvernig það skal
sitja eða standa? Hversu langt skal gengið í skerðingu
einstaklingsf relsisins ?
Þingmenn í neðri deild virtust á því, aö rétt væri, að
auka notkun bílbelta. Þá greindi á um, hvaða leiðir
skyldu farnar. Skoöanakannanir hafa sýnt, að meirihluti
geldur því jáyrði, að bílbelti skuli notuð. En margir eru
því andvígir, þótt minnihluti sé. Enn fleiri telja, að það
hljóti að fara eftir aðstæðum í umferð hverju sinni, hvort
bezt sé að nota bílbelti eða ekki.
I slíkum tilvikum ber að vernda rétt minnihlutans. Ætla
verður fullorönu fólki þá skynsemi, að það megi ráða
sjálft, hvort þaö bindur sig í belti eða ekki, þegar það
ferðast með bifreiðum. Þvert gegn þessu hefur til-
hneiging víðast hvar verið í þá átt, að löggjafinn, „Stóri
bróðir”, hefur seilzt æ lengra. I sívaxandi mæli er fólki
sagt, hvernig það eigi að hegða sér. Meginreglan í lýð-
frjálsu landi hlýtur að vera, að fólk ráði sér sjálft, svo
fremi það gangi ekki á rétt annarra.
Enn sem fyrr hefur niðurstaða Alþingis orðið að halda í
lögin um, að aðeins viss hluti landsmanna megi drekka
bjór. Þessi afgreiðsla bjórmálsins í fyrradag kemur við
hinu sama og bílbeltamálið. Hvenær á löggjafinn að gefa
fyrirskipanir um hegðun? Sem betur fer eru enn nógu
margir til þess að stöðva sektarákvæði við því, að bílbelti
séu ekki notuð.
Guðmundur Einarsson, Bandalagi jafnaðarmanna,
kom nokkrum vel völdum orðum inn á þetta í útvarpi.
Hann nefndi, að margir legöu^t gegn því, að fólk borðaði
feitt kjöt. Slíkt þætti óhollt og kannski hættulegt heilsunni.
En sem betur fer telur þessi þingmaður og aðrir þing-
menn enn, að rangt væri, að Stóri bróðir bannaði át á feitu
kjöti í landinu.
Guðmundur nefndi einnig, sem rétt er, að sumir teldu
Framsóknarflokkinn hættulegan, en ekki væri rétt að
banna Framsóknarflokkinn. Þótt Guðmundur hafi nefnt
hugsanleg bönn, sem flestum mun, vel að merkja ennþá,
þykja fráleit, skyldu menn skoða vel, að það er aðeins
stigsmunur á því, hvar löggjafinn dregur línuna í slíkum
efnum. Góður löggjafi gerir sem allra minnst af því, að
setja boð og bönn.
Auðvitað er sú skoðun meirihluta þingmanna í neðri
deild rétt, að þeir sem mæla með bílbeltum, skyldu í engu
draga úr röksemdafærslu sinni. Meirihluti allsherjar-
nefndar deildarinnar áleit, að hvetja skyldi til notkunar
bílbelta með jákvæðri löggæzlu, umferðarkennslu og ým-
iss konar hvatningu.
Fyrst og fremst eiga meðmælendur og andmælendur
bílbeltanotkunar að láta sem mest í sér heyra, til þess að
allur almenningur sé upplýstur og taki eigin ákvarðanir á
réttum forsendum — ekki að lögreglumenn snuðri í hverj-
um bíl og skrifi sektarmiða.
Haukur Helgason.
Að bjarga
helgarmatnum
Nú geta verkamenn þessa lands
þakkaö samningamönnum ASI fyrir
að hafa útvegaö þeim svo sem eins
og 1800—3000 kr. launahækkun í
áföngum til áramóta. Þar meö er
lægsta kaup á Islandi farið aö slaga
upp í 50—70% af láglaunum ná-
grannalandanna (aö Bretlandi und-
anskildu) og kannski kemst meðal-
vinnuvikan niður fyrir 51 stund. Aö
visu taka vafalítið um 50% launa-
manna laun eftir skuggatöxtum
(sem betur fer fyrir þá) því margir
atvinnurekendur skQja aö fyrirtæki
þeirra fara á hausinn ef þeir greiöa
ekki laun á bilinu 25—40 þús. fyrir
grunnstörf. Aðrir f á greitt eftir allt of
lágum töxtum i tvennum tilgangi:
Til aö spara stórfyrirtækjum aura (í
iönaöi og fiskvinnslu) og til þess aö
halda uppi skiptingunni i „láglauna-
og hálaunamenn” meðal vinnandi al-
þýöu. Okkur er t.d. talin trú um aö
þorri félaga BSRB og BHM séu „há-
launamenn”. Og þaö er ekki tilviljun
aö meira en helmingur „láglauna-
fólksins” eru konur.
Hverborgar?
Aliir fyrirmenn verkalýöshreyf-
ingar, rikisstjórnar og meginflokk-
anna eru sammála um aö ASl-samn-
ingar séu ekki „verðbólgusamning-
ar”. Rétt eins og taxtarugliö eru
verðbólguhugtökin oröin aö inni-
haldslausum frösum. Því miður er
þeim trúaö; trúaö svo skilyrðislaust
að það þykir oröiö eölilegt og sjálf-
sagt aö verölag hækki í kjölfar
minnstu launahækkunar. Hvað
myndi eiginlega gerast ef verðlag
hækkaði ekki? Jú, atvinnurekendur
myndu i heild sinni tapa fé yfir til
launafólks. Er einhver á móti því? I
öllum áróörinum um „víxlhækkun
verölags og launa hverfur sú staö-
reynd í moðreyknum að hagstæröir
breytast ekki eins og náttúrufyrir-
bæri, óháö gerðum og stefnum
stjómmálalífsins og efnahagslifsins
— sem eru ólíkar af þvi meginstétt-
irnar hafa ólíka hagsmuni. Launa-
fólk kann upp til hópa ekki skil á því
aö yfirstjóm þjóðlífsins er þannig
hagaö aö kjarabótunum er, þegar
allt kemur til alls, stýrt: Þeir sem
lifa af annarra vinnu taka aftur út-
gjaldaaukningu sina ef laun hækka
og það þrengir aö fyrirtækjunum. I
góöærum er kaupaukanum oftast út-
hlutaö án samsvarandi veröhækk-
ana. En núna er launafólk látið
borga. Allir muna gengisfellinguna í
haust eftir BSRB-samninga. Nú er
beinlinis gert ráð fyrir að veröbólgan
nemi nánast þvi sem atvinnurekend-
ur þurfa að punga út ásamt ríkinu
framtiláramóta.
Launakökuplat
Þessi voðalega hagfræöi hefur
ruglaö launafólk i riminu. Hún hefur
Kjallarinn
ARI TRAUSTI
GUÐMUNDSSON,
KEIMNARI, MENNTASKÓLANUM
VIÐ SUND
til þess aö einhver jir hafi sýnt fram á
slíkt? Eöa á almúginn bara að horfa
á þensluna í velflestum greinum og
glæsilif stóreignafólksins og skilja aö
reksturinn gengur ósköp illa? Eöa
biöa kannski eftir þvi að VSl láti
gera tekjukönnun meöal félaga sinna
eins og alltaf er verið aö bauka með
hjá okkur launamönnum — til þess
aö sýna hvernig rauntekjurnar hafa
falliö árum saman? Sagöi ekki fram-
kvæmdastjóri VSI í útvarpi aö allir
vissu að fyrirtækin teygöu sig til hins
ýtrasta meö fyrsta tilboði sínu nú
snemmsumars? Margur heldur mig
sig.
Gegn svona hagfræöi dugar bara
eitt: Að skella skollaeyrum viö sögu-
sögnum um erfiöa stöðu þorra fyrir-
tækja og taka stærri bita en áður.
Um leið þarf að hefja baráttu fyrir
því að af honum veröi ekki tekið með
stjómunaraðgerðum. Það er svo aft-
ur langæ barátta og verður að taka
til stjómmálanna. Nýtt valda- og
£ „Nú geta verkamenn þessa lands
þakkað samningamönnum ASÍ
fyrir að hafa útvegað þeim svo sem
eins og 1800—3000 króna launahækkun í
áföngum til áramóta.”
gert þaö að jábræörum og -systrum
þeirra sem nota hana til hagstjómar
þegar f jármunir em teknir af þessu
sama fóiki. Hún kristallast í ósannind-
um um launakökuna: Nánast fast
hlutfall af framleiösluverömætun-
um. Þar í blandast svo auðvitaö moö-
suöan um aö raunlaun geti ekki
hækkaö nema aö framleiðsla aukist
og verði dýrmætari: Stærri eða dýr-
ari kaka gefur stærri launabita. Svo
skulu launamenn bítast um sinn hlut
hver og beygja sig undir þá reglu að
taka hverjir af öörum, hljóti einn
hópur prósentinu meira en hinn. Þaö
segir sína sögu þegar fýrrverandi
þingmaöur „verkalýðsflokksins”
heldur svona visindum á lofti i út-
varpinu og sjálf verkalýöshreyfingin
gerir nánast ekkert tU aö útskýra
fyrir fólki að launabitinn stækkar ef
lengra er skoriö út i hina hluta verö-
mætakökunnar. Hvaö skyldu at-
vinnurekendur tapa miklu ef þeir
yrðu að bera nýjustu launahækkanir
óbættar?
Svolítil ráðlegging
Þá sjaldan einhver mótmæiir
launakökutalinu og víxlhækkunar-
sífrinu segja hinir ábyrgu yfir-
menn: „Já, en fyrirtækin geta bara
alls ekki boriö þessa hækkun
óbætta.” Auðvitað! En muna menn
stjómkerfi með þungamiðju hjá
þeim, sem búa til verðmætin, getur
eitt tryggt aö efnahagur launa-
manna ráöist af þeirra eigin geröum.
Marxismi?
Slfkri baráttu fylgir heilmikil hug-
myndafræöi. Viö veröum aö muna að
barátta launafólks fyrir betri lífs-
kjörum og alls kyns félagsþjónustu
hingað tn laut stjóm og fylgdi stefn-
um; þ.á m. hagfræði og stjórnvísind-
um marxismans í bland viö annaö.
Og þaö er ekki svo gaUö að dusta ryk-
iö af honum og muna aö Sovétríkin
gengu ekki af honum dauöum (þótt
svo sé fast haldið aö fólki) fremur en
notkun geölæknisfræöa gegn póiitisk-
um andófsmönnum hefur gengiö af
sál- og geölæknisvísindum dauðum.
Haröir og glöggir talsmenn kapítal-
isma, eins og Eyjólfur Konráö Jóns-
son, taka sjálfsagt undir orö Eyjólfs
þegar hann sagöi ákv. kenningu
frjálshyggjumanna þá vitlausustu í
heimi aö undanskildum kenningum
Karls Marx. Þaö segir margt. And-
mæU min gegn launaköku- og víxl-
hækkunarhagfræöinni er bærilegur
marxismi. Meö honum má gera
meira en rétt bjarga einum til tveim-
ur helgarinnkaupum eins og ASI/VSI
býöur nú verkafólkL
Ari Traustl Guömundsson.