Dagblaðið Vísir - DV - 04.05.1991, Blaðsíða 24

24
LAUGARDAGUR 4. MAÍ1991.
Hvað er að í grunnskólakerfinu?:
Þúsund grunnskóla-
nemendur falla í vor
- en ekki er greindarskorti um að kenna
Eitt þúsund unglingar falla á grunnskólaprófi I vor. Helga Sigurjóns-
dóttir námsráðgjafi segir að taka þurfi á þessu vandamáli strax og það
sé hægt. DV-mynd GVA
„Miklar ranghugmyndir og for-
dómar eru ríkjandi varöandi and-
legt atgervi manna. Sumir eru tald-
ir ofurgáfaðir, aðrir svo lítið
greindir að þeir „geta ekkert lært“.
Þetta er rangt. Allir geta lært og
ekkert heilbrigt barn hefur svo litla
greind að það geti ekki ráðið við
grunnskólanám. Lélegur námsár-
angur stafar af öðru en greindars-
korti. Greind er ekki föst stærð,
hún er breytileg, getur aukist við
velgengni en minnkað þegar illa
gengur. Bæði foreldrar og kennar-
ar verða að trúa því statt og stöð-
ugt að öll heilbrigð böm geti lært.
Hugmyndin um heimsku manna
er á misskilningi byggö. Öll böm
em fædd gáfuð.“
Svo segir í bók Helgu Sigurjóns-
dóttur námsráðgjafa í Menntaskól-
anum í Kópavogi, Foreldrar - nem-
endur - kennarar, um það vanda-
mál sem grunnskólinn á við að etja,
það er að segja það vandamál að
25% grunnskólanemenda falla í 10.
bekk.
Aukin umræða um vandann
„Vandinn hefur alltaf verið fyrir
hendi en þjóðfélagið í dag krefst
meiri og betri menntunar og þess
vegna er vandamálið að verða sýni-
legra en það var. Einnig hefur auk-
in umræða um vandann orðið til
þess að honum er gefmn meiri
gaumur en áður,“ segir Helga.
Um 25% grunnskólanemenda,
eða um 1000 talsins nú í ár, ná ekki
tilskilinni einkunn á grunnskóla-
prófi sem er 5.0.
Athygli manna hefur beinst í
auknum mæh að þessu vandamáli
og umræða um eðh þess og umfang
eykst stöðugt. Og í framhaldi af því
spyija menn hveiju þetta sæti.
Hvað er aö í grunnskólakerfinu?
Helga Sigurjónsdóttir hefur skrif-
að tvær bækur um þetta mál, ann-
ars vegar Aðgát skal höfð og hins
vegar Foreldrar - nemendur -
kennarar. í þeim fjallar hún um
vanda nemenda og hvemig foreldr-
ar og kennarar geta aðstoðað og
hjálpað þegar erfiðlega gengur.
„Astæða þess að umræðan hefur
aukist undanfarið er einnig sú að
þessi 25% nemenda eiga erfiðara
uppdráttar núna og eru oröin htih
minnihlutahópur sem er orðinn
áberandi. Fyrir 20 árum gátu þessir
krakkar fremur gengið út úr skó-
lanum með þokkalegri reisn en
þeir geta það ekki í dag. Þjóðfélagið
gerir meiri kröfur.“
Fordómar hjá skólamönnum
- En hvað veldur því að 25%
grunnskólanemenda geta ekki lok-
iö sínu námi með reisn?
„Ég held aö hluti ástæðunnar se
sú að skólamenn jafnt sem aðrir
telji að viss hluti bama og unghnga
geti ekki ráðið við venjulegt skóla-
nám, og svokahaöa æðri menntun,
sem er venjulegt framhaldsskóla-
nám. Haldi hreinlega að sumir geti
ekki lært. Ég tel því að oft sé um
að ræða eins konar innri mótstöðu
skólamanna og jafnvel fordóma í
garð nemenda sem gengur illa. Ef
kennari trúir því meðvitað eöa
ómeðvitað aö einhver nemandi geti
ekki lært þá hefur það áhrif. Þessi
óbeinu boð berast nemandanum
eftir ótal leiðum.
Sértækir lestrarerfiðleikar
Önnur ástæða fyrir þessu vanda-
máh er sú að hluti þessara 25% á
við að ghma þaö sem kahað er sér-
tækir lestrarerfiðleikar. Þeir sem
eiga viö þann vanda að etja, auk
þessara viðhorfa og fordóma, eiga
náttúrlega í ennþá meiri erfiðleik-
um en hinir. En að sjálfsögöu má
skrifa einhvem hluta vandans á
reikning þeirra krakka sem nenna
hreinlega ekki að læra.“
Þar sem þessi viðhorf sem Helga
nefndi koma fram strax í byijun
skólagöngu bams, getur það valdið
því miklum sálarkvölum og erf-
iðleikum sem oft fylgir baminu th
loka skólagöngunnar. Það er að
segja ef ekki er gripið inn í og bam-
inu hjálpað.
„Ef við sem stöndum í kennslu,
svo og foreldrar, heföum bjargfasta
trú á að hvert einasta venjulegt og
hehbrigt bam og unglingur, gæti
ráðiö við námið og miðuöum við
það, þá tel ég að árangurinn yrði
miklu betri og að minnsta kosti
90-95% unghnga gætu komið út úr
gmnnskóla meö sæmilegri reisn.
Ónýt sjálfsímynd
í dag eru skólamenn svo hræddir
við aö flokka nemendur að stund-
um held ég að það valdi þvi að ekki
er tekið á námsvandamálum í tæka
tíð. Vandinn hefst nefnhega strax.
Bömin fá oft á sig stimpihnn „hann
er svo latur“, „hún er svo treggáf-
uð, hún getur bókstaflega ekkert
lært.“ Sérstaklega þau sem eiga við
þessa lestrarerfiöleika að stríða.
Og ef ekkert er að gert þá sitja þau
uppi með þessa sjálfsímynd. Ekki
bara í skólanum heldur jafnvel í
gegnum aht lífið.
Stundum gengur þessum bömum
þó vel framan af skólagöngu en við
9-10 ára aldur fer að halla undan
fæti þegar námsefnið þyngist og
lesefnið eykst."
Magn lestrarefnis skiptir
máli
Helga segir að lestur, magn lestr-
arefnis og fæmi í móðurmáhnu sé
undirstaða ahs náms. Þess vegna
þurfi að vanda sérstaklega vel til
lestrarkennslu og það strax í byrj-
un.
„Sænsk fræðikona segir að til að
geta spjarað sig þokkalega í venju-
legum framhaldsskóla þurfi ungl-
ingar að hafa verið búnir að lesa
18-20.000 blaðsíður þegar þeir hefja
nám. Sumir unglingar sem byrja í
framhaldsskóla hafa ekki lesið eina
einustu bók fyrir utan námsbæk-
urnar sem þeir hafa jafnvel lesið
illa. Þess vegna held ég því fram
að lestrarvandamál og aht sem lýt-
ur að máli og málhæfni sé meginat-
riði þegar leitað er að orsökum
námsvandamála.
Ef lestur er í góðu lagi, síðan
málhæfni og málskilningur eiga
krakkar að geta spjarað sig í námi,
ásamt því að hafa lesið næghega
margar bækur eða blaðsíður. Og
það er nær algerlega óháð greind.
Þótt krakkar séu með greindarvísi-
tölu í eöa undir meðahagi á þeim
að vera borgið. En hjá þeim krökk-
um sem eru meö greindarvisitölu
yfir meðahagi og jafnvel háa, en
lesturinn er ekki í lagi þá er voðinn
vís. Ég hef fengið hingað í skólann
krakka sem eru með mjög háa
greindarvísitölu en gengur hla að
lesa og þau eru með stimphinn
„vonlaus" á sér. Þau eru oft iha
farin á sálinni og halda að þau séu
óttalegir heimskingjar, þess vegna
eiga þau erfitt með að ná sér á
strik. Þau hafa misst trú á sjálf sig.“
Auðvelt að greina börnin
Helga segir að það sé ekki erfitt
að greina þau börn sem eru með
sértæka lestrarerfðleika úr hópi
nemenda sem eiga erfitt með nám.
Vanir kennarar séu fljótir að finna
þá út.
„Núna aðstoða okkur sérfræð-
ingar, bæði sálfræðingar og tauga-
læknar. Þeir eru með próf til að
greina þessi böm. Einkennin sjást
snemma hjá þessum krökkum,
langt innan við 10 ára aldur. Sumir
taugasálfræðingar segja að best sé
að hafa fundiö þau um 6 ára aldur.
í dag koma ahir 6 ára krakkar í
skóla því 6 ára bekkurinn er
skylda. Mér finnst að það ætti að
nota þann vetur th aö greina
krakkana og sjá hvar hver og einn
er staddur. Síðan ætti að leggja upp
meðferðaráætlun fyrir þau börn
sem eiga viö þetta vandamál að
stríða. En það verður að sjálfsögðu
að vera í samráði við heimhin.“
Margvísleg einkenni
Einkenni þessa vandamáls sem
sérstækir lestrarerfiðleikar eru,
eru nokkur. Sem dæmi má nefna
hægan talsmáta, mistök við að
þekkja stafina, erfiðleikar við að
muna og læra prentuð orð, stafa-
ruglingur innan orða, til dæmis
orðaröð, endalausar stafsetninga-
vihur, ólæsheg skrift, lítill skriftar-
hraði, lítill skhningur á tungumál-
inu viö lestur og skrift, erfiðleikar
við að finna rétta orðið í samræð-
um. Auk þessa eiga þessi böm
stundum í erfiðleikum með aö
greina á mhli vinstri og hægri,
ruglast á áttum í tíma eða rúmi og
eiga í erflðleikum með stærðfræði-
nám.
Helga segir að oft séu foreldrar
fyrri til aö greina vandann heldur
en kennarar og einnig geti erfiö-
leikamir verið til staöar í ættinni
og foreldramir láta þá vita.
Fornám
Þessir krakkar sem falla á gmnn-
skólaprófi eiga ekki margra kosta
völ eftir skyldunámið. Þau eiga of
erfitt með venjulegt framhaldsnám
og þeirra bíður því sjaldnast neitt
annað en að fara út á vinnumark-
aöinn. En árið 1987 tók Helga upp
á því að bjóða öllum þeim krökkum
sem féllu í Kópavogi upp á viðtal
með foreldrum sínum og kynna
þeim svokallað fomám sem
Menntaskóhnn í Kópavogi býður
upp á. Þá eru krakkarnir í árs und-
irbúningsnámi fyrir almennt fram-
haldsnám.
„Þetta hefur reynst mjög vel og
unghngarnir og foreldrar þeirra
nýta sér þetta mjög mikið. Við
tölum persónulega við hvern og
einn og foreldrana og segjum þeim
hvernig staðan er, hvaöa mögiheik-
ar em fyrir hendi og hvað hægt er
að gera. Við segjum þeim frá for-
náminu sem viö erum með, hvað
er kennt, hvemig er kennt og til
hvers er ætlast af þeim, sem er
mjög mikið. Aðsóknin í fornámið
er mikil og við höfum ekki getaö
sinnt öhum sem th okkar leita. Það
em því ahtaf nokkrir á biðhsta.
Og krakkarnir spjara sig í lang-
flestum tilfehum mjög vel í fornám-
inu.
Framhaldsskólar em hins vegar
ekki almennt vel undir það búnir
að sinna vel þeim nemendum sem
nú hefur verið sagt frá, það er að
segja „töpuram" skólans. Við þeim
blasir annað af tvennu, að fara í
framhaldsskóla iha undirbúnir og
falla enn á ný. Ef til vill reyna þeir
aftur en þá er viðbúið að sagan
endurtaki sig. Hinn kosturinn er
sá að fara að vinna. Það getur ver-
iö góöur kostur en þar sem straum-
urinn liggur í skóla og með nýjum
opnum framhaldsskóla þykir sá
sem velur Vinnu tæpast gjaldgeng-
ur lengur meðal vina og vanda-
manna. Hann velur því sennilega
skólann og heldur áfram að falla
og molna niður hið innra. Það getur
ekki verið vilji menntamálayfir-
valda. Með þessu móti eram við
sennilega að búa th menningarlega
lágstétt.“
Áhættuhópur varðandi eit-
urlyf
„Eg er ansi hrædd um að margir
þessara krakka, sem fara út í þjóð-
félagið með þennan bagga á bak-
inu, fari út í afbrot, _ eiturlyfja-
neyslu og ragl. Þau eru að minnsta
kosti í miklu meiri hættu heldur
en hinir. Þaö er talaö um aö það
að ganga illa í grunnskóla sé einn
áhættuþátturinn varðandi eiturlyf
og afbrot.
Það er þess vegna mjög brýnt að
taka skipulega á þessum málum
strax. Helst vhdi ég greina þennan
hóp og rannsaka. Það era 1000
unglingar sem koma til meö að
standa í þessum sporam nú í vor.
Mannúðleg viðhorf kennara, kær-
leikur þeirra og umhyggja fyrir
nemendum sínum skiptir öhu máh.
Hugmyndafræði er hthvæg í sam-
anburði við það. Hugsjónamenn í
kennarastétt hafa alltaf verið th og
kennsla þeirra er góð og árangurs-
rík hvaða kennsluaðferöum sem
þeir beita,“ segir Helga.
-ns