Dagblaðið Vísir - DV - 07.01.1994, Qupperneq 14

Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHÖLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Væntingar í gengismálum
í könnun, sem ritið Gjaldeyrismál gerði um áramótin,
töldu flestir aðspurðra, að gengi krónunnar mundi lækka
innan nokkurra næstu mánaða. Þetta er athyglisverð
niðurstaða, einkum þar sem raungengi krónunnar er nú
eitthvert hið lægsta, sem sést hefur, og því ætti gengisfell-
ing ekki að vera líkleg. En vafalaust munu kröfur um
gengisfellingu aukast, þegar frekar kreppir að sjávarút-
vegi á næstunni.
Könnunin var gerð í úrtaki áskrifenda að Gjaldeyris-
málum, sem Ráðgjöf og efnahagsspár, fyrirtæki Yngva
Harðarsonar hagfræðings, gefur út. Hér er um að ræða
helztu fyrirtæki í út- og innflutningi og víðar, með öðrum
orðum fólk, sem ætti að þekkja vel til gengismála.
Niðurstöður þessarar könnunar á væntingum um
gengi krónunnar voru skýrar. Allir sem svöruðu töldu,
að gengisvísitala krónunnar mundi víkja frá 2,25% frá-
viksmörkum núverandi fastgengisstefnu innan tveggja
ára. Stöðugt gengi á að teljast eitt helzta markmið stefn-
unnar í peningamálum. Seðlabankanum er ætlað að
halda genginu innan markanna 2,25% til hvorrar handar
frá miðgengi. „Við teljum, að reynist könnunin réttvís-
andi og að gengi krónunnar lækki á næstu mánuðum,
þá verði varla um minni gengislækkun en 5 prósent að
ræða,“ segir í Gjaldeyrismálum um niðurstöðuna.
Svonefnd milhbankaviðskipti með galdeyri hófust hér
á landi í maí í fyrra fyrir tilstilli og með þátttöku Seðla-
bankans. Með þvi hefur framboð og eftirspum eftir gjald-
eyri meiri og beinni áhrif á ákvörðun gengis en áður.
(Íengi krónunnar var fellt um 6 prósent í nóvember 1992
og um 7,5 prósent í júní í fyrra. Almenn launa- og kostnað-
arhækkun fylgdi ekki. Við það batnaði samkeppnisstaða
íslenzkra atvinnuvega. Raungengi er reiknað með tilliti
til launa og verðlags hér og í samkeppnislöndum okkar.
Eftir gengislækkunina í fyrra var raungengið í lágmarki
miðað við síðustu þrjá áratugi. Sú þróun er mjög hagstæð
atvinnulífinu. En til eru þeir, sem enn beita sér fyrir
gengifellingu til að bæta hag útflutningsgreina. Gengis-
felling mundi í núverandi stöðu að líkindum kalla á verð-
lagshækkanir og hugsanlega launahækkanir. Hún gæti
kollvarpað jafnvæginu. Lágt raungengi eins og nú er
samfara stöðugleika í verðlagi veitir á hinn bóginn ákjós-
anlegt svigrúm til eflingar íslenzku atvinnulífi. Þetta
hafa verið ljósir punktar í efnahagsmálunum. Þá fer við-
skiptahalli við útlönd minnkandi.
Verulegar breytingar í gjaldeyrismálum íslendinga
tóku gildi nú um áramótin. Fjárhæðarmörk, sem gilt
hafa um kaup innlendra aðila á erlendum langtímaverð-
bréfum, falla burt. Innlendum aðilum varð heimilt að
kaupa skammtímaverðbréf í erlendri mynt, miðað við
ákveðið hámark. Erlendum aðilum er einnig heimilt að
kaupa innlend skammtímaverðbréf í íslenzkum krónum,
miðað við ákveðin mörk. Innlendir aðilar geta nú tekið
lán erlendis til skemmri tíma en eins árs, sem ekki tengj-
ast milliríkjaviðskiptum með vörur og þjónustu, miðað
við ákveðið hámark. Fjárhæðarmörk, sem hafa gilt um
innstæður innlendra aðila í erlendum innlánsstofnunum,
falla burt. Allar flárhæðartakmarkanir falla svo úr gildi
um næstu áramót. Fjármagnshreyfingar til og frá landinu
verða þá án hindrana. Allt eru þetta mikilsverðar breyt-
ingar, sem eru mjög jákvæðar, takist að halda stöðug-
leika í gengismálum.
Könnun Gjaldeyrismála sýnir, að fróðustu menn efast
um, að stöðugleikinn haldist.
Haukur Helgason
FÖSTUDÁGUR 7. JANÚÁR 1994
Kalt stríð í austri
Evrópa öll er samsett úr ótal
minnihlutaþjóðum innan landa-
mæra sem dregin hafa veriö í kjöl-
far styrjalda í aldanna rás. Stórir
minnihlutahópar eru innan landa-
mæra flestra Evrópuríkja, en í
Vestur-Evrópu hafa þeir víðast
samlagast, ef frá er talið Norður-
írland og Baskalandið á Spáni.
í Austur-Evrópu gegnir öðru
máli, þar er vandamálið nú knýj-
andi og hefur margfaldast að um-
fangi við' hrun Sovétríkjanna.
Balkanskagi er kapítuli út af fyrir
sig, en geta má þess að enn getur
dregið til tíðinda út af Ungveijum.
Um tvær milljónir þeirra eru innan
landamæra Rúmeníu, um 300 þús-
und í Vojvodínuhéraði í Serbíu, um
600 þúsund í Slóvakíu og um 250
þúsund innan núverandi landá-
mæra Úkraínu og þeir eru víðar,
aUs á fimmtu milljón. En Ungverjar
eru ekki fjölmennasti minnihluta-
hópur Evrópu lengur, heldur Rúss-
ar.
26 milljónir Rússa lentu utan
landamæra Rússlands þegar sov-
éska heimsveldið hrundi og stærsti
þjóðemisminnihluti sem nú fyrir-
finnst í Evrópu er nú Rússar í
Úkraínu, alls tæpar 12 milljónir
manna, eða íjóröungur íbúa IJkra-
ínu. Þetta er það uggvænlegasta
minnihlutavandamál sem nú blasir
við.
Úkraínsk þjóðremba
Úkraína er að hrynja innan frá
vegna óleysanlegra efnahags-
vandamála og glundroða á öllum
sviðum. Kraftsjúk forseti hefur gef-
ist upp á efnahagsumbótum í
markaðsátt og gripið aftur til gam-
alla úrræða áætlunarbúskaparins,
án þess þó að hafa þau tök á honum
sem kommúnistar höfðu. Verð-
bólgan er um 70% á mánuði og séu
lífskjör almennings léleg í Rúss-
landi skortir lýsingarorö um
ástandið í Úkraínu.
Ólgunni sem af þessu leiðir hafa
úkraínskir þjóðernissinnar mætt
með því að spana upp þjóðrembu
og Rússahatur, en Rússar fyrir sitt
leyti leyna ekki vilja sínum til að
innlima Úkraínu á ný.
Úkraína hefur aldrei verið sjálf-
stætt ríki og landamærin eru
hvergi skýr. Til dæmis er um þriðj-
ungur landsins í vestri fyrrverandi
Pólland, sem Stalín innUmaði 1945,
auk þess sem Krímskagi, þar sem
Rússar eru í meirihluta var gefinn
Úkraínumönnum 1954 sem vin-
áttuvottur eftir 300 ára yfirdrottn-
un Rússa. Úkraína og Rússland eru
svo samtvinnuð að hvorugt ríkið
getur án hins verið.
Rússar eru aldir upp við það að
Uta á Úkraínu sem Litla-Rússland,
og það er ekki aðeins öfgamaðurinn
Zhírínovskí sem krefst þess að
hagsmuna rússneska minni hlut-
ans í Úkraínu verði gætt með því
að innhma landið í Rússlandi.
Kalt stríð og kjarnavopn
Náin samvinna þessara ríkja er
óhjákvæmileg, en í því þjóðrembu-
ástandi sem nú ríkir, reyna Úkra-
ínumenn að vera sem sjálfstæðast-
ir gagnvart Rússum, sjálfum sér tU
KjaUaiinn
Gunnar Eyþórsson
blaðamaður
langdrægra flugskeyta og annarra
kjarnavopna undir yfirráðum
Úkraínu. Þessi vopn eiga Úkraínu-
menn samkvæmt samningum að
afhenda Rússum til eyðingar, en
hingað tU hafa þeir þverskaUast við
því. Þjóðemissinnar vilja halda
kjarnavopnunum sem trompi á
hendi, ef Rússar seUast tU yfirráða.
Á mörkum Rússlands og Úkraínu
geisar nú kalt stríð, þar sem fjórð-
ungur íbúa Úkraínu er Rússar, og
hótanir um beitingu kjarnavopna
Uggja í loftinu. Úkraínumenn sjálf-
ir eru aðeins um helmingur íbúa
landsins, þar búa um 15 þjóðir.
Minnihlutavandamál annarra
Austur-Evrópuríkja eru vissulega
erfið viðfangs, en með Bosníu í
bakgrunni er ekki að undra að
Vestur-Evrópumenn séu uggandi
efnahagslegs ógagns.
Það sem öUu máU skiptir í þessu
samhengi er kjarnavopnin. Við
hrun Sovétríkjanna lenti stór hluti
út af Úkraínu. ÞjóðernismáUn eru
alls staðar eldfim en þau eru hvergi
kjarnorkuvædd nema í Úkraínu.
Gunnar Eyþórsson
„Þjóðernismálin eru alls staðar eldfim en þau eru hvergi kjarnorku-
vædd nema f Úkrainu."
„Á mörkum Rússlands og Úkraínu
geisar nú kalt stríð, þar sem fjórðungur
íbúa Úkraínu er Rússar, oghótanir
um beitingu kjarnavopna liggja 1 loft-
inu.“
Skoðanir annarra
Þegnar Evrópu
í framandi umhverf i
„í úttekt á vegum EFTA eru leidd rök að því að
einungis hin aukna samkeppni innan flármálastarf-
seminnar muni færa til neytenda sem svarar 1,3%
af heildarlandsframleiöslu EES og ekki síst koma
íbúum hinna smærri og lokaöri hagkerfa EFTA-
ríkjanna til góða. Nýhafið ár er þannig ár fyrirheita
og sumpart ófyrirsjáanlegrar þróunar meðan þegnar
hins nýja ofurmarkaðar Evrópu læra að fóta sig í
framandi umhverfi." BVS í viðskiptablaði Mbl. 6. jan.
Fjárlagahallinn
„Neytendur munu verða þess varir nú um ára-
mótin að miklar breytingar hafa átt sér stað í skatt-
heimtu. ... Fjárlagahallinn stafar ekki síst af at-
vinnuleysi og samdrætti í landinu. Versnandi at-
vinnuástand bitnar af fullum þunga á afkomu ríkis-
sjóðs.... Það er því miður sorglega lítið um að tekiö
sé á málum með langtímamarkmið 1 huga. Úrræði
stjómvalda til þess að draga úr sárasta sviða at-
vinnuleysisins felast í að ákveðið er í skyndingu fé
til framkvæmda, jafnvel í verk sem lítt eða ekki eru
undirbúin." Úr forystugrein Tímans 5. jan.
Sjónvarpsfréttir kl. 22
„Með örfáum undantekningum gerir Sjónvarpið
lítið annað en að endurtaka fréttir hinna stöðvanna
tveggja - oftast með leiðinlegri framsetningu en þær
og nánast aldrei í nýju ljósi. Það er tímasetning
fréttatímans sem setur þessar skorður - það era ein-
faldlega ekki aðrar fréttir til að segja. Og það er aft-
ur sóun á hæfileikum fréttamanna sem hafa sjaldan
tækifæri til að spretta úr spori. Ein lausnin held ég
gæti verið aö færa sjónvarpsfréttir aftur til kl. tíu
að kvöldi, tíma sem víða annars staðar í heiminum
er að verða bezti fréttatíminn.“
Karl Th. Birgisson í Pressunni 6. jan.