Dagblaðið Vísir - DV - 17.01.1991, Blaðsíða 15

Dagblaðið Vísir - DV - 17.01.1991, Blaðsíða 15
FIMMTUDAGUR 17. JANÚAR 1991. 15 Undan þjóðarsátt til frambúðar í skjóli gengisfellinga hefur útflutningur gefið meira af sér, segir m.a. í greininni. Þjóðarsáttin hefur nú verið við lýði í næstum eitt ár. Á þeim tíma hefur hún brejðst út um allan þjóð- arlíkamann þannig að hvers kyns viðskipti verða að vera „innan þjóðarsáttar" eigi þau að teljast lögleg. Verði einhver uppvís að því að fara upp fyrir hana í samningum er sá hinn sami tafarlaust færður til bókar og svo rækilega minnt á að vitneskja um atburðinn er þegar á vörum aillra. Tímabundinn vettvangur Engum dylst að íslenskt efna- hagslíf hefur um langan tíma verið á gjörgæslu. Reynt hefur verið að ýta vandanum á undan sér undir handarjaðri verðbólgu sem hefur magnað erfiðleikana. Menn hafa veigrað sér við að gera nauðsynleg- ar umbætur í atvinnumálum, eins og að stokka upp í sjávarútvegi með því að selja aðgang að fiskimiðun- um. Hið sama er uppi á teningnum í landbúnaði þar sem nú er svo komið að obbi bænda er ekki mat- vinnungur hjá sjálfum sér. Þá er ónefnt ríkiskerfið sem hefur beygt sig undir lögmál verðbólgusam- félagsins og velt kostnaðinum yfir á almenning. Með þjóðarsáttinni í febrúar í fyrra var gerð virðingarverð til- raun til að skapa tímabundinn vett- vang til að efna fyrirheit um betr- umbætur á efnahagskerfinu. Þjóð- arsáttin var að stofni til lyf gegn háu verðlagi. Hún er sú svipa'sem verðbólgan þurfti á að halda. Tek- ist hefur að slá á verðlag með eftir- minnilegum hætti. Markmið að útskrifa sjúklinginn Það þýðir þó ekki að við getum lifað við slíka sátt til eilífðarnóns. Fyrr eða síðar kemur að því að lög- mál hins frjálsa markaðar og sam- bærilegar athafnir á vinnumarkaði Kjallariim Þorlákur H. Helgason blaðamaður og kennari. Er í prófkjöri fyrir Alþýðuflokkinn í Reykjavík taki við. Frjáls samningsréttur hef- ur í raun verið numinn úr gildi. „Nauðsyn brýtur lög,“ segir ríkis- stjórnin, þó að dómstólar séu á annarri skoðun. Verðbólgan hefur einungis verið barin niður. Ríkisvaldinu - en ekki síst fólkinu sjálfu með stórkostlegu eftirliti - hefur tekist að halda hita- stigi hins sjúka niðri. Nokkur lyf hafa verið reynd á þjóðarlíkaman- um og dugað býsna vel. Tekist hef- ur að halda gengi nokkrun veginn stöðugu og veigamikil spor eru tek- in undir þjóðarsátt til að auðvelda okkur að útskrifa sjúklinginn þeg- ar að því kemur að hann losni und- an sáttinni. Það er auðvitað ekki tilgangur í sjálfu sér að beita mið- stýrðum aðgerðum endalaust, eins og þjóðarsáttin er. Ógreiddir reikningar Islendingar hafa í tímans rás not- að gengisfellingar óspart til að rétta við efnahag til bráðabirgða. Til að bæta sjávarútvegi slæman rekstur hefur ríkisvaldið sýnt miður gott fordæmi með því að beita gengis- fellingum. í skjóli þeirra hefur út- flutningur gefið meira af sér. í kjöl- far gengisfellinga hefur verðbólgan tekið stökk upp á við. Aðrar atvinnugreinar hafa liðið fyrir þessar kollsteypur og þjóðin hefur ævinlega orðið að borga reikningana um síðir. Stærstu víxl- arnir munu þó falla á ókomnar kynslóðir, víxlarnir, sem ríkisvald- ið hefur skrifað upp á til að standa straum af sínum rekstri, en til þess að afla tekna hefur orðið að auka erlendar skuldir. Verðbólgan einn stærsti skatturinn Hagfræðingar hafa með óyggj- andi rökum bent á að verðbólgan sé einhver algrimmasta skatt- heimta sem þjóðin stendur undir. Með henni eru peningar færðir frá almenningi til ríkisvalds. Verð- bólgan rýrir gildi peninganna og dregur úr kaupmætti. Þorvaldur Gylfason prófessor metur verð- bólguskattinn um 3% af þjóðar- framleiðslunni 1973-1986. Það er jafnhá upphæð á hverju ári og allur tekjuskattur einstaklinga. Það er því augsýnileg hagsbót fyrir almenning í landinu ef tekst að koma verðbólgunni niður. Enn er skatturinn hár þó að verðtrygg- ing hafi bætt nokkuð úr. Undan verðbólgu og þjóðarsátt Þegar að því kemur að þjóðarsátt verður blásin af munu aðstæður í þjóðfélaginu verða miklu ákjósan- legri en um langa hríð. Takist að auka enn frekar skilning almenn- ings á að verðbólga sé til óþurftar skapast ómetanlegt eftirlit í sam- félaginu. Ég sé fyrir mér skilvirkt aðhald meðal samtaka og einstakl- inga að ríkiskerfinu og viðskipta- lífi. Verðlagseftirlit Dagsbrúnar er vísir að þessu. Það er dæmi um markvissa aðgerð til að fylgja eftir kjarabót sem þjóðarsátt allténd er á mörgum sviðum. Stoðum rennt undir atvinnu- og menningarlíf Aðgerðir ríkisstjórnar til að laga íslenskt efnahagslíf hafa auðvitað verið miklu auðveldari undir þjóð- arsáttinni. Stöðugleiki í efnahags- lífinu er að gera vart við sig og vonandi til frambúðar. Skrefin, sem stigin eru, sjást víða. Við- skiptaráðherra beitir sér á sviði peningamála og flýtir fyrir aðlögun okkar að heimsviðskiptunum. Með víðtækri löggjöf, sem stuðlar að skynsamlegum viðskiptahátt- um, er stoðum rennt undir heil- brigðara atvinnu- og viðskiptalíf. Samningar EFTA-ríkja og Evrópu- bandalagsins eiga eftir að færa okkur nær umheiminum og geta um síðir með nauðsynlegum breyt- ingum í sjávarútvegi orðið undir- staða blómlegs efnahagslífs í fram- tíðinni og fært okkur enn frekari landvinninga á félags-, heilbrigðis- og menningarsviði. Takist okkur að feta okkur áfram á framfarabraut þegar þjóðarsátt lýkur blasa við tækifæri sem líkleg- ast hefðu ekki gefist hefði sáttar- innar ekki notið. Gleymum því ekki. Þórlákur H. Helgason „Stöðugleiki 1 efnahagslífmu er að gera vart við sig og vonandi til frambúðar. Skrefm, sem stigin eru, sjást víða.“ Gleðilegt nýár, „Nonni“ minn! Er sumum þörf á að ganga pislargönguna til enda - fara alveg niður á botninn? „Aramót eru uppgjörstíð á svo margan máta og mikilvægan, ef maður vill og þorir,“ mælti aldinn þulur við mig fyrir skönimu. Og svo bætti hann við: „Aldrei hefi ég þorað almennilega í það uppgjör, sem ég hefi þó tahð þýðingarmest fyrir mig og mína, og því hefur svo farið sem þú veist og þekkir.“ Og enn kvað hann með kímni- glampa í augum, þrátt fyrir uppgjöf oft á tíðum og ógnþrungin von- brigði: „Já, eitt er að vilja, annað að geta - eins og eiginmaðurinn sagði eitt sinn við konu sína.“ Án minnsta árangurs Þannig upphófust samræður okkar í það skiptið og ekki að ófyr- irsynju miðað við árstímann og eins miðað við mörg umræðuefni okkar áður eða öllu heldur það umræðuefni hans, sem efst hefur ævinlega borið, hvar á skyldi að ósi stemma í ótæpilegri áfengis- neyslu hans. Þar hafa mörg fogur fyrirheit verið að baki og fagleg meðferð æ ofan í æ án minnsta varanlegs árangurs. Eitt veit ég þó að einlægnin á bak við ásetninginn hefur ævinlega verið til staðar, en eitthvaö borið af leið og brostið, þegar til kastanna kom að þora áfram. Við ræddum m.a. umræðu þá, sem fram fór í blöðum fyrir áramót, hver ætti mestan heiður varðandi áfengis- vandann, hverjir gerðu mest gagn og við vorum sammála um að al- hæfingar þær, sem þar sáust, þjóna engum tilgangi, enda rangar og vekja aðeins upp úlfúð og tor- tryggni. Það, að beija sér á brjóst og þykj- ast hafa fundið hina einu sönnu lausn alls, er engum sæmandi, KjáUarinn Helgi Seljan formaður Landssambandsins gegn áfengisbölinu allra síst þegar í leiðinni er hnútum kastað í þá, sem í mörgu vilja eiga samleið, þó í ýmsu greini á. Hann „Nonni“ minn benti mér á þá margræddu staðreynd að bind- indi væri ekkert til að miklast af, því síður til þess fallið að varpa að öðrum steinum vanþóknunar og sjálfsdýrkunar. Bindindi hvers og eins væri dijúgur hluti lífsláns þess, sem hetði það æöst í öndvegi og öllu öðru fremur ætti viðkom- andi að vera fullur þakklætis yfir því að mega njóta þess lífsláns. Ekki batnaði það, ef bhnda ofstæk- is slægi menn svo að fordæmingin yrði ævinlega efst á blaði. Aldrei of oft varað Þessi orð „Nonna“ eru virkilega til umhugsunar okkur öllum, sem erum bindindisfólk, en gamla lumman um að ofstækið sitji ævin- lega í öndvegi er alröng, svo vel þykist ég þekkja þar til. Þvert á móti má eflaust með nokkrum sanni segja að umburðarlyndið gagnvart áfenginu sjálfu og áfeng- ispostulum ógæfugróðans sé alltof mikið. Að minnsta kosti höfum við ekki gert okkur nógu gildandi í allri umræðunni um þann ofsagróða, sem margir taka til sín í sívaxandi mæh - gróða sem vægast sagt er hla fenginn. Og þetta um lífslánið hjá honum „Nonna" þá er mála sannast, að maöur fær seint fuhþakkað það að hafa þó ratað þessa braut lífs- gæfunnar og vissulega gefur það manni engan dómaraskrúða for- dæmingar á öðrum. En ahsgáðum augum er þó á ástand mála horft og aldrei er of oft varað við þeirri vá, sem víma áfengis hefur oftlega í fór með sér, jafnvel svo að lífslánið allt er í húfi. Hins vegar er þá líka rétt að vara við öðru sem áberandi er orðið úr þvi að að „ofstækinu“ okkar bind- indismanna var vikið og enn hefur „Nonni“ orðið: Það er kenningin um að betra sé að huga að afleiðing- um en orsök. Það er kenningin um það, að í raun sé mörgum þörf á að ganga píslargönguna th enda, fara alveg niður á botninn, eins og það er sagt, ef einhverrar viðreisn- ar eigi að vera von. Hættukenning Mér sýnist „Nonni“ hafa mikið til síns máls, þegar hann segir með- ferðaraðha ýmsa um of haldna þessari fráleitu firru. Hann bætti raunar við af grárri glettni sinni að menn yrðu nú líka að gæta að atvinnunni sinni á þessari ömur- legu atvinnuleysistíð. - En hvað seni því hður þá hygg ég að þarna sé hættukenning á ferð, sem ég heyri ahtof víða óm af. Lögin okkar um hehbrigðisþjón- ustu hafa nú í nær tvo áratugi haft forvamarstarf sem æðsta mark og mið. Annað er svo það, að ekki hefur svo fengist framgengt mark- miðum þeim, sem þar eru efst á blaði og að meginástæðan fyrir því er sú að mun auðveldara hefur reynst að fá fjármagn th þess að glíma við hinar alvarlegu afleiðing- ar og auðvitað hefur þess verið þörf. Margt hefur þó þokast á veg varðandi hinar fyrirbyggjandi að- gerðir og ef ég má gerast svo djarf- ur aö taka dæmi þá er ég ósköp hræddur um að afleiðingarkenn- ingin sú arna gengi illa upp hjá okkar ágæta Krabbameinsfélagi. Varla mundi það góða fólk svara því til að best væri, mikhvægast og dýrmætast að fá að fást við af- leiðingar hins hla sjúkdóms - ein- mitt þar sem forvörnin - hið fyrir- byggjandi eftirht er fremst í fyrirr- úmi. Með nýársóskum th ahra þeirra sem af einlægni vhja saman vinna án ahra ásakana eða fordóma í annarra garð. Og gleðilegt nýár, „Nonni“ minn. Helgi Seljan .. gamla lumman um að ofstækið sitji ævinlega í öndvegi er alröng, svo vel þykist ég þekkja þar til.“

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.