Dagblaðið Vísir - DV - 16.01.1993, Side 34

42
LAUGARDAGUR 16. JANÚAR 1993.
Menning
Bandarísk utan-
garðslist í Hafnarborg
Skilgreiningin á þvi hvað sé að vera utan-
garðs hefur jafnan verið nokkuð á reiki.
Thord Thordeman, hinn sænski skipuleggj-
andi sýningar bandarískra utangarðshsta-
manna, sem nú stendur yfir í Hafnarborg,
segir í sýningarskrá aö eini munurinn á
nútímalist og utangarðslist sé sá að hin síðar-
nefnda sé ekki akademísk. í þeirri staðreynd
liggi jafnframt styrkur utangarðshstar. í
hugum þeirra sem hafa raunverulega sköp-
unarþörf sé ekki til neinn mæhkvarði á
menntun eða þekkingu. Hið eina sem máh
skipti sé viljinn og getan til að skapa. í ein-
Myndlist
Ólafur Engilbertsson
faldleika sínum, tilgeröarleysi og fordóma-
leysi auðgi utangaröshstin hugmyndir fólks
um hvað sé góð hst. í Hafnarborg eru verk
eftir þrjátíu og einn einstakhng og vart er
hægt að hugsa sér meiri breidd á einni sýn-
ingu; hér eru utanaðkomandi staðlar víðsfj-
arri.
Myndlist sem lífsnauðsyn
Bih Traylor var orðinn áttatíu og þriggja
ára vinnulúinn erfiðismaður þegar hann
gerði fyrstu mynd sína árið 1939. Þó hann
Bill Traylor: Svartur hundur með rauða
tungu.
ætti þá aðeins þijú ár eftir ólifuð lét hann
eftir sig töluvert safn af myndum sem eru
grípandi í einfaldleik sínum og afar form-
sterkar. Segja má að hann hafi verið uppgöt-
vaður íjórum áratugum eftir dauðann en þá
fyrst komu myndir hans í leitirnar og voru
fljótlega gefnar út á bók. Traylor var blökku-
maður, en það viðhorf hefur í gegnum tíðina
verið ríkjandi í Bandaríkjunum að alhr
blakkir hstamenn, sem ekki hafa gengið í
myndhstarskóla, séu annaðhvort utangarðs-
menn eða naífistar.
Mexíkanar eru hins vegar áhtnir vera upp
til hópa alþýöuhstamenn sem séu uppteknir
af þjóðlífslýsingum o.þ.h. Martin Ramirez
(1895-1963) var af mexikönsku bergi brotinn,
en fiarri því að vera aiþýöuhstamaður. Hann
var geðklofasjúklingur og var á stofnunum
frá þijátíu og fimm ára aldri. Það var ekki
fyrr en Ramirez var um fimmtugt sem hann
hóf að vinna að myndhst og hún var upp frá
því hans eini tjáningarmöguleiki. Pappírinn
bjó hann í fyrstu til sjálfur úr tilfallandi rush
og hmdi saman með kartöflum og vættu
brauði. Af þessu má sjá hvílík lífsnauðsyn
myndhst getur verið og gildi sýningar sem
þessarar felst e.t.v. ekki hvað síst í shkum
uppgötvunum.
Á eintali við
óraunveruleikann
Henry Darger (1892-1973) átti einnig við
andlega erfiðleika að stríða. Hann var þó
ekki á stofnunum heldur liíði í algerri ein-
angrun í litlu herbergi við Websterstræti í
Chicago. Á fiörutíu árum skrifaöi hann 2600
blaðsíðna ævisögu sína auk myndskreytts
verks með yfir fiórtán þúsund síðum og hann
nefndi í ríki óraunveruleikans. Verkið er
engin smásmíði og nálgast hver opna að vera
fermetri á stærð. Þar birtist einkennileg
ævintýraveröld þar sem stúlkuböm með
typpi berjast við hina grimmu karlkyns
stríðsherra í Glandehníu. Persónur ævintýr-
is þessa eru mestmegnis dregnar upp úr hta-
bókum og auglýsingum, en baksviðið er
ýmist sunnudagsskrúðgarður eða blóðugur
vigvöhur úr hugskoti hstamannsins. Tahð
er að Darger hafi verið misnotaður kynferð-
islega í æsku og ekki náð sér upp úr því.
Hann mun hafa lýst því yfir í ævisögu sinni
að hann hafi aldrei viljað verða fullorðinn.
Art brut og list geðsjúkra
Ofantalda þijá hstamenn tel ég eiga eftir-
mimúlegustu framlögin á þessari gagn-
merku sýningu.
Þegar á aUt er Utið hlýtur sýning þessi að
kveikja áhuga margra á Ust ólærðra; alþýðul-
ist í víðtækri merkingu. Jean Dubuffet skU-
greindi Ust geðsjúkra með hugtakinu art
brut. Margt af því sem hér ber fyrir augu
getur falhð undir þá skhgreiningu, þó utan-
garðshst Norður-Ámeríku sé óumdeUanlega
undir öðrum formerkjum en sú mið-evr-
ópska. Lausanne í Sviss verður reyndar
næsti viðkomustaður þessarar farandsýn-
ingar, en þar er einmitt safn kennt við art
brut. Það sem til lengri tíma ætti þó að hafa
í huga þegar sýning sem þessi er skoðuð er
hvemig haldið er á málum hér á landi varð-
andi hstiðkun geðsjúkra og hvort gildi verka
þeirra sé e.t.v. vanmetið. Sýningin er í aUa
staði vel úr garði gerð og sýningarskrá vönd-
uð og ítarleg. Sýningin á bandarískri utan-
garöshst stendur til 31. janúar.
OKKAR LAUSN
ER VÆNNI KOSTUR!
Næstu tvo mánuði býður Gámaþjónustan hf. öllum
nýjum viðskiptavinum sérstakt tilboð til lausnar á
sorphirðumálum þeirra.
Fyrirtækið þitt fær gám til reynslu
leigufrítt í einn mánuð.
Við leggjum faglegt mat á magn og
samsetningu sorpsins og á grundvelli
þess finnum við hagkvæmustu fram-
tíðarlausnina fyrir fyrirtækið.
Hringdu í sölumann okkar
í síma 688555 og hann mun fúslega
veita þér allar nánari upplýsingar.
Það borgar sig að leita til fagmanna!
GÁNIAMÚNUSTAN HF.
SIMI 688555 FAX 812051
Akstur Innkaupastofnun ríkisins óskar eftir tilboðum í akstur fyrir þvotta- hús Ríkisspítala. Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri að Borgartúni 7, Reykjavík, gegn 5.000 kr. skilatryggingu. Tilboð verða opnuð á sama stað kl. 11.00, 2. febrúar 1993.
ll\ll\IKAUPASTOFI\IUI\l RÍKISIIMS BORGARTUNI 7 105 REYKJAVIK
UPPB0Ð Uppboð munu byrja á skrifstofu embætlisins að Strandgötu 31, Hafnarfirði, 3. h., sem hér segir, á eftirfarandi eignum: Smyrlahraun 24, 1. hæð, Hafiiarfirði, þingl. eig. Sigurður S. Ketilsson, gerð- arbeiðendur Bæjarsjóður Hafiiar- fjarðar, Innheimta ríkissjóðs og Spari- sjóður Hafnarfjarðar, 19. janúar 1993 kl. 14.00.
Stapahraun 12, Hafharfirði, þingl. eig. Þorsteinn Sveinsson, gerðarbeiðendur Innheimta ríkissjóðs og Landsbanki íslands, 19. janúar 1993 kl. 14.00. Stekkjarhvammur _40, Hafnarfirði, þingl. eig. Sveinn Ámason, gerðar- beiðendur Bæjarsjóður Hafharfjarðar og Innheimta ríkissjóðs, 19. janúar 1993 kl. 14.00.
Hvaleyrarbraut 31, Hafiiarfirði, þingl. eig. Helgi Sigu rðsson, gerðarbeiðend- ur Böðvar Ámason, Bæjarsjóður Hafnarfjarðar, Eyvindur Ámason, Gottfreð Ámason og Gunnar Áma- son, 19. janúar 1993 kl. 14.00.
Lækjarhvammur 3, 101, Hafiiarfirði, þingl. eig. Guðjón Þorkelsson, gerðar- beiðandi Innheimta ríkissjóðs, 19. jan- úar 1993 kl. 14.00.
Strandgata 26, (26-28), 2101, Hafhar- firði, þingl. eig. Istan hf., gerðarbeið- endur Gjaldheimtan í Reykjavík og Innheimta ríkissjóðs, 19. janúar 1993 kl. 14.00.
Melás 3, Garðabæ, þingl. eig. Gunnar Öm Ólafsson, gerðarbeiðandi Bæjar- sjóður Hafharfjarðar, 19. janúar 1993 kl. 14.00.
Strandgata 26, (26-28), 3101, Hafhar- firði, þingl. eig. Istan hf., gerðarbeið- endur Gjaldheimtan í Reykjavík og Innheimta ríkissjóðs, 19. janúar 1993 kl. 14.00.
Merkurgata 9A, Hafiiarfirði, þingl. eig. Öm Ingólfkson, gerðarbeiðandi Innheimta rfldssjóðs, 19. janúar 1993 kl. 14.00.
Sveifla, Krísuvík, Hafharfirði, þingl. eig. Krýsuvíkursamtökin,jgerðarbeið- andi Vátryggingafélag Islands, 19. janúar 1993 ld. 14.00.
Reykjavíkurvegur 21, n.h. Hafiiar- fírði, þingl. eig. Ólafúr Karlsson og Kristín Bjamadóttir, gerðarbeiðendur Innheimta ríkissjóðs og Innheimtu- stofiiun sveitarfélaga, 19. janúar 1993 kl. 14.00.
SÝSLUMAÐURINN í HAFNARFIRÐI
Sléttahraun 15,303, Hafharfirði, þingl. eig. Ester Haraldsdóttir, gerðarbeið- andi Innheimta ríkissjóðs, 19. janúar 1993 kL 14.00.