Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.1990, Blaðsíða 28

36
FÖSTUDAGUR 18. MAÍ 1990.
Merming
Af hugumstómm draumóramanni
- sýning á verkum OUi Lyytikainen í Listasafni íslands
Því miöur eigum við ekkert gott íslenskt orð
yfir þá tegund myndlistarmanna sem annars
Staðar eru nefndir „visionaries“, „visionára"
eða „visionari". Lýsingarorðin „draumóramað-
ur“ „óraunsær" eða „ófreskur" eiga stundum
viö, en þeim fylgir neikvæður keimur, og þau
taka ekki til þeirrar andlegu orku, jafnvel út-
geislunar, sem slíkir listamenn búa yfir, né held-
ur hæfileika þeirra til að sjá samhengi hlutanna
í nýju og oft óvæntu ljósi, hæfileika sem út af
fyrir sig eiga ekkert skylt við viðteknar hug-
myndir okkar um „ófreski".
Kjarval virðist hafa verið gæddur þessum
hæfileikum, einn fárra íslenskra myndlistar-
manna og Einar Jónsson leitaðist æ við að rækta
þá með sér.
Minningarsýning
Finnski listamaðurinn Olli Lyytikáinen, sem
lést úr ofdrykkju fyrir þremur árum, aðeins 38
ára gamall, var í hópi þessara hugumstóru drau-
móramanna sem hrærast í eigin myndveröld,
óháðir sviptivindum tískunnar. Minningarsýn-
ing á verkum hans, sem nú hangir uppi í Lista-
safni íslands (til 27. maí), gefur góða innsýn í
stuttan en frjóan feril hans.
Myndlist Lyytikáinens er aö mörgu leyti eins
og uppvakning á ýmsum þeim viðhorfum sem
sóttu á evrópska Ústamenn á síðustu árum 19.
aldar og hafa verið flokkuð undir symbólisma
eða táknsæi. Eins og 19. aldar forverar hans
kappkostaði Lyytikáinen að festa á blað leiftur-
sýnir eða hugljómanir, það sem nefna mætti
„kraftbirtingu hlutanna“, hversu ýkjukenndar
sem þær kunna að sýnast, og notaði til þess vatn-
sliti og pastel, fremur en tímafrekan olíulitinn.
Upphafning og niðurlæging
Og eins og symbólistar var Lyytikáinen heill-
aöur af andstæðunum í manninum, þörf hans
bæði fyrir andlega upphafningu og holdsins
lystisemdir, jafnvel fyrir að láta niðurlægja sig,
og þessar andstæður speglast í myndum hans.
Raunar gerði hann einnig talsverðan íjölda mjög
Myndlist
Aðalsteinn Ingólfsson
opinskárra samræðismynda sem ekki hafa feng-
ið náð fyrir augum skipuleggjenda sýningarinn-
ar.
En þótt Lyytikainen (eins og Alfreð okkar
Flóki) virtist kæra sig kollóttan um þróunar-
kenningu módernismans, enda gerir sú kenning
ekki ráð fyrir sérvitringum á borð við hann, var
hann vel meðvitaður um gang listasögunnar og
helstu goðsagnir í nútímanum. Talsvert margar
mynda hans eru eins og einkalegar athugasemd-
ir við ýmsar forsendur súrrealisma og popplist-
ar, til dæmis seiðmagnaðar „portrettmyndirn-
ar“ frá 1969 og myndir af ýmiss konar algengum
brúkshlutum.
Náðargáfa
Popplistarmenn máluðu myndir af brúks-
hlutum sem áttu að ítreka hlutagildi þeirra.
Lyytikáinen sá hvern hlut ofsjónum og gæddi
hann sérstakri áru. Jafnvel gamli góði Andrés
önd verður tákn dulvitundar og hins dýrslega
í manninum. Það hlýtur að vera hverjum manni
Olli Lyytikáinen -
stel, 1976.
Hamlet á hjóli, vatnsl. & pa-
ofviða að lifa með skarpsýni af þessu tagi. Lyyt-
ikáinen hafði einstakt lag á að laða fram hið
ófyrirséða í myndum sínum. Slíka náðargáfu
hafa aðeins örfáir listamenn á þessari öld. -AI
Sú Níunda
Sinfóníuhljómsveit íslands hélt Beethoven- tón-
leika í gærkvöldi ásamt Söngsveitinni Fíl-
harmóníu og einsöngvurunum Ingrid Haubold,
Sigríði Ellu Magnúsdóttur, Garðari Cortes og
Guðjóni Grétari Óskarssyni. Stjórnandi á tón-
leikunum var Petri Sakari og var honum og
öðrum flytjendum hjartanlega þakkað af áheyr-
endum í troðfullu Háskólabíói. Á efnisskránni
var Leónóru-forleikur nr. 3, tvær aríur úr óper-
unni Fidelio og Níunda sinfónían. Áður en flutn-
ingur Níundu sinfóníunnar hófst hélt Jón Þór-
arinsson tónskáld stutt ávarp í tilefni af stofnun
minningarsjóðs um Dr. Róbert Abraham Ottó-
son og konu hans, Guðríði Magnúsdóttur. Dr.
Róbert stjórnaði fyrstu uppfærslu Níundu sinfó-
níunnar á íslandi 1966 og er sá flutningur enn
í fersku minni þeirra sem á hlýddu.
Leónóru-forleikurinn var góð upphitun fyrir
það sem síðar kom. Garðar Cortes söng „Gott,
welch Dunkel hier“. Garðar er frábær söngvari
en virtist ekki fullkomlega í essinu sínu þetta
kvöld. Ingrid Haubold söng „Abscheulicher, wo
eilst Du hin“. Gerði hún það af þjálfuðu öryggi,
en það dró úr áhrifunum að raddsveiflur henn-
ar voru á köflum of stórar, svo ekki var unnt
að greina hvaða nóta átti að hljóma.
Var þá komið að Niundu sinfóníunni. Um það
verk hefur fleira verið ritað en flest önnur, enda
er það byltingarverk um marga hluti en einkum
þann að í lokaþættinum koma fram einsöngvar-
ar og kór. í upphafi þáttarins vitnar Beethoven
Tónlist
Finnur Torfi Stefánss.
í ýmis stef úr fyrri þáttum verksins á þann veg
að engu er líkara en hann sé að hafna þeim og
afskrifa. Richard Wagner túlkaði þetta sem
endalok hljóðfæratónlistar, en það var auðvitað
misskilningur. Níunda sinfónían táknaði ekki
endalok neins, heldur þvert á móti upphaf
margra nýrra strauma í tónlistinni. Ekkert tón-
skáld hefur síðan getað tekið sjálft sig alvarlega
án þess að þekkja þetta verk til hlítar.
í upphafi þriðja þáttar gengu inn á sviðið ein-
söngvararnir fjórir. Hljómsveitarstjórinn Petri
Sakari sýndi að hann lætur sér ekki allt fyrir
brjósti brenna þegar hann veitti því athygli að
einsöngvurunum hafði verið skipað fyrir aftan
hann á sviðinu. Stökk hann þá niður og ýtti
stjórnandapallinum með nótnapúlti, partitúr og
öðru tilheyrandi á undan sér og létti ekki fyrr
en komið var fram á sviðsrönd. Stökk svo aftur
upp á pallinn og hélt áfram að stjórna.
Því miður er ekki rúm að þessu sinni til að
segja eins mikið um frammistöðu Sinfóníu-
hljómsveitar íslands á þessum tónleikum og
vert væri. Undirritaður hefur ekki átt þess kost
að heyra í hljómsveitinni um allangt skeið og
átti iðulega fullt í fangi með að trúa sínum eigin
eyrum um þær framfarir sem hún hefur tekið.
Það er auðheyrt að samstarfið við Sakari hefur
borið árangur. Einkum er það skýrleikinn sem _
er mun meiri og allt greinilegra sem gert er, en
á þetta reynir mjög í hinum flóknu vefjum
Níundu sinfóníunnar. Þá voru styrkleikabreyt-
ingar oft mjög vel útfærðar. Sakari stjórnaði af
innlifun og öryggi og eru þessir tónleikar mikill
listrænn sigur fyrir hann. Einsöngvararnir
stóðu sig með prýði, einkum vakti athygli
frammistaða Guðjóns Grétars Óskarssonar. Sá
hvíti senuþjófur á þessum tónleikum var hins
vegar Söngsveitin Fílharmónía og kórstjóri
hennar Úlrik Ólason. Það fór hrifningarhrollur
um salinn þegar hljómbylgjur þessa frábæra
kórs steyptust yfir áheyrendur.
Andlát
Magnús E. Guðjónsson, fram-
kvæmdastjóri Bjargráðasjóðs Lána-
sjóðs sveitarfélaga og Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga, lést í Reykja-
vík aðfaranótt 17. maí. Hann var
fæddur á Hólmavík 13. september
1926, lauk lagaprófi frá Háskóla ís-
lands 1953 og framhaldsnámi í lög-
reglufræðum í Bandaríkjunum árið
1955. Hann starfaði sem fulltrúi lög-
reglustjóra á Keflavíkuflugvelli á
árunum 1954 til 1958, var bæjarstjóri
Akureyrarbæjar árin 1958 til 1967,
er hann var ráðinn framkvæmda-
stjóri Sambands íslenskra sveitarfé-
laga, Bjargráðasjóös og Lánasjóös
sveitarfélaga. Magnús lætur eftir sig
eiginkonu, Öldu Bjarnadóttur, tvær
dætur og fósturdóttur.
Arndís J. Einarsdóttir hjúkrunar-
fræðingur, frá Hringsdal, lést á heim-
ili sínu, Hjallavegi 68, 17. maí.
Magnea Aldís Daviðsdóttir, Ljár-
skógum 26, andaðist á Landakots-
spítala 17. maí.
Jarðarfarir
Lára Einarsdóttir, áður til heimilis í
Skipasundi 78, Reykjavík, lést á Ak-
ureyri 4. maí sl. Jarðarfórin hefur
farið fram í kyrrþey aö ósk hinnar
látnu.
Vilberg Þorláksson, Hávegi 15, sem
lést 14. maí sl„ veröur jarðsunginn
frá Sigluíjarðarkirkju laugardaginn
19. maí kl. 14r
Baldvin Lúðvík Sigurðsson frá Hæla-
vík, Bergstaðastræti 43a, Reykjavík,
sem andaðist 12. maí í Vífilsstaða-
spítala, verður jarðsunginn frá Bú-
staðakirkju þriðjudaginn 22. maí kl.
13.30.
Friðrik Friðriksson rafvirki, Tún-
götu 34, Reykjavík, lést þann 24.
apríl. Jarðarförin hefur farið fram í
kyrrþey að ósk hins látna.
Útfór Guðríðar Ólafsdóttur frá Kúf-
hóli fer fram frá Krosskirkju, Aust-
ur-Landeyjum, laugardaginn 19. maí
kl. 14. Sætaferðir, með viðkomu í
Fossnesti á Selfossi, verða frá Um-
ferðarmiöstöðinni kl. 11.30.
Jón Eyvindsson Bergmann er látinn.
Hann fæddist í Keflavík 28. apríl 1923,
sonur Eyvindar Bergmanhs og Dag-
bjartar Jónsdóttur. Jón starfaði
lengst af hjá símanum. Eftirlifandi
sambýliskona hans er Níelsína Daní-
elsdóttir Wium. Útfór Jóns verður
gerð frá Bústaðakirkju í dag kl. 13.30.
Fyrirlestrar
Hlustað á gervitungl
er fyrirlestur sem haldinn veröur á ensku
af Geoff Perry, MBE, í húsi verkfræði-
deildar Háskóla íslands, VR-II, viö Hjarð-
arhaga, stofu 157, í kvöld, 18. maí, kl. 20.
Geof Perry var skólastjóri og eðlisfræði-
kennari í Kettermg Boy School á Eng-
landi. Í fjölda ára myndaði hann hóp
nemenda sem hlustaði á gervitungl og
náði undraverðum árangri með einfóld-
um aöferðum við að ákvarða brautir
gervitungla, hvaðan þeim var skotið og
margt fl. Þegar opinberir aðilar vissu
ekkert hvað Rússarnir voru að aðhafast
gátu Geoff Perry og nemendur hans sagt
fjölmiðlum allt um málið. Allir eru vel-
komnir á fyrirlesturinn.
Námskeið
Leiðir til sjálfs-
uppbyggingar
Helgina 19.-20. mai verður haldið nám-
skeið með þessari yfirskrift. Á því verða
kenndar hagnýtar aðferðir til sjálfsefl-
ingar. Þar á meðal til aö slaka á og losa
um streitu, auka sjálfstraust og ein-
beitni, móta skýrari markmið, auka til-
finningajafnvægi, bæta samskipti við
aðra og öölast meiri sjálfsþekkingu.
Námskeiöið samanstendur af leiðbein-
ingum, æfingum, gamni og alvöru. það
stendur frá kl. 9-18 laugardag og sunnu-
dag. Samskonar námskeið verður haldiö
helgina 26.-27. maí. Leiðbeinandi verður
Erling H. Ellingsen. Hann hefur leiðbeint
og stjórnað fjölda námskeiða sem nefnast
Sjálfsmótun. Hann er ráðgjafl og leið-
beinir fólki í einkatímum. Framhalds-
námskeiö verður haldið sem þeir geta
tekið þátt í sem sótt hafa þetta námskeið.
Þátttökugjald er kr. 7000. Lesefni er inni-
falið í námskeiðsgjaldi. Skráning og nán-
ari upplýsingar eru veittar hjá Heilbrigði
hf. í síma 624222.
Fjölmiðlar
Heimilisfriðnum ognað
Endir dagskrárinnar í gærkvöldi
var aðeins forsmekkurinn að því
sem í vændum er í j únímánuði.
Sjálfsagt hefur mörgum eiginkon-
um og mæörum þótt miklu meira
en nóg um að hálfur knattspyrnu-
leikur skyldi sýndur svona rétt fyrir
svefninn. Þær hinar sömu ættu,
sjálfrar sín vegna - eiginmannsins
og barnanna - að fara að undirbúa
sig undir þá helj arinnar knatt-
spyrnuveislu sem væntanleg er í
júnímánuöi. Þá hefst úrslitakeppni
heimsmeistarakeppninnar í knatt-
spymu á ítallu sem varir í næstum
þrjár vikur.
Efþær beinu útsendingar frá
knattspyrnuleikjum sem sýndar
hafa verið undanfarið hafa valdið
einhverium skærum á heimilum er
full ástæða fyrir heimilisfólk á þeim
bæjum til að setjast niður og ræöa
það sem í vændum er. Ef þaö er
ekki gert í tæka tíð má eiga von á
heimilastyrjöld. Meirihluta júní-
mánaðar verða þessi ósköp næstum
upp á hvern dag, sídegis, snemma
kvölds og eða í lok dagskrárinnar.
Ef sjónvarpið hefur einhvem tíma
ógnað heimilislífinu og geðheilsu
einstakra heimilismeölimaþá er
það einmitt undir slíkum kringum-
stæðum,
Haukur Lárus Hauksson