Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.1990, Blaðsíða 13

FÖSTUDAGUR 18. MAI 1990.
13
Laun kvenna og bitlingar
T
„Hvað er það sem hindrar konur i að komast í sömu launakjör og karl
ar“, spyr greinarhöfudnur.
Við Kvennalistakonur bendum á
launamisrétti hvað eftir annað, en
það virðist ekki ná eyrum þeirra
sem um launamál fjalla. Launa-
munur kynjanna eykst stöðugt.
Núna hugsar þú, lesandi góður,
eins og svo margir aðrir: „Það eru
sömu laun fyrir sömu 'vinnu en
karlarnir hafa lengri vinnudag en
konur.“ Þetta er ekki svona einfalt.
Ekki boðið upp á annað
Það er staðreynd að laun karla
eru hærri en laun kvenna á hverja
unna klukkustund, þó taxti sé hinn
sami. Þessi munur er minnstur hjá
verkafólki, konur eru með um 98%
af launum karla miðað við unna
tíma. Eftir því sem störfin verða
sérhæfðari og krefjast meiri
menntunar eykst launamunurinn
og er mestur hjá fólki í verslun og
þjónustu. Þar eru konur aðeins
með um 75% af launum karla mið-
að viö unna tíma.
Þaö á að heita svo að þaö séu
sömu laun fyrir sömu vinnu, en
hvers vegna er þessi launamunur
kynjanna staðreynd og hvers
vegna eykst hann sífellt?
Konur með langskólanám að baki
velja sér gjarnan störf hjá ríki og
bæ. Allt í lagi með það, þær skrifa
undir starfssamning og fá laun
samkvæmt kjarasamningi BHMR.
Annaðhvort vita þær ekki um bitl-
ingana eða þykir asnalegt að fara
fram á þá. Þeim er yfirleitt ekki
boðiö upp á annað en fyrrnefndan
kjarasamning.
Hér er kjarni málsins, bæði kynin
fá greitt eftir sama kjarasamningi,
en karlarnir virðast eiga auðveld-
ara með að semja. Þeir eru kannski
harðari samningamenn en konur
og ekki get ég horft fram hjá þeim
rökum sem þeir nota óspart: „Já,
en þetta gengur bara ekki, ég er
með konu og barn/börn á fram-
færi“. Viðsemjandinn sem oftast er
karl, skilur hann mjög vel, því
hann telur sig sjálfsagt vera í svip-
KjaUarinn
Sigurborg Daðadóttir
dýralæknir. Skipar 2. sæti á
Kvennalista til bæjarstjórnar-
kosninga á Akureyri.
aðri aðstöðu og hinn. Vita menn-
irnir ekki að um 85% íslenskra
giftra kvenna eru útivinnandi? (Al-
menn atvinnuþátttaka karla er
92%). Jú, sjálfsagt vita þeir það, en
það er óhugsandi að kona hafi karl
og bam/börn á framfæri, það er
eitthvað sem passar ekki í mynd-
ina.
Bara deildarstjórar
Jæja, það er kominn jákvæöur
andi í samningana, því samnings-
aðilar skfija stöðu hvor annars. Nú
er hafist handa við að finna flöt á
að hækka launin, því taxtinn er svo
lágur. Karlar miðla hverjir öðrum
upplýsingum um stöðu eins eða
annars, hvernig hægt sé að komast
áfram, hvar smugurnar séu o.s.frv.
og þannig ná þeir að byggja upp
sínar kröfur.
Þegar starfsmannaskrá ríkisins
er skoðuð, kemur ýmislegt í Ijós ef
starfsheiti eru borin saman við
kynin. Deildarstjóri, yfirdeildar-
stjóri, fagdeildarstjóri, deildarsér-
fræðingur o.s.frv. Það er ekki sama
að vera deildarstjóri og deildar-
stjóri hjá ríkinu.
Það getur munað 8 launaflokkum
(Lfl. 505-145 til 153). í krónum talið
eru það á milli 15.000 og 20.000 í
grunnlaunum. Nánast allir kven-
deildarstjórar eru bara deildar-
stjórar, en æðri deildarstjórar eru
nær undantekningarlaust karl-
kyns.
Það getur sem sagt munað tölu-
verðu að vera deildarstjóri í góðum
launaflokki.
Þá eru það yfirvinnutímarnir.
Óunnir yfirvinnutímar eru á allra
vitorði, en þeir eru samt ekki til
hjá ríkinu. „Ríkið greiðir ekki
óunna yfirvinnu“, segja þeir.
Körlum tekst síðan einhvern veg-
inn að ná í ýmsa bitlinga, nefndar-
störf, bíiastyrki, dagpeninga, fæð-
ispeninga o.s.frv., sem konur fá í
mun minna mæh en þeir.
Hvað er það sem hindrar konur
í að komast í sömu launakjör og
karlar? Ég veit það ekki, en ekki
skortir þær menntunina.
Á skjön í þjóðfélaginu
Einstaklingur, þar eru konur í
miklum meirihluta, sem er í þeirri
stöðu að fá aðeins greitt eftir berum
töxtum, lendir á skjön í þjóðfélag-
inu. Staðan og starfsheitið getur
veriö mjög eftirsóknarvert, t.d. for-
stöðumaður eða framkvæmda-
stjóri einhverrar stofnunarinnar.
Launaílokkur fyrir slíka stöðu er
505 150 og t.d. 5. þrep (9 ára starfs-
aldur), þetta þýðir í krónum talið
um 88.000 á mánuði. Ef ekki fást
neinir yfirvinnutímar eða bitlingar
þá eru þetta brúttólaun háskóla-
menntaðs einstaklings með allt að
6 ára háskólanám aö baki. Námslán
geta hljóðað upp á 1.500.000 til
4.000.000, allt eftir því hvar nám var
stundað. Þessi námslán eru verð-
tryggð og greiðast upp á 40 árum,
með lágum vöxtum að vísu.
Þessi einstaklingur passar hvergi
inn í húsnæðiskerfiö, of tekjuhár
til aö kallast láglaunamaður og
komast í verkamannakerfið og of
tekjulágur til að komast í almenna
húsnæðislánakerfið. Þær kaup-
leiguíbúðir sem til boða standa eru
of dýrar til að þessi háskólagengni
forstöðumaður geti ráðist í þau
kaup.
Konur, við verðum að taka hönd-
um saman og krefjast þess að taxta-
kaup sé í samræmi við greidd laun.
Ef núverandi kerfi verður áfram,
þá heldur launamisréttið áfram að
blómstra.
Sigurborg Daðadóttir
„Hér er kjarni málsins, bæði kynin fá
greitt eftir sama kjarasamningi, en
karlarnir virðast eiga auðveldara með
að semja.“
Stórsigur í umhverfismálum
Nú þegar fullur sigur umhverfis-
sinna hefur náðst í deilunni um
nýtingu Fossvogsdals, er afskap-
lega fróðlegt að fylgjast með við-
brögðum manna. Ekki síst hefur
verið fróðlegt að verða vitni að
skeytingarleysi fjölmiðla og er
greinilegt að ýmsir fjölmiðlungar
gera sér enga grein fyrir þeim
áfanga í umhverfisvernd sem hér
er að baki.
Engum blöðum er um það að
fletta að verndun Fossvogsdals,
sem hlekks í órofa keðju útivistar-
svæða frá flöru til fjalla, er einn
stærsti sigur sem unnist hefur í
umhverfismálum á íslandi fyrr og
síðar.
í hartnær tvo áratugi hefur verið
tekist á um það hvort ætti að friða
þennan unaðsreit eða hvort eit-
urspúandi einkabílar ættu að fá að
leggja hann undir sig. Bæjaryfir-
völd í Kópavogi hafa ætíð borið
gæfu til að standa í ístaðinu og þáu
hafa haft órofa samstöðu allra bæj-
arfulltrúa á bak við sig. - Lengst af.
Sjálfstæðismenn
brugðust
Félagshyggjuflokkarnir í bæjar-
stjórn ákváðu fljótlega í upphafi
bráttliðins kjörtímabils að láta
sverfa til stáls í þessari deilu og
láta á það reyna hvort ekki væri
hægt að leiða hana til lykta. Þetta
var afar nauðsynlegt af þremur
ástæðum.
í fyrsta lagi vegna þess að við
töldum löngu tímabært að fá að
ráðast í framkvæmdir í dalnum í
því skyni að gera hann ákjósanleg-
an til almennrar útivistar. í öðru
KjaUarinn
Valþór Hlöðversson
bæjarfulltrúi
í Kópavogi
lagi vegna þess að við töldum okk-
ur siðferðilega skuldbundin gagn-
vart íþróttafélagi Kópavogs, en því
hafði verið úthlutað framtíðar-
svæði fyrir sína starfsemi. í þriðja
og síðasta lagi gerðu menn sér
grein fyrir því að ef aðalskipulag
okkar 1988-2008 ætti að fást stað-
fest, yrði að leiða Fossvogsdeiluna
til lykta.
Af þessum ástæðum töldum viö
nauðsynlegt að lýsa okkur óbundin
af samningi við Reykjavíkurborg
frá árinu 1973. Og þar skildi leiðir
með sjálfstæðismönnum í bæjar-
stjórn. Þeir vildu fara hægar í sak-
irnar. Sýna Reykjavíkurborg
ákveðið tillit. Semja um lausn deil-
unnar. Fá sérfróða menn til að gefa
umsögn um það hvort þörf væri á
hraðbraut um dalinn. Fresta skipu-
lagi í dalnum til ársins 2000 o.s.frv.
Linnulausar árásir hefjast
Þegar viö höfðum spilað út okkar
spilum og komið hreyfingu á málið
brugðust íhaldsmenn allra ílokka
við af hörku og óbilgirni. Nú hófust
greinaskrif þar sem bæjarfulltrúar
Alþýðubandalags og Alþýðuflokks
voru sakaðir um landráð gagnvart
Kópavogi. Við hefðum endanlega
klúðrar Fossvogsdalsmálinu og
opnað Reykjavíkurborg alla mögu-
leika á að malbika yfir okkur í orðs-
ins fyllstu merkingu.
Það voru ekki aðeins talsmenn
Sjálfstæðisflokksins sem höfðu
uppi þennan málfutning heldur
sárnaði okkur meira þegar eigin
félagar tóku undir sönginn, m.a. í
víðlesnasta dagblaði landsins.
Fyrrverandi bæjarfulltrúar í Kópa-
vogi, sem m.a. báru ábyrgö á samn-
ingunum frá 1973, sendu frá sér
yfirlýsingu með harðorðum um-
mælum um stráksskap og asna-
spörk núverandi ráðamanna kaup-
staðarins. - Undir þessu urðum við
að sitja um sinn.
Davíð Oddsson, borgarstjóri í
Reykjavík og eina rödd sjálfstæðis-
manna í höfuðborginni, vandaði
okkur ekki heldur kveðjurnar.
M.a. veifaði hann lagakverum úr
Háskóla íslands og fullyrti að af-
staða okkar til samnings frá 1973
stæðist einfaldlega ekki. Hann hót-
aði öllu illu, sagði upp samningum
um sorpurðun í Gufunesi og hótaði
að skrúfa fyrir vatn, rafmagn.og
hita.
Þrátt fyrir þessa ógnun viö til-
veru Kópavogs sem sjálfstæðs
sveitarfélags, þögðu bæjarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins í Kópavogi
þunnu hljóði og brugðust hvergi til
varnar hagsmunum eigin sveitar-
féiags.
Það reyndi sannarlega á þrek
manna þegar þessi orrahríð stóð
sem hæst.og það er nauðsynlegt
fyrir bæjarbúa að gera sér grein
fyrir því hverjir stóðu fast í báða
fætur og hverjir það voru sem
fengu skjálfta í hnjáliöina.
Tillaga Braga Mikaelssonar
í umræðum um þessa deilu í
bæjarstjórn kom hin raunverulega
afstaða bæjarfulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins mjög greinilega fram.
Þeir þorðu ekki að hvessa brýrnar
framan í Stóra bróður í Reykjavík
og hin meðfædda íhaldslund bauð
þeim að fara hægt í sakirnar.
Bragi Mikaelsson, sem nú reynir
að komst á ný í bæjarstjórn fyrir
Sjálfstæðisflokkinn, lagði m.a. til í
umræðum að setja málið í salt og
bíða og sjá til. Hann vildi fresta
öllu skipulagi í Fossvogsdal til árs-
ins 2000. Og hvað hefði samþykkt
slíkrar tillögu þýtt?
Hún hefði auðvitað þýtt það að
ekkert hefði mátt aðhafast í daln-
um fram á næstu öld.
Hún hefði auðvitað þýtt svik á
öllum samningum við Iþróttafélag
Kópavogs. Er raunar fróðlegt að
bera þessa afstöðu Braga saman
við þá staðreynd að hann hefur
verið virkur í félagslífi ÍK og þetta
eru þakkirnar fyrir þann stuðning
sem hann hefur stundum fengið
úr röðum ÍK-manna.
Hún hefði sömuleiðis þýtt það að
Kópavogskaupstaður hefði ekki
fengið staöfestingu á aðalskipulagi
sínu, en það tókst í síðustu viku.
Öll byggingarsvæði Kópavogs
hefðu áfram verið í uppnámi og
yfirvöld skipulagsmála í þessu
landi hefðu hvenær sem er getað
stöðvað byggingarframkvæmdir
hrar sem er í bænum.
Þetta var sú framtíðarstaða sem
Bragi Mikaelsson og félagar vildu
sjá Kópavogskaupstað i. Og menn
hljóta að spyrja: Treystir einhver
þessu fólki til að fara með stjórn
sveitarfélagsins næstu árin? - Svör
fást þegar talið verður upp úr kjör-
kössunum að loknum 26. maí nk.
Valþór Hlöðversson
„Þrátt fyrir þessa ógnun viö tilveru
Kópavogs sem sjálfstæðs sveitarfélags
þögðu bæjarfulltrúar Sjálfstæðis-
flokksins 1 Kópavogi þunnu hljóði.“