Dagblaðið Vísir - DV - 23.08.1989, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 23. ÁGÚST 1989.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarrítstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÚLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (1)27022 - FAX: (1 >27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHÖLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð I lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Samtök fallista
Ríkisstjórnarflokkarnir viröast sammála um, aö nú
eigi að fara að afgreiða fjárlög með halla, vísvitandi.
Þetta er nýlunda. Ár eftir ár hafa þáverandi íjármálaráð-
herrar, úr hinum ýmsu flokkum, streitzt við að lýsa
yfir, að fjárlög skyldu afgreidd án halla.
Nú er jafnvel talað um, að íjárlög næsta fjárlagatíma-
bil kunni að verða afgreidd með tíu milljarða króna
halla. Landsfeðurnir gefa og í skyn, að svipað muni gilda
um naéstu ár.
En hvað hafa fj ármálaráðherrar hinna ýmsu flokka
gert í reynd? Þrátt fyrir allar yfirlýsingarnar hefur ver-
ið gífurlegur halli á ríkisrekstrinum. Munurinn á því,
sem verið hefur, og því sem koma skal, er sá, að nú er
ætlunin að lýsa yfir fyrirfram, að fjárlög skuh afgreidd
með halla og honum miklum.
Ríkisstjórnarmenn vitna vafalaust til kenninga um,
að halli skuli vera á ríkisrekstri á krepputímum. Þar
kom á sínum tíma fram brezki hagfræðingurinn Keynes
og sagði eitthvað þvílíkt. En síðari tíma hagfræðingar
eru yfirleitt annarrar skoðunar. Ríkishalli veldur mikl-
um vandkvæðum í sjálfu sér. Hann er böl. Nú er enn
rætt um, að viðskiptahalli okkar við útlönd kunni að
verða nærri tíu mihjarðar króna í ár þrátt fyrir sam-
dráttinn. Með svo miklum viðskiptahalla að viðbættum
haha á ríkissjóði erum við að stefna í enn dýpra fen en
við höfum verið í. Aðstæður hér eru ekki þess eðlis, að
rökrétt sé að stefna vísvitandi í gífurlegan halla á ríkis-
rekstrinum. Lítum á staðreyndirnar nú og hér.
Vissulega hafa fjármálaráðherrar farið hla að ráði
sínu hin síðustu ár. Þeir hafa, eins og nú, lýst yfir, að
Qárlög verði hahalaus. Alþingi hefur samþykkt slík
frumvörp. En hefur alþingi vitað, hvað það var að sam-
þykkja? Líklega ekki. Eftir samþykkt fjárlaga hafa ríkis-
stjórnir farið langt fram úr áætlununum. Hahi hefur
orðið mikhl á ríkisreikningi. Hér erum við einungis að
tala um íjárlagahallann. Ríkishalhnn í heild hefur verið
miklu meiri.
Shkt ghdir um fjármálaráðherra hinna ýmsu flokka.
Sumir þeirra eru í stjórn og sumir í stjórnarandstöðu.
Ábyrgðin hefur verið þeirra. Ríkishallinn verður fyrst
og fremst að skrifast á reikning ijármálaráðherra hvers
tíma. Þrátt fyrir ahar samþykktir alþingis, hefur dæmið
endað með miklum haha. Sem dæmi um slíka fjármála-
ráðherra nefnum við nú Þorstein Pálsson, Jón Baldvin
Hannibalsson og Ólaf Ragnar Grímsson. Þetta hafa allt
verið falhstar á þessu mikilvæga sviði. En kannski er
sárast, þegar htið er um öxl, hvernig ríkisstjórn Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknarflokks fór með ríkisfjármál-
in, meðan góðæri ríkti og við hefðum átt að byggja upp
sjóði. Þetta hafa menn einnig sagt, sem þá voru í röðum
stjórnarhða.
Að öhu samanlögðu höfum við ekki efni á að fara
nú kerfisbundið í fjárlagahalla. Þar er th að taka, að
við búum við viðskiptahaha. Þar er til að taka, að ríkis-
sjóður hefur verið rekinn með halla í mörg ár, sem
hleðst upp. Þá skulum við hafa í huga, að þjóðin er skuld-
um vafin. Við höfum ekki efni á að safna meiri skuld-
um, th dæmis meiri erlendum skuldum.
Samtök falhstanna eru bara að gefast upp. Þessi sam-
tök leita leiða th þess að afsaka, að ríkissjóður skuli
rekinn með haha.
En að baki býr getuleysi stjómmálamanna og tengsl
þeirra við þrýstihópa.
Haukur Helgason
„„Dyrhólagatið, Stapagatið", skrifuðu ísafold og Þjóðólfur“. - Hér birtist mynd frá Dyrhólaey með tilheyrandi
og „réttu“ gati.
Stapagatið,
Dyrhólagatið
Stundum hvarflar að manni sú
ógeðfellda hugsun að gaman væri
að blanda sér í hinn fjölmenna hóp
sem dögum oftar stundar nöldur-
skrif í blöð landsins. Sem betur fer
hefi ég til þessa litið á þennan veik-
leika minn sem smávægilega trufl-
im á sálarlífi og hrist hann af mér,
minnugur visu Húnvetningsins
sem ekki komst á mælendaskrá á
póhtískum fundi, þrátt fyrir ákafar
tilraunir til að vekja athygli fund-
arstjóra á sér:
Fann ég eigi orðin þá,
er ég segja vildi.
Varþófeginneftirá
að ég þegja skyldi.
Varla þarf aö taka fram að þessa
vísu hefi ég heyrt í fleiri útgáfum
en þessa útgáfu heyrði ég fyrst svo
ég læt hana flakka.
Engin dauðasynd
Það er með ólíkindum hve mikið
nöldur blundar með þessari þjóð.
Fólk nöldrar um kartöflur og fjór-
hjól, hundaskít og tjaldstæði, veör-
ið og þjóðkirkjuna, páfann og soðn-
inguna. En þá fyrst ná nöldrararn-
ir sér á strik þegar talið berst að
MÁLINU, hinni heilögu, almennu
íslensku tungu.
Nokkum veginn er öruggt að
bera má mann hinum verstu sök-
um án þess að hann geri annað en
í mesta lagi að svara einhveijum
skætingi og fylgir varla hugur máh.
Sé hins vegar einhverjum borið á
brýn að hann kunni ekki að fara
með málið, fari rangt með orðtök,
beygi vitlaust eða segi „kysst-
ustum“, þá er komið við innstu
kviku i sálarlífi þessa aumingja
manns. Hann fyrirgefur aldrei
slika ósvífni og sjálfsvirðing hans
hefir beðið hnekki sem mótar líf
hans upp frá því. „Að fara rangt
með máhð“ er sú synd sem aldrei
verður fyrirgefin.
Ágætur smekkmaöur á íslenskt
mál, bæði í ræðu og riti, maður sem
vandar framburð sinn flestum bet-
ur og hefir auk þess þægilega rödd,
missti einhveiju sinni út úr sér
„rant“ eignarfah af algengu orði í
útvarpsþætti. Hann brást svo
harkalega við að engu var líkara
en hann hefði sýnt af sér óafsakan-
lega ósiðsemi á almannafæri.
Hann hætti að fræða okkur hlust-
endur um hvemig við mættum tala
skýrara og betra mál. En jafnvel
ósveigjanlegustu „hreintungu-
menn“ töldu að hér hefði útvarps-
maðurinn gengið lengra en góöu
hófi gegndi. Þaö er nefnilega engin
KjaUariim
Haraldur Ólafsson
dósent
1901 birtist mynd af kletti við
strönd og gat mikið í gegnum hann.
Fylgdi sú skýring að þetta væri
Dyrhólagatið, þekkt náttúrusmíð á
ströndinni fyrir Mýrdalnum. Um
þessar mundir var Björn Jónsson
ritstjóri mánaðarritsins Sunnan-
fara en jafnframt ritstjóri ísafoldar.
Strax upp úr áramótum birtist
grein um þessa fahegu mynd í Þjóö-
ólfi, sem þá var helsti keppinautur
ísafoldar, og ritstjórar þessara
merku blaða engir vinir. Þótti Þjóð-
ólfsritstjóranum þessi myndbirting
enn eitt dæmið um heimsku ísa-
foldarritstjórans þar eð þetta væri
ahs 'ekki Dyrhólagatið heldur
Stapagatið við Arnarstapa á Snæ-
fellsnesi.
Eins og nærri má geta varð Björn
ritstjóri ókvæða við og skrifaði
,;Púkinn á fjósbitanum fitnar og viö
ístöðulausir lesendur höfum lúmskt
gaman af.“
dauðasynd að verða fótaskortur á
tungunni. Shkt kemur fyrir alla og
hvorki ráðherratilskipanir né há-
tíðasamkomur um TUNGUNA geta
nokkru um það breytt.
Ekki fyrir það að synja að stund-
um geta umræðurnar um rétta
notkun tungumálsins komist á það
stig að hafa má af „fávíslegt gam-
an,“ eins og Þórbergur sagði um
ræöur séra Ólafs Fríkirkjuprests.
„Klippt var það, skorið var
það“
Sá óhugnanlegi atburður gerðist
austur í Líbanon fyrir skömmu að
bandarískur gisl „var tekinn af
lífi“, svo notað sé oröalag frétta-
stofu Ríkisútvarpsins.
Fjölmiðlagagnrýnandi dagblaðs
nokkurs sá ástæðu til þess aö
benda á að hér væri á ferðinni vill-
andi orðalag, gott ef ekki rangt þar
að auki. Maðurinn heíði alls ekki
verið tekinn af lífi heldur myrtur.
Fréttamaöur brást hart við og sagði
manninn víst hafa verið tekinn af
lífi en ahs ekki myrtan.
Fjölmiðlagagnrýnandinn sagði
þetta mestu firru, maðurinn hefði
veriö myrtur, og auk þess væri
fréttamaðurinn svo skyni skropp-
inn að hann þekkti ekki kyn nafn-
orðsins ruglandi. Þegar hér var
komið sögu datt mér í hug Stapa-
gatiö.
Hér kemur sagan um Stapagatið.
í desemberhefi Sunnanfara árið
niðrandi pistil um gáfnafar Þjóð-
ólfsritstjórans.
ísafold og Þjóðólfur héldu áfram
að skemmta skrattanum fram á
þorra en umræðan snerist þegar
frá leið ahs ekki um sannleikann -
báðum stóð á sama um hvort klett-
urinn með gatinu var við Dyrhóla-
ey eða Amarstapa. Greindarskort-
ur og slæmt pólitískt innræti var
umræðuefniö og mátti ekki á mihi
sjá hvor ritstjóranna var illorðari.
„Klippt var það, skorið var það,“
öskruðu kerlingarnar. „Dyrhóla-
gatið, Stapagatið", skrifuðu ísafold
og Þjóðólíúr. „Tekinn af lífi myrt-
ur“ lesum við í DV.
Púkinn á fjósbitanum fitnar og
viö, ístöðulausir lesendur, höfum
lúmskt gaman af þótt við innst inni
skömmumst okkar fyrir það.
Þáerillakomið
íslenskri tungu stafar engin
hætta af hjákátlegum deilum um
notkun einstakra orða né heldur
„rangri“ beygingu eða vitlausu
kyni. Orðafátækt, hugtakarughng-
ur, afskræmd orðtök geta valdiö
menningarrofi.
Tengslin við menningararfleið-
ina slitna og svo getur farið að ís-
lenskt fólk geti ekki lengur lesið
ljóð eöa lausamál bestu skálda og
rithöfunda þjóðarinnar án mikihar
fyrirhafnar og leitar í orðabókum.
Þá er iha komið fyrir þessari þjóð.
Um það er meiri þörf að ræða en
Stapagatið. Haraldur Ólafsson