Dagblaðið Vísir - DV - 26.01.1991, Page 43

LAUGARDAGUR 26. JANUAR 1991.
Reykjavlk fyrr og nú
55
fö VR - hundrað
^ ára stéttarfélag
Vefnaðarvörudeild Thomsens magasíns á fyrsta áratug aldarinnar. Ljósmynd: Pétur Brynjólfsson
Þessar tvær myndir úr verslun-
arlifi höfuöborgarinnar ættu aö
minna okkur á þá staðreynd aö á
morgun er öld liöin frá því að þrjá-
tíu og einn heiðursmaður úr
Reykjavík og tveir Hafnfiröingar
komu saman á kaffistofunni Herm-
es í Ahrenz-húsi viö Lækjargötu í
því skyni að stofna þar Verslunar-
mannafélag Reykjavíkur. VR er því
næstelsta stéttarfélag landsins en
það hefur um árabil veriö langfjöl-
mennasta einstaka stéttarfélagiö.
Saga VR er um margt athyghs-
verö, auk þess sem hún er sam-
tvinnuð bæjarlífi og almennri
verslunarsögu Reykjavíkur. Lýöur
Bjömsson sagnfræðingur hefur nú
Umsjón:
Kjartan Gunnar
Kjartansson
tekið saman fjögurra binda verk
um sögu félagsins sem gefið verður
út á næstunni.
„Dugandi verslunar-
menn" og
„góðir húsbændur''
í upphafi var VR „stéttarfélag" í
töluvert öörum skilningi en nú er
almennt lagður í það orð. Stéttar-
hugtakið tók þá fyrst og fremst mið
af tiltekinni iðn eða starfsgrein í
heild en Karl Marx og aðrir sósíal-
istar höfðu enn ekki náð að telja
mönnum trú um það að þegnar iðn-
ríkja skiptust í arðræningja og ör-
eiga - atvinnurekendur og laun-
þega. VR var því eins og hvert ann-
að gildi síns tíma, félag hvorra
tveggja, kaupmanna og starfs-
manna þeirra. Að vísu vildi félagið
huga að hagsmunum sinna félags-
manna sem það taldi sig gera, eins
og segir í stofnlögum þess: „einkum
með því að útvega dugandi versl-
unarmönnum störf hjá góðum hús-
bændum". En hætt er nú við að
Bima Þórðardóttir heföi ekki sætt
sig við slíka verkalýðspólitík.
Menningarlegt
skemmtifélag
Ýmsir kaupmannaklúbbar voru
starfræktir í Reykjavík á 19du öld-
inni en þeir voru fyrst og fremst
viðleitni erlendra kaupmanna að
halda vitglórunni hverjir í öðrum
í forarsvaðinu og yfirþyrmandi fá-
breytninni hér á hjara veraldar.
Helst var það brennivínið sem
meðhmir þessara klúbba gripu til
þegar skammdegið var þá lifandi
að drepa.
Verslunarmannafélagið var
skemmtifélag eins og gömlu klúbb-
arnir en þó með uppbyggilegri og
menningarlegri brag og er félagslíf
þess á fyrstu áratugunum um
margt býsna athyglisvert.
Félagið kom á fót bókasafni um
áramótin 1884-85 og sttmdaði bóka-
útlán vikulega. Þá hefur félagið
haldið níutíu og átta jólatrés-
skemmtanir fyrir böm sinna fé-
lagsmanna frá 1892 og lengi vel stóð
félagiö einnig fyrir sérstakri jóla-
trésskemmtun fyrir böm fátæks
fólks. Hætta varð við jólatrés-
skemmtun árið 1927 vegna kig-
hóstafaraldurs sem þá geisaði en
hömunum var í sárabót boðið í
berjaferð næsta haust.
Verslunarmannafélagið hélt um
árabil fjölda dansleikja hér í bæn-
Ur Kringlunni i Reykjavík. DV-mynd
um og mun vera einn helsti braut-
ryðjandi á því sviði sem nefnt er
fjölbreytileg og vönduð skemmti-
dagskrá við slík tækifæri. Var þá
oft boðið upp á upplestur, gaman-
vísur, stutta leikþætti og sönghst
af ýmsum toga.
Verslunarmannafélagið stofnaði
ásamt Kaupmannafélaginu Versl-
unarskóla Islands árið 1905 en sá
skóh hefur með áratuga starfsemi
sinni sannað gildi vel rekinna
einkaskóla hér á landi.
Verslunarmanna-
helgi árið 1894
Loks ber aö minnast á árlegan
frídag verslunarmanna en upphaf
hans má rekja til góðviðrisdags í
septembermánuöi 1894 er félags-
menn VR gengu inn í Ártún þar
sem þeir gerðu sér dagamun. Þetta
uppátæki þeirra varð strax að ár-
legum viðburði sem í áranna rás
hefur fyrir löngu breyst í lang-
mestu ferðahelgi ársins en með
reglugerð frá 1931 um lokun sölu-
búöa hefur dagurinn verið lög-
leiddur frídagur verslunarmanna.
Frídagurinn var í upphafi haldinn
í septembermánuöi en færðist
nokkuð snemma fram í byrjun
ágústmánaðar til minningar um
þjóðhátíðina 1874.
Magnús L. Sveinsson, forseti
borgarstjómar, er tuttugasti og átt-
undi formaður VR en hann hefur
gegnt formennsku frá 1980. Fyrsti
formaður félagsins var Th. Thor-
steinsson, kaupmaður og útgerðar-
maður, einn af brautryðjendum ís-
lenskrar togaraútgerðar. í hópi for-
manna þessa merkisfélags em
ýmsir mætustu menn og má þar,
að öðmm ólöstuöum, m.a. nefna
Tryggva Gunnarsson bankastjóra,
Detlev Thomsen kaupmann, Jes
Zimsen kaupmann, Guðjón Sig-
urðsson úrsmið er reisti Ingólfs-
hvol í Hafnarstræti, Erlend Péturs-
son, forstjóra og formann KR, Egil
Guttormsson framkvæmdastjóra,
Hjört Hansson stórkaupmann,
Guðjón Einarsson og Guðmund H.
Garðarsson alþingismann.
Hér áöur fyrr hélt félagið gjaman
fundi sína á Hótel Reykjavík og í
Bárubúð en þáttaskil uröu í hús-
næðismálum þess er það keypti
húseignina að Vonarstræti 4 árið
1939. Þar var félagið með sitt aðset-
ur til ársins 1966 er það flutti vestur
á Mela en árið 1982 flutti það í Hús
verslunarinnar þar sem fjölbreytt
starfsemi þess er nú rekin af tutt-
ugu starfsmönnum í glæsilegum
húsakynnum á tveimur hæöum.
Félagið fór ekki að huga alvarlega
að kjaramálum fyrr en á kreppuár-
unum og þá starfrækti það einnig
vinnumiðlunarskrifstofu en fyrsta
alhliða kjarasamninginn undirrit-
uðu fulltrúar félagsins árið 1946.
Kaupmenn gengu úr samtökunum
árið 1955 og stofnuðu Kaúpmanna-
samtökin en þar með varð VR að
hreinum launþegasamtökum sem
síðan fengu aðild að ASÍ. Fullgildir
félagsmenn VR eru nú um tíu þús-
und og hefur þaö verið langfjöl-
mennasta verkalýðsfélag landins í
u.þ.b. tuttugu ár.
Svona getur nú eitt leitt af öðru
þegar menn koma saman á kaffi-
húsi og stofna með sér félag.
Veður
Á morgun verður hvöss suðaustanátt með rigningu
og súld, einkum sunnan- og vestanlands, og fremur
hlýtt i veðri. Snýst til suðvestlægrar áttar og kólnar
undir kvöld.
Akureyri hálfskýjað 8
Egilsstaöir léttskýjað 7
Hjarðarnes úrkoma 6
Galtarviti rigning 9
Keflavíkurflugvöllur regn/súld 7
Kirkjubæjarklaustur skúr 5
Raufarhöfn skýjað 5
Reykjavik rigning 7
Vestmannaeyjar rign/súld 7
Bergen súld 4
Helsinki skýjað 6
Kaupmannahöfn alskýjað 5
Ósló þoka -5
Stokkhólmur skýjaö 3
Þórshöfn alskýjað 8
Amsterdam þokumóða 2
Barcelona rigning 10
Berlín súld 3
Feneyjar þokumóða 7
Frankfurt léttskýjað 4
Glasgow mistur 3
Hamborg þokumóða 4
London mistur 2
LosAngeles þokumóða 4
Lúxemborg heiðskírt 2
Madrid hálfskýjað 7
Nuuk hálfskýjað -14
Orlando rigning 16
París skýjað 1
Róm þokumóða 11
Valencia þokumóða 9
Vín léttskýjað 3
Gengið
Gengisskráning nr. 16. - 24. janúar 1991 kl. 9.15
Einingkl. 12.00 Kaup Sala Tollgengi
Dollar 54,580 54,740 55,880
Pund 106.827 107,140 106,004
Kan. dollar 47,017 47,155 48,104
Dönsk kr. 9,5328 9,5607 9,5236
Norsk kr. 9,3732 9,4007 9,3758
Sænsk kr. 9,8068 9,8356 9,7992
Fi. mark 15,1548 15,1992 15,2282
Fra. franki 10,7940 10,8257 10,8132
Belg. franki 1,7805 1,7857 1,7791
Sviss. franki 43,4053 43,5325 43,0757
Holl. gyllini 32,5462 32,6406 32,5926
Þýskt mark 36,6875 36,7951 36,7753
ft. líra 0,04879 0,04893 0,04874
Aust. sch. 5,2130 5,2283 5,2266
Port. escudo 0,4135 0,4147 0,4122
Spá. peseti 0,5838 0,5855 0,5750
Jap. yen 0,41270 0,41391 0,41149
Irskt púöd 97,734 98,020 97,748
SDR 78.2726 78,5021 78,8774
ECU 75,5251 75,7465 75,3821
Fiskmarkaðimir
Fiskmarkaður Hafnarfjarðar
25. janúar seldust alls 84,473 tonn.
Magn í Verð í krónum
tonnum Meðal Lægsta Hæsta
Blandað 0,042 30,00 30,00 30,00
Gellur 0,073 296,92 280,00 300,00
Steinbítur, ósl. 0,064 58,00 58,00 58,00
Koli 2,288 65,58 50,00 69,00
Smáþorskur, ósl. 0,335 70,00 70,00 70,00
Steinbítur 1,845 78,53 62,00 79,00
Ýsa.ósl. 0,428 82,85 81,00 83,00
Þorskur, ósl. 6,878 90,07 75,00 100,00
Langa 0,990 70,00 70,00 70,00
Keila, ósl. 0,416 40,51 15,00 42,00
Hrogn 0,490 125,65 80,00 150,00
Ýsa 9,674 98,76 96,00 • 111,00
Smár þorskur 0,562 80,00 80,00 80,00
Ufsi ^ T7.703 50,88 25,00 53,00
Þorskur 28,353 101,18 97,00 106,00
Lúða 0,228 321,99 310,00 345,00
Keila 2,028 47,00 47,00 47,00
Karfi 11,772 46,96 41,00 49,00
Hlýri 0,291 69,08 68,00 70,00
Faxamarkaður
25. janúar seldust alls 51,752 tonn.
Blandað 0,270 47,70 35,00 78,00
Gellur 0,102 292,73 285,00 310,00
Hrogn 0,524 175,70 145,00 320,00
Karfi 0,082 20,00 20,00 20,00
Keila 0,449 44,00 44,00 44,00
Kinnar 0,029 127,29 120,00 140,00
Langa 8,048 68,06 68,00 70,00
Lúða 0,446 290,58 140,00 330,00
Rauðmagi 0,024 105,00 105,00 105,00
Skarkoli 0,179 55,45 20,00 65,00
Steinbítur 1,044 63,29 45,00 78,00
Þorskur, sl. 27,777 97,71 94,00 101,00
Þorskur, ósl. 3,058 92,34 50,00 98,00
Ufsi 0,031 40,00 40,00 40,00
Undirmálsf. 2,596 79,47 70,00 80,00
Vsa, sl. 5,556 97,48 70,00 111,00
Ýsa, ósl. 1,529 86,37 85,00 95,00
Fiskmarkaður Suðurnesja
25. janúar seldust alls 66,001 tonn.
Ýsa.ósl. 3,353 98,30 81,00 102,00
Þorskur, ósl. 17,896 105,66 55,00 117,00
Ýsa.sl. 4,661 96,79 67,00 103,00
Þorskur, sl. 22,978 100,60 96,00 103,00
Undirmál. 0,147 75,48 75,00 76,00
Sild 2,274 9,00 9,00 9,00
Koli 0,343 74,00 74,00 74,00
Ufsi 0,673 35,45 30,00 40,00
Hrogn 0,077 195,00 195,00 195,00
Blandað 0,060 40,00 40,00 40,00
Keila 6,660 48,89 10,00 53,00
Steinbítur 0,143 70,80 58,00 77,00
Sólkoli 0,045 89,00 89,00 89,00
Langa 3,221 70,00 54,00 76,00
Lúóa 0,222 406,07 255,00 445,00
Lýsa 0,039 39,00 39,00 39,00
Skarkoli 0,189 20,00 20,00 20,00
Hlýri 0,208 55,48 51,00 65,00
Karfi 2,806 47,55 41,00 50,00
Gellur 0,013 295,00 295,00 295,00
MARGFELDI 145
PÖNTUNARSÍMI ■ 653900