Dagblaðið Vísir - DV - 14.04.1989, Síða 15

FÖSTUDAGUR 14. APRÍL 1989.
15
Spor í rétta átt
Nú þegar ég heyri og les um borg-
aralega fermingu er mér efst í huga
þakkir til þeirra sem barist hafa
fyrir framgangi hennar. Hún hefði
átt brýnt erindi til þessarar þjóðar
50-60 árum fyrr. Sú fjölþætta
fræðsla, sem henni fylgir, er þörf
og tímabær fyrir æsku landsins.
Borgaraleg ferming er mann-
dómsvígsla sem styrkir og stefnir
að einstakhngs- og félagslegri
ábyrgð ásamt fyrirheiti um að
reynast siðferðileg manneskja.
Hefði mér boðist borgaraleg ferm-
ing þegar ég var á þeim aldri hefði
ég þegið hana með þökkum.
Nú er þörf á miklu kynningará-
taki fyrir borgaralegri fermingu
sem raunhæfum áfanga til trúfrels-
is í landinu.
Aldamótagjöf til þjóðarinnar
Vemduö miðstýring er ekkert
betri í trúmálum en almennum
stjórnmálum. Einokun-og sérrétt-
indi þjóðkirkjunnar em engum til
gagns né sóma. Miðaldasvipurinn
á kristnihaldni þjóðkirkjunnar
verður að hverfa. Það krefst tíma,
umræðu og undirbúnings en kem-
ur fyrr eða síðar. .
Tveir kristnir trúflokkar hafa
ríkt og ráðið hér á landi, nánast
einráðir í trúarefnum hver á sínum
tíma, rómversk-kaþólska kirkjan í
550 ár en lútherska-evangelíska
kirkjan í 440 ár, svo þjóðin hlýtur
að hafa fengið nóg af trúarlegu ein-
ræði í reynd. Trúfrelsið, sem
stjórnarskráin á að tryggja hér, er
líkt með og kynþáttajafnréttið í
Bandaríkjum Norður-Ameríku,
sem einnig er getið í stjómarskrá.
Að lokum vil ég beina því til
stjórnmálaflokkanna, sem lýðræð-
isflokka, að sameinast á Alþingi um
undirbúning að þeirri þjóðfélags-
breytingu að ijúfa samband ríkis
og kirkju á þúsund ára afmæh
kristnihalds á íslandi, árið 2000.
Það sýndi þroska og víðsýni stjóm-
valda og tryggði trúfrelsi í fram-
kvæmd - eftirminnileg aldamóta-
gjöf til þjóðarinnar.
Björgvin Brynjólfsson
„Einræöissvipur þjóðkirkjunnar leyn-
ir sér ekki þrátt fyrir trúfrelsi 1 stjórn-
arskránni.“
Þjóðkirkjan og ríkið
Frá stofnun lýðveldis hér á landi
fyrir 45 árum hefur engin stjóm-
málaflokkur starfað hér sem hefur
tahð sig stefna að afnámi lýðræðis
þó að hann fengi meirihluta á AI-
þingi. Ahir hafa flokkamir á lýð-
veldistímanum því tahst vera lýð-
ræðisflokkar þótt áherslur séu mis-
jafnar á hin ýmsu mannréttindi.
Þó að blöð og talsmenn flokkanna
hafi deht um flest „milh himins og
jarðar" þá hefur verið furðuhljótt
um afstöðu þeirra til sambands rík-
is og kirkju, sem er í furðulegu
ósamræmi við lýðræðislegar venj-
ur á öðmm sviðum þjóðfélagsins.
Það ákvæði sfjómarskrárinnar,
sem kveður á um aö trúfrelsi skuli
ríkja í landinu, ætti að vera undir-
staða þess að ahir trúflokkar, sem
hér starfa hveiju sinni, hafi sömu
stöðu lagalega gagnvart ríkinu.
Engin sérréttindi einum th handa.
Hugsum okkur að stærsti og fjöl-
mennasti stjórnmálaflokkur lands-
ins hefði þau sérréttindi að stefnu-
mál hans væru kynnt og kennd í
grunnskólum landsins, á annað
hundrað erindrekar flokksins
væm launaðir af ríkinu og tísku-
bundin hefð sköpuð um að 14 ára
börn gengju í flokkinn án þess að
vita með vissu hvað þau væm að
gera. Æth heyrðist ekki hljóð úr
homi hjá hinum flokkunum?
Stjómmálaflokkar okkar taka
ekki í þjóðfélagsumræðuna sam-
band ríkis og þjóðkirkjunnar en
hafa lagt þeim mun meiri áherslu
á dekurmál svo sem um ijúpuna,
setuna og bjórinn. En hvers vegna?
Erum við svo skeytingarlaus um
trúarleg og siðferðheg efni að við
teljum ekki nauðsynlegt að viðhafa
þar lýðræðislega starfShætti?
Trúmála-einræði
Hagtíðindi telja að 93% þjóöar-
innar séu innan þjóðkirkjunnar,
það er áþekk staða og var hjá
Kommúnistaflokki Sovétríkjanna
áður en perestrojka kom th sög-
unnar. Einræðissvipur þjóðkirkj-
unnar leynir sér ekki þrátt fyrir
trúfrelsi í stjómarskránni.
Ef einhverjir halda að aðskhnað-
ur ríkis og kirkju væri áfall fyrir
trúarlíf þjóðarinnar þá er það mesti
misskilningur. Lútherska kirkjan
yrði að leggja það á sitt fólk að
standa á eigin fótum og það myndi
styrkja hana og hennar starfsemi.
Kjallariim
Björgvin Brynjólfsson
fyrrv. sparisjóðsstjóri,
Skagaströnd
Til trúflokkanna teldust þeir sem
væru virkir félagar safnaða og
vhdu sinna því starfi sem þar færi
fram. Eflaust kæmi í ljós að utan
trúfélaga væru fleiri en áður var
tahð. En það er aðeins staöfesting
á því að núverandi skipan nær ekki
thgangi sínum.
Staðnað valdníðslukerfi
Ferming sem staðfesting á inn-
göngu í söfhuð, svo sem hér tíðk-
ast, hefur marga augljósa félags-
lega ókosti. Fæstir hafa á þeim
aldri fastmótaðar skoðanir í trú-
málum. Einhhða fræðsla htuð trú-
arskýringum þjóðkirkjumanna
stuðlar ekki að fijálsri og óháðri
skoðanamyndun sem er undirstaða
raunverulegs trúfrelsis í landinu.
Ég sem þetta rita minnist þess frá
æskuárum mínum hvað eríitt var
að hafna fermingu undir þeim
þrýstingi sem kom frá heimihsfólki
mínu, kennurum, presti, vinum og
kunningjum. Það var harðari sókn
á hendur mér frá góðu fólki, sem
ég bar virðingu fyrir, en ég hefði
trúað að óreyndu. En mér tókst að
verjast þessari ásókn vanans og
hefðarinnar sem þetta fólk var að
tala fyrir. Einn þeirra sagði síðar
að neitun mín á fermingu hefði
byggst á því að ég hefði lesið of
mikið um trúarbrögð og sögu
þeirra. Að standast þessa raun var
mér mikih sigur sem skapaði festu
og einurð sem ég hef oft þurft á að
halda á lífsleiðinni.
„Ferming sem staðfesting á inngöngu í söfnuð, svo sem hér tíðkast, hefur marga augljósa félagslega
ókosti," segir greinarhöfundur
Sameining Stjömunnar og Bylgjunnar:
Sigur einkaframtaksins
Útvarpsstöðvarnar Stjarnan og
Bylgjan hafa sýnt það áþreifanlega
hver er munurinn á einkarekstri
og ríkisrekstri. Sameining þessara
stöðva nýlega undirstrikar hæfni
einkareksturs til að bregðast við
breyttum aðstæðum.
Bylgjan var fyrsta útvarpsstöðin.
Rekstur hennar gekk mjög vel. Að
sjálfsögðu mátti búast við að fleiri
hefðu áhuga á að reka útvarps-
stöðvar. Því varð Stjarnan th - og
reyndar nokkrar aðrar litlar út-
varpsstöðvar.
Samkeppnin
Stjaman tók hlustendur frá
Bylgjunni og þar með auglýsinga-
tekjur. Bylgjan brást við með því
að reyna að bæta dagskrá sína.
Stjarnan bætti sína á móti.
Stjaman og Bylgjan toguðust á
um hlustendur og auglýsingatekj-
ur. Þetta hélt auglýsingaverði niðri
og stöðugt var aukið við dagskrár-
gerðina. Hún var sniðin að óskum
meginþorra hlustenda.
KjáUarinn
Ólafur Hauksson
fyrrv. útvarpsstjóri
Stjörnunnar
Dregið úr rekstrarkostnaði
Síðasthðið haust fór að draga úr
tekjum útvarpsstöðvanna. Sam-
dráttur í þjóðfélaginu kom meðal
annars fram í því að fyrirtæki
drógu úr auglýsingum.
Strax og þessi samdráttur varð
ljós drógu Stjörnumenn og Bylgju-
menn úr rekstrarkostnaði. En það
eitt og sér nægði ekki. Því var sam-
eining rædd.
Nú, nokkrum mánuðum síðar,
hefur rekstur þessara stöðva verið
sameinaður. Það er gert til að þær
lifi báðar. Áfram munu hlustendur
fá að njóta dagskrár beggja stöðv-
anna. En fréttastofa, auglýsinga-
dehd og stjómun verða undir ein-
um hatti. Þannig segjast forráða-
menn stöðvanna geta lækkað
rekstrarkostnað um aht að 45%.
Kostir samkeppninnar
Á þennan hátt hafa þessar út-
varpsstöðvar í einkaeign nýtt sér
kosti frjálsrar samkeppni eftir efn-'
um og ástæðum. Þegar vel gekk
fjárhagslega kepptu þær sín á milli
af hörku. En þegar syrti í áhnn
áttu þær einskis annars úrkosti en
að draga úr kostnaði og sameinast
um ákveðna rekstrarþætti.
500 milljón króna skattur
Th samanburðar höfum við ríkis-
rekstur á útvarpi.
Þar hefur ekkert verið sparað.
Þar hefur ekkert verið dregið úr
kostnaði. Þar hefur eins mhljarðs
króna kastah verið byggður yfir
starfsemina á sama tíma og tekjur
drógust saman vegna samkeppn-
innar frá einkastöðvunum.
í offorsinu viö að halda sínum
hlut í hlustun lagði Ríkisútvarpið
á hálfs mihjarðs króna skatt. Ríkis-
útvarpið eyddi á tveimur árum
hálfum mhljarði sem það átti ekki.
28% hækkun
í skuldasúpuna
Nú er almenningur í landinu að
greiða þessar 500 mihjónir. Sú 28%
hækkun afnotagjalda, sem varð 1.
mars, gengur öh th að greiða þessa
skuld ríkisútvarpsins. Ekki króna
af hækkuninni fer th dagskrár-
gerðar.
Það er reginmunur á einkareknu
og ríkisreknu útvarpi, eins og
dæmið sýnir. Einkarekið útvarp
sníður stakk eftir vexti. Hið ríkis-
rekna mokar upp úr vasa almenn-
ings th að sinna ímynduðum þörf-
um.
Ólafur Hauksson
„I offorsinu við að halda sínum hlut í
hlustun lagði Ríkisútvarpið á hálfs
milljarðs króna skatt.“