Dagblaðið Vísir - DV - 16.08.1991, Blaðsíða 14

Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð I lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Sjóðasukkið
Þaö gustaði hressilega af forsætisráðherra þegar
hann lagði fram skýrslu Ríkisendurskoðunar um opin-
beru sjóðina. Og það að vonum. Skýrslurnar sýna að
staða Framkvæmdasjóðs og Byggðastofnunar er 4,5
milljörðum króna verri en stofnanirnar sjálfar hafa
gefið upp. Munar þar mestu að lán eru ekki afskrifuð
samkvæmt raunveruleikanum. Reikningar Fram-
kvæmdasjóðs og Byggðastofnunar gera ráð fyrir greiðsl-
um af útistandandi lánum sem eru töpuð. Forsætisráð-
herra nefndi dæmi um shkar lánveitingar og fullyrti
raunar að almannafé hefði verið gróflega misnotað
vegna póhtísks þrýstings.
í framhaldi af þessum niðurstöðum Ríkisendurskoð-
unar lét ráðherrann þau orð falla að leggja bæri Fram-
kvæmdasjóð niður og endurskoða hlutverk Byggða-
stofnunar. Hann vih afnema þá póhtísku miðstýringu
og misnotkun sem hann telur fylgja því valdi að út-
hluta peningum í nafni stofnunarinnar. Forsætisráð-
herra vih með öðrum orðum ráðast gegn hinu opinbera
sjóðakerfi og hinum flokkspóhtísku völdum sem sjóðirn-
ir lúta.
Hér kveður við nýjan tón. Stjórnmálamenn allra
flokka hafa myndað þetta kerfi, varið það og notað það
og þar hefur samtryggingin þrifist. í krafti þessara sjóða
hafa póhtíkusarnir getað hyglað skjólstæðingum sínum,
togast á um greiðasemina, samið um hrossakaupin,
ausið peningum á báðar hendur. Aht í nafni byggða-
stefnunnar og atvinnuuppbyggingarinnar. Stundum
hafa einstakir þingmenn eða flokkar gagnrýnt stefnu
og störf þessara sjóða en flest hefur það verið til mála-
mynda og gufað upp þegar gagnrýnandinn hefur sjáhur
komist að kjötkötlunuin.
Hreingerning Davíðs Oddssonar er afar virðingar-
verð og hún er óvanaleg frá manni sem situr þessa
stundina í þeirri aðstöðu að geta haldið áfram að mis-
nota sjóðakerfið. Að vísu er samviska Davíðs ekki hvít-
þvegin því eitt fyrsta verk núverandi ríkisstjórnar var
að taka póhtíska ákvörðun um að gefa eftir mhljóna
tuga kröfur vegna vanskha ónafngreinds fyrirtækis á
staðgreiðsluskatti. Forsvarsmenn Byggðastofnunar gefa
og í skyn að forsætisráðherra kasti steinum úr glerhúsi.
Sennhega fyrirfmnst ekki sá maður í íslenskum
stjórnmálum sem er saklaus í þeim efnum að beita póht-
ískum þrýstingi. Enda er sú umræða á lágu plani sem
snýst um það að réttlæta misgjörðir með misgjörðum
annarra. Kjarni málsins er auðvitað sá að stjórnmála-
menn hafa búið sér th sjóði til að ráða yfir og útdeht
almannafé að eigin geðþótta. í þessu felst spilhng og
miðstýring, póhtískt skömmtunarkerfi sem er bæði
tímaskekkja og óráðsía sem rétt er að stöðva.
í landinu eru starfandi lánastofnanir sem eru fullfær-
ar um að meta stöðu fyrirtækja, arðsemi þeirra og
greiðslumöguleika. Fyrirgreiðsla í lánamálum á að fara
um hendur manna sem hafa faglega þekkingu. Þar er
hver ábyrgur fyrir láni sem hann veitir og láni sem
hann þiggur og þar er ekki hægt að væna menn um
póhtíska misnotkun á almannafé.
Ef Alþingi og ríkisstjórn eru þeirrar skoðunar að efla
þurfi byggð í landinu með því að halda uppi óarðbærri
atvinnustarfsemi um lengri eða skemmri tíma á að taka
um það ákvörðun hverju sinni í fjárlögum eða með sér-
stökum fjáraukalögum. Ráðstöfun hundraða mihjóna,
jafnvel mihjarða króna, á ekki að vera leynheg geðþótta-
ákvörðun.
Ehert B. Schram

„ísraelsmenn láta ekki standa upp á sig. Auga fyrir auga og tönn fyrir tönn er þeirra lögmál."
Gíslar og sjítar
Gíslamálin í Líbanon viröast nú
vera aö leysast í kjölfar Persaílóa-
stríðsins og ástæðan er breytt staða
írans eftir stríðið og viðleitni nú-
verandi valdhafa þar til að rjúfa
einangrun landsins sem hófst með
gíslatökunum í bandaríska sendi-
ráðinu í Teheran 1979.
Allt frá þeim tíma hefur ekkert
stjómmálasamband verið milli
Bandaríkjanna og írans, og íran
hefur verið útlagi meðal þjóða og
helsta óvinaríki Bandaríkjanna,
allt þar til nú að írak hefur tekið
við þ\á hlutverki að vera sá óvinur
sem allir Bandaríkjamenn geta
sameinast gegn. Það hlutverk er
Bandaríkjamönnum sálræn nauð-
syn, allra mest nú á tímum þegar
Sovétríkin og kommúnistagrýlan
eru úr sögunni sem óvinur númer
eitt.
Bylting í íran
Þegar bandaríska sendiráðið í
Teheran var hertekið af byltingar-
vörðum Khomeinis ajatolla, var
ástæðan ekki endilega sú að þeim
hefði verið skipað að gera þetta,
heldur var og er ríkjandi sú skoðun
í íran að Bandaríkin séu fulltrúar
alls hins illa sem vestræn yfirráð
og vestræn menning hefur leitt yfir
íslömsk ríki. - Uppreisnin gegn
Reza Pahlavi keisara átti rætur að
rekja til tilrauna hans til að hreyta
íran og taka þar upp vestræn gildi
og útbreiða vestræna menningu.
Sú tegund shía íslams, sem ríkir
í íran og hefur sterkari tök á al-
menningi en víöast annars staðar
þekkist, þoldi þetta ekki. Á því er
enginn vafi að keisarinn gekk þvert
gegn vilja þjóðarinnar, og bylting
Khomeinis var raunveruleg al-
þýðubylting, byggð á íslam. Bylt-
ingin í íran hafði gífurleg áhrif
meðal múshma um allan heim og
þeirra áhrifa gætir enn. Milljónir
múslíma um allan heim sáu í Kho-
meini hinn mikla imam, en shía
múslímar trúa því, að sá síðasti af
tólf imömum sem voru arftakar
Múhaðmeðs hafi aldrei horfið af
jörðunni, þótt hann hafi horfið með
dularfullum hætti á áttundu öld,
heldur stjórni hann beint fyrir
milligöngu heilagra manna hinum
trúuðu í beinu sambandi við Múha-
með og Allah.
Slíkur imam var Khomeini og
annar slíkur hefur ekki komið
fram síðan né mun í bráð. Með
þetta í huga var ekki að undra að
áhrif Khomeinis yrðu sterk og orð
hans séu hinum trúuðu lög enn í
dag. - Salman Rushdie, sá sem
samdi bókina um sálma Satans, fær
að súpa seyðið af fordæmingu Kho-
meinis.
Nágrannaríki
Uppgangur Khomeinis í íran olli
ugg og óróa meðal annarra mús-
líma í nágrannaríkjunum, ekki síst
Saudi-Arabíu og Persaflóríkjunum,
svo og í írak, þar sem meirilúutinn
er sjítar. En íraskir sjítar eru ara-
KjaHariim
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
ráöherra að ganga milh bols og
höfuðs á PLO í Líbanon með inn-
rás. Innrásin var gerð, þúsundir
Líbana voru drepnar, PLO var
umkringt í Beirút og herhð PLO
og Jassír Arafat hröktust í útlegð
til Túnis. En innrásin varð ísrael
dýrkeypt og að lokum fór svo að
þeir Uta á hana sem sinn mesta
hemaðarósigur. Það var í kjölfar
þessarar innrásar, eftir að PLO,
sem verið hafði eins konar lögregla
í Suður-Líbanon, haföi hrakist á
brott, sem upp risu fjöldahreyfing-
ar shía múslíma. - Fyrst og fremst
Amal, en síðan ýmsar sérsveitir,
sérstaklega flokkur guðs, Hisbolla.
Þessir sjítar urðu um tíma miklu
skeinuhættari fjandmenn ísraels
en PLO hafði nokkru sinni verið.
Innrásin varð mikið áfall fyrir
„Gíslarnir í Líbanon hafa um 9 ára
skeið mótað samskipti Bandaríkjanna
við íran og Sýrland. Nú, þegar lausnin
er í sjónmáli, er lausn heildarvandans
í Miðausturlöndum líka í augsýn.“
bar en ekki Persar, þeirra grein af
sjíisma er ekki alveg sú sama og
hin persneska. Dýrkun á Khomeini
varð ekki eins almenn í írak og
sums staðar annars staðar, tfi
dæmis meðal shía músUma í Kú-
veit, Bahrain og Sameinuðu fursta-
dæmunum.
Það var í Líbanon sem bylting
Khomeinis hafði víðtækust áhrif,
en þó ekki alveg strax. í upphafi
1943, þegar Frakkar gerðu Líbanon
að sjálfstæðu ríki eftir að þeir
skildu það frá Sýrlandi 1922, var
ætlunin að Líbanon yrði friðland
kristinna maróníta í Miðaustur-
löndum. Því fengu marónítar, sem
voru þá i meirihluta, öll raunveru-
leg völd í landinu, en súnni mús-
límar og drúsar gengu þeim næst.
- Sjítar voru neðstir á blaði, enda
voru þeir þá fámennastir.
í framkvæmd réðu kristnir öllu
og oftast í góðu samkomulagi við
súnní múslíma. En eftir að PLO
voru rekin frá Jórdaníu 1970 og
Palestínumenn flykktust vopnaðir
til Líbanons raskaðist allt jafn-
vægi. Samtímis hafði sjítum, sem
voru botnlagið í þjóðfélaginu, fjölg-
að mjög, og voru orðnir að meiri-
hluta meðal múslíma og múslímar
í meirihluta í Líbanon.
Borgarastríðiö hófst reyndar
milli súnní múslíma og maróníta,
en það snerist bráðlega upp í
bandalag allra múslíma, þeirra á
meðal Palestínumanna gegn
kristnum. - Hér er ekki ráðrúm til
að rekja það frekar, en mikil um-
skipti urðu árið 1982.
Innrásin
Það ár ákváðu Begin forsætisráð-
herra og Ariel Sharon landvama-
PLO, en ekki síður fyrir ísraels-
menn, þeir höfðu leyst sjítana úr
læðingi. Með þessu hófust gíslatök-
ur í Líbanon. Sá fyrsti var tekinn
1982, og um tíma urðu þeir á fjórða
tug af ýmsu þjóðerni. - Ekki aðeins
Bandaríkjamenn.
Samningar
Sum ríki gengu til samninga við
mannræningja og létu lausa arab-
íska fanga, til dæmis Frakkar,
Þjóðverjar, Belgar og ítalir, en
Bandaríkjamenn og Israelsmenn,
sem voru og em óvinur númer eitt,
þvertóku fyrir alla samninga. Nú
verða það Israelsmenn sem munu
láta í skiptum nokkur hundruð
þeirra þúsunda shía múslíma sem
þeir hafa í haldi, og hafa í raun
haft í gíslingu líka. - ísraelsmenn
láta ekki standa upp á sig. Auga
fyrir auga og tönn fyrir tönn er
þeirra lögmál.
Þessi þróun er framhald af þeim
pólitísku breytingum sem Persa-
flóastríðið hefur haft í för með sér.
Því hafa arftakar og túlkendur
imamsins mikla, Khomeinis, beitt
áhrifum sínum á fylgismenn sína í
Líbanon, og þau orð ráða úrslitum.
Sýrlendingar hafa hervaldið til
að fylgja hagsmunum sínum eftir,
eftir að þeir fengu Líbanon í sigur-
laun fyrir þátttöku í stríðinu gegn
írak. Gíslamir í Líbanon hafa um
9 ára skeið mótað samskipti Banda-
ríkjanna við íran og Sýrland. Nú,
þegar lausnin er í sjónmáh, er
lausn heildarvandans í Miðaustur-
löndum líka í augsýn.
Gunnar Eyþórsson