Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.1992, Qupperneq 15

MÁNUDAGUR 18. MAÍ 1992.
15
EES-ákvæði gegn
sölusamtökum
sjávarútvegsins
Þaö er eitt meginatriði hugmynd-
arinnar um evrópskt efnahags-
svæði (EES) að verðlags- og sam-
keppnismálum sé háttað eins í öll-
um ríkjum svæðisins. Samkvæmt
samningsuppkastinu um EES
verða þau mál alfariö á valdi Evr-
ópska samfélagsins (ES). Þar gildir
mikilvægt ákvæði þess efnis að fyr-
irtæki megi ekki verða markaðs-
ráðandi á sínu svæði. - Samkvæmt
því mætti búast við að starfsemi
Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna
(SH) yrði kærð.
Ekki sjávarútvegsmál
heldur viðskiptamál
Athyglisvert er að áhrifamenn
meðal þeirra sem unnið hafa að
EES-málinu fyrir íslands hönd hafa
viljað veikja sölusamtök sjávarút-
vegsins. EES-aðild kann að gera
þarflítið að rökræða við þá mikil-
vægi samtakanna þar sem það yrði
þá á valdi ríkjasamfélags, sem ís-
land er ekki aðili að, að brjóta þau
upp. Á vegum EES er þetta ekki
sjávarútvegsmál heldur almennt
viðskiptamál.
Hvernig stendur á því að leitað
er staöfestingar á samningi sem
getur lamað sölusamtök íslensks
sjávarútvegs? Ríkisstjómin hefur
skýrt kosti EES-aðildar meö því að
þar gefist tækifæri til að greiða fyr-
ir sölu sjávarafurða. Viðskipta-
ráöherra sagði í erindi í Samvinnu-
háskólanum 23. mars sl. að fulltrú-
ar ES hefðu gert íslendingum það
fullljóst á undanfórnum árum að
frekari tvíhliðasamningar þar sem
ES gengju til móts við helstu við-
skiptakröfur íslendinga, hlytu að
fela í sér einhliða fiskveiðiheimild-
ir ES hér við land. EES-samningun-
Kjallaiiim
Björn S. Stefánsson
dr. scient
um lauk þá reyndar líka með því
að íslendingar létu af hendi fisk-
veiðiheimild við ES.
Komið hefur fram að fulltrúar
íslands hafa aldrei léð máls á því
að láta fiskveiðiheimildir í té í sam-
bandi við viðskiptasamninga fyrr
en í EES-samningunum. Var ekki
fleira sem áður hefði mátt bjóða
ES til að greiða fyrir tvíhhða samn-
ingi um niðurfellingu tolla en nú
felst í EES-uppkastinu? Hefði ekki
mátt bjóða ES vald um skipulag
útflutnings íslenskra sjávarafurða,
eins og felst í því að falla undir
ES-reglur um samkeppni? Hverju
hefði það breytt afstöðu ES til við-
skiptakjara íslendinga ef þeir hefðu
beðið ES leyfis til að halda áfram
að hafa stjórn á framboði sínu á
síld, saitfiski og óunnum fiski? Slíkt
kann að verða háð leyfi ES við
EES-aöild.
íslendingar hafa nú tök á þessum
málum (í leyfisleysi!) samkvæmt
lögum um síldarútvegsnefnd, með
því að veita SÍF einkaleyfi til út-
flutnings á saltfiski (sem reyndar
hefur verið brugðið frá sem stend-
ur) og með aflamiðlun á óunnum
þorski, ýsu, ufsa og karfa. Enn-
fremur má spyija hvort ekki hefði
mátt bjóða að leggja breytingar á
miklum hluta íslenskra laga á vald
ES, eins og felst í EES-uppkastinu,
gegn betri viðskiptakjörum.
Skilið sem viðurkenning
Svo mikiö er víst að hefðu fulltrú-
ar íslands fyrir daga EES-málsins
boðið eitthvað slíkt í samningum
um tolla á íslenskar sjávarafurðir
heföu þeir verið leystir snarlega frá
störfum. Hvers vegna tókst að fá
þessar ivilnanir fyrir fiskútflutn-
„ ... hefðu fulltrúar Islands fyrir daga
EES-málsins boðið eitthvað slíkt í
samningum um tolla á íslenskar sjáv-
arafurðir hefðu þeir verið leystir snar-
lega frá störfum.“
„Hvers vegna tókst að fá þessar ívilnanir fyrir fiskútflutning tengdar
EES-uppkastinu?“
ing tengdan EES-uppkastinu? Sáu
ES-menn að framangreint skilyrði
þeirra um einhliöa fiskveiðiheim-
ildir til ES horfði öðruvísi viö í
bráð og lengd með þá ríkisstjórn
sem lauk málinu? Þá var kominn
í forsæti maður sem hafði sem
formaöur stefnuskrárnefndar
flokks sins taliö það álitlegt hlut-
skipti íslendinga að vera í ES um
aldamótin. Eftir aö hann hafði sett
það áht fram var hann kosinn
formaður flokksins og skömmu
síðar var hann orðinn forsætisráö-
herra.
Formaður sjávarútvegsnefndar
sama flokks hefur lýst því opinber-
lega að hann gjaldi ekki varhug við
þátttöku erlendra fyrirtækja í ís-
lenskum' sjávarútvegi. Eftir að
hann hafði lýst þessu var hann
endurkosinn formaður nefndar-
innar. Það hlýtur aö vera metið svo
í Brússel, Bonn, París og Madrid
að með slíka forystu stefni allt í það
að ísland fullnægi áðurnefndum
skilyrðum um einhhða fiskveiði-
heimildir handa ES-skipum fyrr
eða síðar og því hafi þótt ástæða til
að koma th móts við íslendinga.
(Sendiráðin hér hafa það verkefni
að þýða yfirlýsingar íslenskra
áhrifamanna. Þannig berast þær til
vitundar þeim sem um þessi mál
fjalla ytra).
Áður var vitað aö forystu ís-
lenskra jafnaðarmanna þætti ES-
aðhd ekki fráleitur kostur. Þeim
höfðu verið falin utanríkisvið-
skiptamál í tveimur síðustu ríkis-
stjórnum þótt skipt væri um aðra
stjórnarflokka. Ytra hlaut það að
vera skilið sem viðurkenning á því
að þeir sem réðu á íslandi stefndu
að aðild þótt þeir hefðu ekki enn
sem komið væri haft ástæðu til að
ganga lengra en með þeim undir-
búningi að fela utanríkisviöskiptin
þeim sem voru áhugasamastir í
þessum efnum.
Hvernig stendur á því að áður-
nefndir skilmálar th íslendinga í
sambandi viö bætt tollakjör hjá ES,
sem hefðu þótt fáránlegir hefðu ís-
lendingar átt frumkvæði að slíku,
þykja nú eðlilegir?
Þversögn
Það er þversögn í ákvæðum
EES-uppkastsins um sjávarútveg
og fiskvinnslu á íslandi og sam-
keppnisreglum ES sem gilda eiga í'
EES. Samkvæmt uppkastinu er
rétturinn til fiskveiða og fisk-
vinnslu hér á landi einskoröaður
við íslensk fyrirtæki. Þar sem hann
er einskorðaður þannig hljóta öflug
sölusamtök íslenskra fiskvinnslu-
fyrirtækja að verða markaðsráö-
andi á íslandi.
Sölusamtökin eru enginn risi á
mæhkvarða Bretlands og Þýska-
lands. Slík samtök eru leyfileg í ES
samkvæmt samkeppnisreglum þar
ef þau verða ekki ráöandi á sínu
svæði. Með aðild að EES kynni það
að verða háð framandi öflum hvort
íslenskur sjávarútvegur fengi að
beita afli samtaka th að stjóma
framboði afurða og sjá um afurða-
sölu.
Björn S. Stefánsson
Fyrst er að vita
„Algengt er að fólk komi á skrifstofu G-samtakanna og kvarti yfir Rann-
sóknarlögreglu rikisins." DV-mynd S
Það virðast vera thtölulega ein-
föld sannindi að fyrsta skrefið í átt
th þess að taka á vandamálum og
leysa þau sé að þekkja þau. Þetta
er öhum ljóst - eða er ekki svo? Því
miður verð ég að segja aö kynni
mín af vandamálum greiðsluerfið-
leikafólks undangengin ár benda
ekki th að svo sé. Hér á landi ríkir
undarleg tregða th að taka þetta
mál fóstum tökum. Aö vísu eru ah-
ir sammála um að slíkt þurfi að
gera en þegar th kastanna kemur
er enginn thbúinn. Þetta er undar-
leg afstaða hjá þjóð sem stöðugt er
að gera kannanir út af hinu og
þessu.
Nú hefur í u.þ.b. áratug ríkt mjög
alvarlegt ástand varðandi greiðslu-
erfiðleika einstakhnga. Aö mínu
mati nægir ekki að afgreiða þaö
mál með því að reka nefið upp í
loftið og segja að þetta fólk geti
sjálfu sér um kennt. Vera má að í
mörgum thvikum sé svo. En vand-
inn er til staðar fyrir því. Hér þarf
rækheg og óttalaus reikningsskil í
lífi þjóðarinnar.
Ásakanir
Það eru gamalkunn mannleg við-
brögð, þegar fólk stendur frammi
fyrir vanda sem það kann ekki að
leysa, að finna sökudólg. Eins og
að framan greinir hefur almenn-
ingur afgreitt þetta mál með því að
úrskurða greiðsluerfiðleikafólk
aumingja eða eitthvað þaöan af
verra. Eftir því að dæma hefur
aukning í aumingjadómi þjóðar-
KjaHarmn
Grétar Kristjónsson
formaður G-samtakanna
innar verið með ólíkindum hin síð-
ari ár. En þetta fólk er hka í söku-
dólgaleit og finnst þeir auðfundnir
- sem sagt þeir sem næstir standa
eða lögfræðingarnir. Það eru þeir
sem kreíjast uppboöanna og biðja
um gjaldþrotin.
„Þetta eru glæpamenn," segir
fólk. En mér er spum: Er ekki kom-
inn tími th að kanna og leiöa í Ijós
svo að ekki sé um að vhlast hvort
lögmenn séu upp til hópa glæpa-
menn og greiðsluerfiðleikafólk
aumingjar svona almennt? Trú
mín er sú að í ljós muni koma að
hvomg fuhyrðingin eigi við. En ef
þessi trú min reynist röng - hvað
þá? Þá held ég að við „séum í vond-
um málum", eins og sagt er á nú-
tímamáli. Ef við emm að eyða
stórfé ár eftir ár í að mennta fólk
th glæpaverka! Ef aumingjum r. eð-
al þjóðarinnar hefur fjölgað um
nokkur hundruð prósent á örfáum
ámm...
- Við höfum kostað almennilega
athugun af minna tilefni.
Þegar fólk telur sig lenda í klón-
um á misindismönnum þá snýr það
sér til lögreglurmar. Algengt er að
fólk komi á skrifstofu G-samtak-
anna og kvarti yfir Rannsóknarlög-
reglu ríkisins. Það segir berum orð-
um aö af því hafi verið haft fé með
ólögmætum hætti - með öðmm
orðum „stohö“. Það fuhyrðir að
lögreglan hafi vísað því frá - ein-
faldlega ekki viljað sinna því þótt
formleg kæra hafi verið lögð fram.
Það segist hafa snúið sér th ríkis-
saksóknara en hann hafi einfald-
lega ekki svarað því. Þetta fólk er
þeirrar skoðunar að yfirvöld lands-
ins líti það hornauga og telji það
vera undirmálsfólk. Það segir að
„aumingjastimpillinn" sé óafmá-
anlega staðfestur við nafn þess. Það
segir þessi sömu yfirvöld stjómast
af fordómum en ekki faglegu mati.
Þetta má segja að séu almennheg-
ar ásakanir!
Viö skulum ...
Að þessu framansögðu vh ég
leggja fram tihögu sem hljóðar svo:
Við skulum hætta aö feha
sleggjudóma en láta þess í stað fara
fram almennhega könnun á þessu
máli. Þar verði leitað svara við því
hvert umfang er þess máls sem við
köllum „greiðsluerfiðleika ein-
stakhnga". Einnig hverjar eru af-
leiðingar þeirra, þ.e. íjárhagslegar
og félagslegar. Og viö skulum graf-
ast fyrir um orsakir þeirra.
Að hve stórum hluta er þetta
vegna þess að fólk kann fótum sín-
um ekki forráð? Hvaö er satt í ásök-
unum á hendur lögmönninn? Þar
ætti lögmannafélagiö aö leggja
hönd á plóginn. Er þaö rétt að lög-
reglan sinni ekki kærum? Ég trúi
því ekki aöþar á bæ vhji menn sitja
undir shkum ásökunum. Ég trúi
því hins vegar að við getum mynd-
aö okkur hlutlæga skoðun á rökum
reista. Einnig að viö getum fundið
lausn svo að þessu hnni að lokum.
Grétar Kristjónsson
„Hvað er satt í ásökunum á hendur
lögmönnum? Þar ætti lögmannafélagið
að leggja hönd á plóginn. Er það rétt
að lögreglan sinni ekki kærum?“