Dagblaðið Vísir - DV - 23.08.1989, Qupperneq 15

MIÐVIKUDAGUR 23. ÁGÚST 1989.
15
Afskipti verkalýðsfélaga:
Alheimsfæribandið
Nýlega sá ég verðlaunaheimild-
arkvikmynd sem á ensku kallast
„The Global Assembly Line“. Á ís-
lensku gæti myndin heitið Al-
heimsfæribandið. Mynd þessi fjail-
ar um framleiðslu iðnaðarvarnings
og arðrán bandarískra auðhringa á
verkafólki, einkum konum, í lönd-
um þriðja heimsins. Myndin sýnir
vinnuaðstæður í landamærahér-
uðum Mexíkó sem liggja að Banda-
ríkjunum og á „fijálsviðskipta-
svæðum‘“ (free trade zones) á
Fihppseyjum. Viðtöl eru í mynd-
inni við verkafólkið á þessum stöð-
um, við framkvæmdastjóra fyrir-
tækjanna, en einnig viö verkalýðs-
leiðtoga og fólk sem missti atvinn-
una hér í Bandaríkjunum vegna
flutnings fyrirtækjanna. Einkum
er þaö saumaskapur og rafeinda-
iðnaður sem fluttur er milli landa
með þessum hætti, t.d. vissir partar
úr tölvum og tölvubúnaði.
Há laun
Aðspurðir segja forsvarsmenn
fyrirtækjanna að þeir flytji fyrir-
tækin til að spara launakostnað -
laun í Bandaríkjunum séu svo há!
Þeir þurfi að borga heila fjóra eða
fimm dollara á tímann (lágmarks-
laun eru vel innan við fjóra doll-
ara, t.d. 3,35 doflarar hér í Wis-
consin). Á Fihppseyjum vilja ungar
konur ólmar vinna fyrir dohara á
dag, segja þessir pésar. (Hverra
annarra kosta eiga þær völ þegar
þetta eru helstu úrræði stjórnvalda
þar í atvinnumálum?)
KjaUaiiim
Ingólfur Á. Jóhannesson
sagnfræðingur, leiðbeinandi
kennaranema
í Wisconsinháskóla
Á Fihppseyjum, Kóreu, Tælandi
og víðar geta atvinnurekendur far-
ið með verkafólk næstum því eins
og þeim sýnist. Fram kom í kvik--
myndinni að eftir nokkur ár fer
sjónin að daprast eftir að rýna í
saumaskap eöa fást viö eiturefni
og vinna í eiturgufuandrúmslofti
rafeindaiðnaöarins. Jafnvel þótt
verkalýðsfélög séu alltof veik í
Bandaríkjunum eru þau þó nægi-
lega sterk til þess að tryggja að
ákveðin viðmið um vinnuöryggi og
vinnuaðstæður séu í heiðri höfð.
Að brjóta niður verkalýðs-
hreyfingu
Rafeindatækni hefur nú gert að
veruleika það sem Karl Marx og
Friðrik Engels sáu fyrir í Komún-
istaávarpinu 1848, þ.e. jarðkringlan
yrði að einu ahsherjar auðvalds-
hagkerfi. Símatækni er orðin svo
fuhkomin að hægt er að stjórna
framleiðslu, t.d. á Fihppseyjum, úr
Bandaríkjunum. Framkvæmda-
stjórarnir þurfa því ekki að búa í
þriðja heims löndum við hugsan-
legar hættur sem þar leynast (t.d.
við fall Markosar á Fihppseyjum)
og börnin þeirra geta gengið í fína
úthverfisskólann sinn án þess að
þurfa að óttast kommúnista.
Einfeldningar eins og ég spyija
samt hvemig það geti verið skyn-
samlegt eða hagkvæmt að flytja
allt heila klabbið milh heimsálfa,
jafnvel þótt sparist í launakostn-
aði. í myndinni var það ekkert
leyndarmál af hálfu framkvæmda-
stjóranna: að losna við afskipti
verkalýðsfélaga sem þeir sögðu
geta valdið því að verkafólkið
kæmi ekki til vinnu daginn eftir.
„Stöðugleiki er allt sem þarf',
sögðu þeir. Enda flytja þeir verk-
smiöjurnar til næstu borgar eða
nýrra landa strax og verkafólkið
gerir kröfur um bættan aðbúnað.
Það er betra að eyða peningum í
að flytja fyrirtæki en að þurfa að
ráðgast við verkakonur þriðja
heimsins.
Skyld aðferð er að ráða konur
sem ekki eru í verkalýðsfélögum. í
Norður-Wisconsin er nú stóraukin
heimaiðja við alls konar sauma en
konurnar eru háðar fyrirtækjun-
um um markað og hráefni og hafa
lítið að segja um kaup. í New York
er stórt neðanjarðarhagkerfi þar
sem vinnur fólk af fyrstu og ann-
arri (og kannski þriðju líka) kyn-
slóð frá Puerto Rico og fleiri eyjum
í Karíbahafinu. Þetta fólk er að
sjálfsögðu ekki félagsbundið í
verkalýðsfélögum og lög um lág-
markslaun ekki í heiðri höfð enda
á margt af þessu fólki yfir höfði sér
að vera rekið úr landi færi það að
kvarta.
Alþjóðlegt samstarf kapítal-
ista
Bandarískir atvinnurekendur öf-
undast út í velgengni Japana í viö-
skiptaheiminum og árangursríka
stjórnunarhætti, m.a. fyrir „sam-
ráð við verkafólk" og „æviráðn-
ingu“, jafnvel þótt starf sé lagt nið-
ur. Samráð þetta er þó háð því að
verkafólk sé ekki í verkalýðsfélög-
um og „æviráðningin" gildir eink-
um um verkstjóra og æðra setta.
Mikið af púlvinnu er keypt af únd-
irverktökum sem hafa enga mögu-
leika á því að tryggja atvinnuör-
yggi eða slík vinna er unnin í þriðja
heims löndum þar sem verkalýðs-
félög eru ekki th staðar. Þetta kerfi
hefur á hinn bóginn hjálpað stóru
fyrirtækjunum heilmikið og tryggt
þeim fjárhagslega ávinninga.
Að sjálfsögðu hafa þó Bandaríkin
samstarf við Japani um fjölmargt.
M.a. hafa japönsk fyrirtæki nú að-
gang að „fijálsviðskiptasvæðum" í
Bandaríkjunum, svipuðum og
þeim sem um er að ræða í Austur-
löndum. Það merkir að enga toha
þarf að greiða af inn- og útflutningi
um þessi svæði. Þessi svæði eru þar
sem er aðgangur að láglaunavinnu-
afli, gjarna blökkufólki og öðrum
minnihlutahópum. Stjórnhst er
alls ekki flókin. Bandarísk fyrir-
tæki forða sér frá verkalýðshreyf-
ingu. Verkalýðshreyfingunni í
Bandaríkjunum hnignar, atvinnu-
leysi skapast, bandarísk stjómvöld
hvetja erlend fyrirtæki til að koma
með þvi að veita þeim skattfríð-
indi, fólk verður fegið aö fá
vinnu...
Svo geta bandarísku fyrirtækin
flutt heim á ný!
Ingólfur Á. Jóhannesson
„Stjórnlist er alls ekki flókin. Banda-
rísk fyrirtæki forða sér frá verkalýðs-
hreyfmgu.“
Spilling á Kúbu
í sumarbyijun komst upp um
spilhngu meðal háttsettra herfor-
ingja og embættismanna á eyjunni
Kúbu í Karíbahafi. Við rannsókn
kom fram að hershöfðinginn Oc-
hoa, sem var yfirmaður kúbanska
hersins í Angóla, hafði dregið sér
umtalsverðar fjárhæðir og stungið
í eigin vasa. Bankareikningur á
nafni hans í Panama hafði m.a. að
geyma 200.000 Bandaríkjadollara,
auk þess sem 25.000$ fundust á
heimili hans í Havana.
í lok júnímánaðar hófust réttar-
höld yfir Ochoa, aðstoðarmanni
hans, Martínez að nafni, og hópi
manna úr innanríkisráðuneytinu.
La Guardia var þeirra æðstur en
hann stýrði sérstakri dehd innan
ráðuneytisins. Við réttarhöldin,
sem fóru fram fyrir herdómstóh,
kom fram að hinir ákærðu höfðu
átt samstarf við eiturlyfjahringinn
sem kenndur er við Medelhn en
hann ræður lögum og lofum í norð-
urhluta Kólumbíu og flytur inn
fikniefni á Bandaríkjamarkað.
Dómur var kveðinn upp í byijun
júlí og hljóðaði upp á þunga fang-
elsisrefsingu fyrir flesta hinna
ákærðu. Fjórir voru dæmdir til
dauða, þar á meðal Ochoa og La
Guardia, og þeir teknir af lífi 13.
júh.
Mál þetta er fyrir ýmissa hluta
sakir athyghsvert og dregur dilk á
eftir sér. í heimshluta, þar sem
mikið er um framleiðslu á hassi og
kókaíni, hefur Kúba th þessa haft
hreinan skjöld. Bandarísk stjórn-
völd hafa til þessa einskis látið
ófreistað, með aðstoð leyniþjón-
ustunnar CIA, að bendla erkióvin-
inn Castro og menn hans við eitur-
lyfjasmygl, enda telja þau að þar
hæfi skel kjafti.
Pólitískar ástæður eru þar í fyr-
irrúmi, enda mörg dæmi þess að
þagað sé um skýrar sannanir um
slíkar yfirsjónir bandamanna
Kjállariim
Einar Hjörleifsson
sálfræðingur
heimsveldisins sunnar í álfunni.
Má þar nefna herinn í Hondúras
sem er einn helsti leppur utanríkis-
stefnu Bandaríkjanna í Mið-Amer-
iku. Nú er Kúba í vissum skhningi
búin að glata sakleysi sínu.
Hvað veldur?
Ber að túlka þetta mál svo að
stjórnkerfið á Kúbu sé alvarlega
sýkt eða sýna viðbrögð stjórnvalda
þvert á móti styrk þess? Það voru
Kúbumenn sjálfir sem komu upp
um spillinguna og ekkert bendir th
þess að þeir hafi reynt að halda því
leyndu.
Málgagn kommúnistaflokksins,
„Granma“, undirstrikar í leiðara
ensku útgáfunnar frá 25. júní að
enginn sé hafinn yfir lögin. Þar
segir að þótt þessir atburðir komi
mjög á óvart og séu afar sárir fyrir
alþýðuna sýni atburðarásin að þótt
ákveðnir einstakhngar eigi við al-
varleg siðferðisvandamál að striða
beri ahir ábyrgð á gerðum sínum,
jafnvel þeir sem hæst eru settir. -
„Raunveruleg bylting gerir aha
jafna fyrir lögunum," segir
„Granma“.
Tölvuvogir á bannlista
En hvernig getur shkt athæfi
þrifist í landi sem á jafnmikið und-
ir því og Kúba að halda skhdi sín-
um hreinum á alþjóöavettvangi?
Hluta skýringarinnar má eflaust
finna í hinni sérkennilegu stöðu
Kúbu sem nágranna bandaríska
heimsveldisins.
Viðskiptabann Bandaríkjanna á
landsmenn hefur haft margvísleg-
ar afleiðingar. Kúbu hefur það
valdið miklum erfiðleikum, það
hefur ýtt undir einangrun landsins
og gert það óþarflega háð austur-
blokkinni evrópsku, þar með töld-
um Sovétríkjunum. Tökum dæmi
um viðskiptabannið í framkvæmd.
Kúbumenn sýndu fyrir nokkrum
árum áhuga á aö kaupa tölvuvogir,
framleiddar á íslandi, th notkunar
á fiskiskipum. Bandarískir emb-
ættismenn fréttu þetta og sendu
kurteislegt bréf til fyrirtækisins
þar sem bent var á að vogirnar
innihéldu rafeindabúnað, fram-
leiddan í Bandaríkjunum, og sam-.
kvæmt bandarískum lögum væri
þriðja aðila óheimht að selja hann
áfram th Kúbu. Landar vorir
kipptu að sér hendinni, enda hefði
starisemi fyrirtækisins að öðrum
kosti verið í hættu. Bandaríkja-
menn telja sér m.ö.o. sæmd að því
að hamla atvinnulífi nágranna-
þjóðar, jafnvel þegar um matvæla-
framleiðslu er að ræða, en ekki t.d.
hernaðarframleiðslu.
Til þess að komast hjá þvingun-
um bandarísku fijálshyggjumann-
anna þurfa Kúbanir að beita ýms-
um úrræðum. Deild sú í innanrík-
isráðuneytinu, sem La Guardia
stýrði, fæst einmitt við útvegun
varahluta, lyfja og tölvuhluta frá
Bandaríkjunum gegnum þriðja að-
ha. Starfsemin er auðvitað leyni-
leg, enda ýmsar krókaleiðir notað-
ar og mhdir fjármunir í húfi.
Það kom í ljós að starfsmennimir
voru ekki allir starfi sínu vaxnir,
enda fylgja ýmsar freistingar shk-
um viðskiptum. Fjármunir, ýmiss
konar lúxus, í stuttu máli „hið ljúfa
líf‘, em innan seihngar og auðvelt
að telja sér trú um að það séu hæfi-
leg laun fyrir erfitt og óeigingjarnt
starf í þágu byltingarinnar. Eink-
um þó ef eftirlit með starfseminni
er af skornum skammti og á þessu
sviði bhaði stjórnkerfið hastarlega.
Nú hefur verið skipt um æðstu
embættismenn innanríkisráöu-
neytisins, þar á meðal yfirmann
öryggisþjónustunnar. Það kemur
svo í ljós hvort endurskipulagning
á ráðuneytinu, sem með orðum
Castrós „er siðferðislega í rúst“,
kemur í veg fyrir slíkt í framtíð-
inni.
Dauðarefsing
Ákvörðun kúbanska ríkisráðsins
aö hafna náðunarbeiðni fyrir þá
félaga var tekin með hhðsjón af
þýðingu þessa máls fyrir álit bylt-
ingarinnar og því tahð nauðsynlegt
að beita þyngstu refsingu.
Nefna má að Ochoá tók þátt í því
að dæma kúbanska hermenn th
dauða fyrir afbrot gegn íbúum An-
góla og sennhega hefur ekki verið
tahð stætt á því að láta hann sleppa
með fangelsisrefsingu fyrir marg-
falt alvarlegri afbrot.
Tvöfaldur mælikvarði
Kúbumenn verða að íhuga vel
sinn gang. í þeim hnudansi, sem
þeir verða að stiga th að lifa af sem
póhtísk andhverfa heimsveldisins
í norðri, hafa þeir ekki efni á því
að verða fyrir þvílíkum siðferðis-
legum áfóhurn í bráð. Áróðurinn,
sem hnnulaust dynur á þeim í
heimspressunni og dregur undan-
tekningahtið fram dökku hhðarnar
á þjóðfélagsgerðinni en sleppir
þeim jákvæðu, er nógu erfiður við-
fangs þótt ekki bætist við eitur-
lyfjasmygl og fjármálaspilling.
Kúba er einfaldlega ekki mæld á
sömu mæhstiku og th dæmis
Bandaríkin. Þau fjölmörgu
hneyksli, sem upp koma í Banda-
ríkjunum, bæði stjórnmálalegs og
fjármálalegs eðhs, eru samkvæmt
einhvers konar þegjandi sam-
komulagi skoðuð sem óæskileg fyr-
irbæri sem spretta upp „þrátt fyr-
ir“ opið og lýðræðislegt þjóðfélags-
kerfi. Slíkir atburðir á Kúbu eru
aftur á móti taldir bein afleiðing
þjakandi þjóðfélagskerfis og enn
frekari sönnun þess að því sé ekki
við bjargandi.
Þennan tvöfalda siðferðismæh-
kvarða verða Kúbumenn að lifa við
og standa sig betur en aðir. - Ein-
mitt þess vegna ættu þeir að taka
til alvarlegrar íhugunar að afnema
dauðarefsingu með öllu. Því auk
þess sem dauðarefsing hefur sjald-
an komið í veg fyrir alvarlega glæpi
er hún ómannúðleg og mæhst hla
fyrir víðast hvar í heiminum.
Einar Hjörleifsson
Kúbumenn sýndu fyrir nokkrum árum
áhuga á að kaupa tölvuvogir, fram-
leiddar á Islandi. - Landar vorir kipptu
að sér hendinni.