Dagblaðið Vísir - DV - 29.04.1989, Blaðsíða 25

LAUGARDAGUR 29. APRÍL 1989.
41
um á ég viö að algerlega var gengið
framhjá þeim sögulega og landfræði-
lega ramma sem þessar sögur gerðust
í. Fræðimennirnir tóku það úr sögun-
um sem þeim hentaði. Eftir fyrirlestur-
inn stóð upp fólk sem sagði sögur af
kennurum sínum, annars vegar kenn-
urum sem höfðu farið mjög vel með
efnið og ekki verið á flokkslínunni.
Hins vegar var sagt frá kennurum sem
voru gallharðir nasistar og túlkuðu
þessar heittelskuðu fornbókmenntir
okkar algerlega í þágu nasismans. í
efnisöíluninni kom mér mest á óvart
hve víða þessar bókmenntir höfðu ver-
ið notaðar - ekki aðeins í skólum. Fóru
leikhópar um héruð og settu á svið
svokallaða þingleika sem voru ekkert
annað en eftirlíking á þinghaldi við
Öxará til forna. Það var því allt gert
til þess að frægja þennan tíma og gera
persónur íslendingasagnanna að fyrir-
mynd þýskra nasista.
Áhugi á íslandi
- Nú hefur þú farið vítt og breitt um
Þýskaland á fyrirlestrahaldi, með það
fyrir augum að kynna Þjóðverjum land
og þjóð. Hvað heldurðu að þessir fyrir-
lestrar séu orðnir margir.
Ég hef aldrei talið þá en gæti trúað
aö þessir kynningarfyrirlestrar væru
orðnir á annað hundrað. Þó að aðsókn-
in hafi farið eftir því hvernig þeir voru
auglýstir má segja að þessir íslands-
fyrirlestrar hafi alltaf verið mjög vin-
sælir. ísland dregur alltaf töluverðan
hóp af fólki að. Ohætt er að segja að
mest hafi aðsóknin verið hér í
Munchen þar sem húsfyllir varð í fyr-
irlestrasal Deutsches Museum. Ég hef
haldiö fyrirlestrana í tvenns konar
formi. Annars vegar eru þeir undir-
búnir í samvinnu við ýmsar skrifstof-
ur og hins vegar hef ég í seinni tíð
verið meira á ferð í lýðháskólum sem
sjálfir sjá um að kynna þessa fundi.
Aðsóknin hefur yfirleitt verið jafn-
mikil og salarkynnin hafa rúmað.
Reyndar má geta þess að ekki alls fyr-
ir löngu fór ég út fyrir þýsku landa-
mærin með einn fyrirlestur. Var ég
fenginn alla leið til Lietzeburgen, það
er Luxemborgar, til að sjá um fyrirlest-
ur á íslandsviku. Mér þótti það mjög
skondið að það eina sem ég skildi hjá
konunni, sem kynnti mig, var nafnið
mrtt því hún talaði lúxembúrgísku, í
lokin varð hún að gefa mér bendingu
um að taka til máls. Sem betur fór
skildi fólkið í salnum þýsku.
Vinnur fyrir
þýska útvarpið
- Þú hefur líka starfað hér í Þýska-
landi sem þáttagerðarmaður hjá þýska
útvarpinu. Hvernig kom það til?
Það ævintýri byrjaði á námsárum
mínum í Brimaborg. Þá var ég að snigl-
ast í útvarpinu í Bremen vegna þátta-
gerðar fyrir íslenska útvarpið. Ein-
hverra hluta vegna frétti af mér maður
sem var að vinna þátt um úfhlutun
Seffensverðlauna til Hannesar Péturs-
sonar. Hann vantaði sárlega efni um
þetta íslenska skáld í menningarþátt.
Ég var leiddur á fund hans. Reyndist
hann vera dagskrárstjóri útvarpsins í
Bremen, ágætur vinur minn síðan, nú
fréttaritari fyrir þýska útvarpið í
Búdapest. Hann bað mig snarlega um
að taka saman efni um Hannes. Sem
betur fór þekkti ég ljóð Hannesar og
átti meira að segja nokkrar bækur eft-
ir hann í hillu. Ég þýddi þá við lítinn
orðstír í fljótheitum, sem aldrei má
gera, tvö eða þrjú ljóð eftir Hannes því
algerlega vantaði ljóð eftir hann á
þýsku. Eftir það spannst þetta stig af
stigi. Síðan var ég beðinn um að gera
lengri þátt um íslenskar bókmenntir
og ég var annað slagið með pistla fyrir
útvarpið hér þegar ég var að ljúka
námi hér úti. Síðan hófst þetta aftur
þegar ég kom hingað 1985. í tilefni þess
að Vigdís Finnbogadóttir forseti átti
fimm ára embættisafmæli var ég beð-
inn um að gera 15 mínútna þátt í þátta-
röð sem fjallaði um tiltekið atvik sem
gerst haíði þennan dag. Seinna hafa
þeir oft kallað mig til ef fjalla þarf um
efni sem tengist íslandi og Norðurlönd-
unum.
Pistlagerð
skemmtileg
-Var það jafnmikil tilviljun að þú
hófst að senda pistla fyrir íslenska út-
varpið heim.
Nei, ekki er hægt að segja það. Áður
en ég fór út í doktorsnámið 1985 vann
ég við þáttagerð um heimspeki í út-
varpinu. Einhvern veginn komst ég á
snoðir um það að Ríkisútvarpið vant-
aði mann tú þess að senda heim pistla
frá Þýskalandi. Hér hafði verið ágætur
maður í Munchen, Guðni Bragason,
sem þá var kominn til íslands. Ég hóf
þessa pistlagerð sem aldrei átti að vera
mikil. Hins vegar fór þetta að aukast
og ég fór að hafa gaman af þessu og
þeir kvörtuðu ekki. Þessi pistlagerð
hefur kannski orðið dálítið umfangs-
mikil á seinni árum. Á sínum tíma
bættist rás 2 við sem líka vildi fá pistla
frá útlöndum. Það bauð upp á þann
möguleika að senda annars konar efni
en á rás 1, það er að segja sleppa grafal-
varlegu fréttaefni og gefa mannlegu
hliðinni meiri gau'm. Þannig hefur
þetta og blásist út eins og púki á fjós-
bita.
- Þannig að þú hefur kannski haft lít-
inn tíma til að sinna doktorsritgerð
þinni.
Hún hefur verið hálfgerð hornreka
um nokkurt skeið. Ég gat notað styrk
úr vísindasjóði, sem ég fékk á sínum
tíma, til að hendast á milli safna hér í
Þýskalandi til heimildasöfnunar. Þá
viðaði ég að mér þeim grundvallarupp-
lýsingum sem mig vantaði. Ég sótti
aðeins einu sinni um þessa aðstoð og
hrökk hún skammt. Eftir það hef ég
sinnt ritgerðinni í algerum hjáverkum,
en það stendur allt til bóta. Þess má
þó geta hér að ég mun gera grein fyrir
helstu niðurstöðum mínum í bók sem
til stendur að gefa út heima seinna á
þessu ári.
KurtWaldheim
kom á óvart
- Síðan bætist sjónvarpið við. Er það
mesti tíminn í þinni vinnu sem fer í
það?
Ekki hef ég unnið ýkja mikið fyrir
sjónvarpið en öll þáttagerð fyrir sjón-
varp er miklu tímafrekari en sambæri-
leg vinna fyrir útvarp. AðaMðfangs-
efnið er samtalsþættirnir við mæta
menn sem ég hef gert upp á síðkastið.
Þar að auki kemur ýmislegt fréttaefni-
Maður þarf að hafa í huga að sjón-
varpsvinnan er mjög dýr og þarf því
að undirbúa slíka vinnu mjög vel. Ég
hef yfirleitt haft samband við fólk sem
er að taka sín fyrstu spor í kvikmynda-
gerð þannig að hægt er að halda þeim
kostnaði í lágmarki. Erfitt er fyrir ís-
lenska sjónvarpið að standa undir
kostnaði sem liggur í leigu frá Euro-
vision eða opinberu þýsku stöðvunum.
- Hver þeirra manna, sem þú hefur átt
tal viö i sjónvarpsþáttum þínum, er
þér eftirminnilegastur?
Sá sem ég man einna best eftir er
Kurt Waldheim, forseti Austurríkis.
Maður hafði heyrt margt misjafnt um
þann mann. Það kom mér á óvart,
kannski vegna þess hve fordómafullur
ég var í garð hans, hve elskulegur
hann reyndist í viðkynningu. Hann tók
mér opnum örmum, var skrafhreifinn
og þægilegur í viðmóti, eiginlega hið
mesta ljúfmenni. Af þeim mönnum
sem ég hef tekið viðtal við - reyndar
ekki í sjónvarpi heldur fyrir tímaritið
Mannlíf - er Willy Brandt tvimæla-
laust eftirminnilegastur en með hon-
um átti ég eina dagstund í Bonn. Hann
var óskaplega sterkur persónuleiki og
hafði einna mesta útgeislan af þeim
mönnum sem ég hef talað við.
ÁleiðtilSviss
á söngvakeppni
- Nú ert þú á leið til Lausanne í Sviss
til að lýsa fyrir sjónvarpsáhorfendum
því sem fram fer í söngvakeppninni,
hefurðu heyrt íslenska lagið?
Ég er satt aö segja ekki ennþá búinn
að heyra það. Hins vegar er ég búinn
að heyra þaö þýska og ég get ekki
ímyndað mér að það íslenska sé slapp-
ara en þýska lagiö sem er hreinasta
hörmung. Það kemur mér á óvart hvað
það er mikið tilstand í kringum þessa
keppni. Keppnin er orðin umfangsmik-
ið alþjóðlegt fyrirtæki. Þeir sem koma
nálægt þessu verða að mæta mörgum
dögum áður og er stífur undirbúningt'
ur í tæpa viku áður en hún fer í loftið.
Sem sagt allt hið mesta ævintýr sem
gaman er að taka þátt í. Ég hef aðeins
einu sinni lýst svona beint heim fyrir
íslenska sjónvarpið. Þaö var í Berlín
þegar evrópsku kvikmyndaverðlaunin
voru afhent í fyrsta skiptið. Fyrsta
hálftímann eftir þá lýsingu var ég
ákveðinn að koma aldrei nálægt slíku
aftur þar sem bilun varð í tækjum
heima. Ég komst ekki að fyrr en búið
var að tengja tólin og voru þá liðnar
15 mínútur af útsendingu. Þá var mér
sagt að telja í huganum upp að tuttugu
og byrja svo að tala. Það má því nærri
geta hvort ég hafi ekki verið óstyrkur
í minni fyrstu beinu sjónvarpsútsend-
ingu. Hins vegar er ég sannfærður um
að undirbúningur söngvakeppninnar
í Lausanne er miklu betri og er mín
heitasta ósk að ekkert fari úrskeiðis í
tæknimálum. Mjög dapurlegt er að
sitja lokaður inni í klefa og fá ekki
samband við landið sem maður á að
tala til.