Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.1985, Side 27

DV. LAUGARDAGUR14. DESEMBER1985.
79
Paul Newman lentur í áflogum í Somebody Up There Likes Me.
b'ls,ySifh er 1903’ "Znn Qer°' ekK'en.
septe'llD ' sem Lnn gerð ® k,aft,
r
Francois Truffaut sagði eitt
sinn um James Dean „að að-
dráttarafl hans hefði verið slíkt
að honum hefði haldist uppi að
fremja föður- og móðurmorð á
tjaldinu á hverju kvöldi og snob-
barar jafnt sem allur þorri,
áhorfenda hefði lagt blessun
sína yfir framferðið". Truffaut
var ekki einn um að heillast af
þessum mjóslegna pilti. Gerðir
hafa verið tugir eftirlíkinga af
kvikmyndunum sem Dean lék í
og leikarar hafa reynt að stæla
þessa kæruleysislegu fram-
komu sem þó var full af kvöl.
Áhrif Jamés Dean urðu ekki
aðeins til þess að búnar yrðu til
ómerkilegar endurgerðir af mynd-
um hans heldur hafa margir stór-
merkir kvikmyndagerðarmenn
þegið ýmislegt frá Dean og gert úr
því góða hluti.
Kvennagullið mjóa
Þó Dean væri ef til vill ekki
mikill fyrir mann að sjá var hann
eitthvert mesta kvennagull allra
tíma. Fjölmargar konur voru ást-
fangnar af honum vegna þess að
þær þekktu hann vel og enn fleiri
af því að þær þekktu hann aðeins
af tjaldinu og vissu að þessi ást var
vonlaus, alveg jafnófullnægð og
þrár hetjunnar sjálfrar, James
Dean, í kvikmyndunum. Ef til vill
v.pVío°dog
^ata
'5a,nxxmhoutaCo-
atvs.
Warren Beatty. Dean hefði líka
alveg eins getað verið á leið í for-
setastólinn.
Nokkrum árum eftir að
Dean dó, nánar tiltekið 1961, var
gerð kvikmynd með heitinu
Splendor in the Grass með fyrr-
um mótleikara Dean, Natalie
Wood, í öðru aðalhlutverkinu en
Warren Beatty i hinu. Ungmennin
búa við innra óöryggi og heimska
foreldra og Wood og Beatty eru
bæði frábær i hlutverkum sínum.
Undir það síðasta í Hollywood var
Dean réyndar orðinn hundóánægð-
ur og talaði um að fá að leikstýrá
og hver veit nema svo hefði farið
hefði honum enst aldur eins og
Mickey Rourke leikur pilt. sem vill lifa hratt og deyja ungur í Rumble
Fish.
keppinaút. Dean var aldrei sýndur
í hlutverki grófs ofbeldisseggs,
hann var einn þeirra amerísku
leikara sem hafa átt þátt í að gera
morð að heiilandi og dramatískum
viðburði í augum kvikmyndahús-
gesta.
Margir telja að í bandarískum
kvikmyndum sé erfitt að finna töff
týpu sem ekki hefur þegið eitthvað
frá James Dean. -lack Nicholson
og Warren Béatty eru taldir skóla-
bókardæmi um ieikara sem hafa
tekið goðið sér til fyrirmyndar.
Paul Newman var hins vegar sá
leikari sem var beinlínis ætlað að
taka við af Dean. Þegar bílslysið
batt enda á ævi Deans var búið að
undirrita samninga um að hann
léki í kvikmyndinni Somebody
Up There I.ikes Me. Aðalhetjan
í myndinni er hnefaleikakappi í
millivigt og segja éérfræðingar að
í rauninni hafi farið tnun betur á
því að Newman fengi hlutverkið
því Dean hafði engan veginn burð-
ina sem til þurfti. Ilann heföi þurft
að fita sig meira en Robert De Niro
fyrir Raging Bull.
Missnjallir arftakar
Newman stóð sig méð ágætum
en sama verður ekki sagt um Elvis
Presley sem var mikili aðdáandi
Dean og hafði lært sitthvað af
honum. Elvis vildi ólmur gerast
leikari og hafði í huga að fara með
áðalhlutverkið í kvikmyrid úra ævi
James Dean. Það er s.amt heldur
ólíklegt að slíkt framtak hefði
vakið verulega aðdáun meðai fylg-
ismanna hins fallna goðs ef marka
má t.d. kvikmyndina Wild in the
Country en í henni leikur Elvis
dæmigerða James Dean týpu.
Robert De Niro sem leigubílstjór-
inn í Taxi Driver.
Warren Beatty faðmar Natalie
Wood í Splendor in the Grass.
Sjarmi og meðaumkun
Dean horfði biðjandi augum á
áhorfendur sem samstundis fengu
sting í hjartað. Einn af arftökum
hans gaf sér aldrei tíma til að biðja
um samúð heldur barðist áfram
einangraður, slitinn úr tengslum
við áhorfandann og var þar með
talinn að minnsta kosti hálfbrjál-
aður. Leigubílstjórinn Travis
Bickle, í meðförum Roberts De
Niro í Taxi Driver, er hetja og
uppreisnarseggur en hann hefur
ekki sjarmann né fær meðaumkun-
ina sem Dean átti svo auðvelt með
að kalla fram.
Víða má fmna anda James Dean
svífa yfir vötnunum og gildir hér
enn sem fyrr að menn fmna ef þeir
leita. í The American Friend eftir
Wim Wenders er hlutverk Dennis
Hopper mjög á sömu nótum og
ætla mætti að Dean hefði fylgt. í
Hrollvekjunni The Shining er
Jack Nicholson rithöfundur sem
ekki nær settu marki og þar með
fer allt úr böndunum, líkt og hjá
ófullnægðum persónum James
Dean. Utangarðsmenn Nicholsons
í One Flew Over The Cuckoo’s
Nest og Easy Rider tala til áhorf-
andans í sama dúr, hlutföllin í þeim
eru kolröng fyrir þjóðfélagið sem
þeir fæddust inn í. Nýjasta dæmið
um'endurfæðingu James Dean er
ef til vill Rumble Fish sem einmitt
gerist á sjötta áratugnum. Mótor-
hjólatöffarinn í meðförum Mickey
Rourke er greinilega yfirvegaðri
en Dean, en örugglega náskyldur í
andanum. Rumbel Fish er yngst
þeirra mynda sem hér hafa verið
nefndar og örugglega mætti taka
enn nýrri dæmi því James Dean
lifir.
- Samantekt SKJ.
voru kyntöfrar leikarans ekki síst
fólgnir í þegjandalegu vonleysi og
konur heilluðust áf þessum við-
kvæma og um leið hárða pilti.
Hópur bandariskra leikkvenna
hefur á sér yfirhragö sem ef til vill
er andsvar við hátterni James
Dean, þær eru harðar í horn að
taka en eins og opin kvika undir
niðri. Það ætti að duga að nefna
Natalie Wood, sem var mótleikari
Dean í Rebel Without a Cause,
Tuesday Weld og nú síöast Debra
Winger og Rosanna Arqueté;.;
„Skálum fyrir James Dean. lengi
lifi sá dauði,“ hrópar Karen BJack
í hlutverki Joanne í Come Back
to the 5 & Dime, Jimmy Dean,
Jimmy Dean. Og auöviraö lifir
James Dean góðu lífi rúmumþrjá-
tíu árum eftir að hann fórst a hrað-
brautinni til Salinas í Kalifprníu.
Filmur og ekki síst arftakar hatts
á hvíta tjaldinu sjá til þess.
Morðið fegrað
James Dean var ögn fyrr á ferð-
inni en rokktónlistin og varð þar
með fyrsta tákn þess að unglingar
gætu notið athygli og sjálfsta öis
Dean, unglingurinn, var þunga-
miðjan í kvikmyndunum sem hanri
lék í. í East of Eden birtist hann
í öllu sínu veldi, mótþróafullur og
órótt innanbrjósts og lét sig ekki
muna um og varð ekki mikið fyrir
að hrekja á braut bróður sinn og