Dagblaðið Vísir - DV - 07.01.1994, Qupperneq 15

FÖSTUDAGUR 7. JANÚAR 1994
15
Zhírínovskí í
mörgum útgáf um?
Mér er sagt, sagði vinur minn
einn, að það eigi að reisa Zhír-
ínovskí styttu í Keflavík. í þakklæt-
isskyni fyrir aö hann hafi bjargað
herstöðinni og þar með reddað at-
vinnustiginu á Suðumesjum.
Þetta hjal var ekki út í hött. Við-
brögðin við kosningasigri þess
kjaftfora þjóðrembumanns, Valdi-
mars Zhírínovskís, í Rússlandi
voru reyndar á þennan veg sum-
part. Nú er Rússinn orðinn stór-
hættulegur aftur. Nú getur Kaninn
ekki farið þótt hann feginn vilji
sjálfur! Það var Suðurnesjaþing-
maður aö skrifa á þessa leið i Morg-
unblaðiö og fleiri voru á sömu bux-
um.
Svo vom menn í leiöinni að
hneykslast á Rússum. Þeir væru
svo fáfróðir og minnislausir og
KjaUaiiim
Árni Bergmann
rithöfundur
„Mér sagt, sagði vinur minn einn, að
það eigi að reisa Zhírínovskí styttu í
Keflavík. í þakklætisskyni fyrir að
hann hafi bjargað herstöðinni og þar
með reddað atvinnustiginu á Suður-
nesjum.“
óábyrgir í lýðræðinu og kynnu ekki
frelsið og markaðslögmálin og ann-
að gott að meta.
Beiskjan og heiftin
En nú er að spyrja: er Zhír-
ínovskí rússneskt fyrirbæri ein-
göngu? Já og nei. Fylgið mikla sem
hann fékk er tengt sérstæðu sálará-
standi margra þeirra sem hafa séð
heimsveldið sovétrússneska
hrynja og milljónir Rússa komast
á flæking eða búa við ótrygga til-
vem í nýjum ríkjum sem til urðu
við hmnið.
En fylgi hans er um leið tengt
mikOli gremju og beiskju og vantrú
á ráðandi stjórnmálaöfl. Fólkið hef-
ur tengt vonir sínar við frelsið og
markaðsbúskapinn eins og vonlegt
var - en við blasir óðaverðbólga,
mafíuveldi, gifurlegur munur á
nýríkum og fátækum (sem finnst
að einkavæðingin sé ekki annað en
þjófnaður og þeir að verki sem
ósvífnastir eru og grimmastir).
Einnig atvinnuleysi og allsherjar
öryggisleysi og sú staðreynd að
margir þeirra sem áður bjuggu við
eins konar miöstéttakjör hafa misst
fótanna og era að velta niður í ör-
birgðina.
Valdimar Zhírinovskí. - „Er Zhírínovskí rússneskt fyrirbæri eingöngu?"
spyr Árni í grein sinni.
Skuggalegar hliðstæður
Þetta allt gerist mjög hratt og
miskunnarlaust. En þessi rúss-
neska þróun á sér margar hlið-
stæður - einnig í þeim ríkjum sem
telja sig takk bærilega stödd í lýð-
ræði og frelsi. Við emm vön því
aö fjölmiðlar kenni okkur að ein-
blína á blessun hins fjórfalda
markaðsfrelsis í EB, EES og GATT.
En það frelsi, sem margir hagnast
vissulega á, það hefur einnig áhrif
svipuð þeim sem Rússar stynja
undir. Það gefur þeim mest sem
mest hafa fyrir en minnst þeim sem
verst em staddir. Gott ef þeir halda
ekki áfram að tapa.
Það drepur störf með tæknivæð-
ingu og hagræðingu (uppsögnum)
með margfóldum hraða á við það
að ný störf verði til. Það etur saman
þjóðum, heimamönnum og inflytj-
endum („þeir eru að stela vinnunni
frá okkur“) - og einnig stéttum inn-
an hvers þjóðfélags. Því þeir sem
fyrirtæki eiga og stjórna hagnast
sem aldrei fyrr, meðan her at-
vinnuleysingja stækkar og mið-
stéttirnar öflugu koðna niður, því
aö allt sem starfsöryggi heitir (og
þar með vonargleði um framtíðina)
er horfið og kemur ekki aftur. Þetta
er ástand sem skapar haturspost-
ula. Zhírínovskí í Rússlandi, Le
Pen í Frakklandi, repúbhkana í
Þýskalandi og fleiri seinna.
Þetta er ástand sem magnar víta-
hring ofbeldis í borgum og rekur
hvern minnihlutahóp í beinan lífs-
háska. Og stefnir ávinningum lýð-
ræðis í hættu. Ekki barasta í Rúss-
landi. Arni Bergmann
Hve glöð er vor æska?
Lesandi góður. Hinn 19. desemb-
er sl. var á dagskrá stöðvar 2 þátt-
urinn Hve glöð er vor æska. í þætt-
inum var rætt viö unghnga um
unglinga. Þáttur þessi var vel
heppnaður og ungmennin, sem þar
komu fram, stóðu sig sérlega vel
og svöruðu margvíslegum spurn-
ingum um málefni unglinga á eink-
ar skýran og skilmerkilegan hátt.
Það sem vakti athygli mina var
lokaumræðan í þættinum. Þar
vom ungmennin spurð hvaða aug-
um þau horfðu til framtíðar. Svörin
vora öll ákaflega hhðstæð. Öll
stefndu þau að þvi að mennta sig
erlendis. Og augljóst var að þau
stefndu öh að því að setjast að er-
lendis þegar fram hða stundir.
Aldrei betri lifskjör
það er ekki bjart yfir íslenskri
framtíð ef við eigum eftir að horfa
upp á stórfellda búferlaflutninga
íslensks æskufólks til útlanda á
næstu árum. Ætlar íslensk æska
að kaupa sér farmiða aðra leiðina
út í heim í stað þess að erfa landið?
Miðað við það hve opinská og sam-
hljóða svörin voru, sem ungmenn-
in gáfu í þættinum, virðist svo vera.
Ef unga fólkið fer að setjast að
erlendis í þeim mæh að íbúum
landsins fari fækkandi og meðal-
aldur íslendinga fari hækkandi þá
er íslensk menning, íslensk tunga,
Kjallariim
Brynjólfur Jónsson
hagfræðingur
íslenskt samfélag og aht það sem
íslenskt er í hættu. I raun er þessi
þróun þegar hafln. Við íslendingar
eigum í dag einhver hundmð
lækna sem búsettir eru erlendis
ásamt fjölskyldum sínum vegna
þess að þeir fá ekki starf við sitt
hæfi á íslandi. Svo er mikhl fjöldi
annarra íslendinga búsettur er-
lendis af hhðstæðum ástæðum.
Þessi lífsviðhorf nútíma unghnga
eru furðuleg þegar horft er th for-
tíðar og til lífskjara og lífsbaráttu
forfeðra okkar sem byggt hafa
þetta land frá landnámi. Aldrei fyrr
hafa íslendingar búið við betri lífs-
kjör en nú, þrátt fyrir allt. Og þá
virðist unga kynslóðin ætla að flýja
land í stóram stíl.
Innrætingin gleymst
Mannkynssagan er lítið annað en
samfelld lýsing á því hvernig kyn-
slóðir æskufólks margra landa
hafa í gegnum aldirnar gengið út á
vígvöllinn og fórnað lífi sínu fyrir
fóðurlandið af einskærri ættjarðar-
ást. Einhvers staðar hefur gleymst
að innræta íslenskum nútímaungl-
ingum þá ættjarðarást. Einhvers
staðar hefur gleymst að innræta
nútíma unglingum þá ættjarðarást
sem eölhegt verður að teljast að
sérhver kynslóö hafi til að bera.
Hvað hefur breyst?
Einhvers staðar hefur hka
gleymst að örva íslenska unglinga
til dáða og innprenta þeim þá bjart-
sýni og þá áræðni sem þarf til að
takast á við aðsteðjandi vandamál.
•En þaö eru mistök þeirrar kynslóð-
ar sem ól þessa unghnga upp, ekki
unglinganna.
Kennedy Bandarikjaforseti sagði
við þjóð sína. Spyijið ekki: Hvað
geta Bandaríkin gert fyrir mig?
Spyrjið: Hvað get ég gert fyrir
Bandaríkin? Ef íslensk æska nær
aö tileinka sér þennan hugsunar-
hátt, ef hún fer að spyrja: Hvað get
ég gert fyrir ísland? þá mun margt
breytast til betri vegar á íslandi.
Við íslendingar höfum á margan
hátt haldið iha á okkar málum á
undanfornum ámm. Við hefðum
getað gert miklu betur, það er flest-
um ljóst. En vandamál okkar eru
samt ekki svo stórkostleg að
ástæða sé fyrir íslenskt æskufólk
aö flýja land í stórum stíl. Th þess
em vandamálin að þau veröi leyst.
Th þess em erfiðleikamir að sigr-
ast sé á þeim. Og th þess eru mis-
tökin að læra eitthvað af þeim.
Brynjólfur Jónsson
„Þessi lífsviðhorf nútímaunglinga eru
furðuleg þegar horft er til fortíðar og
til lífskjara og lífsbaráttu forfeðra okk-
ar sem byggt hafa þetta land frá land-
námi.“
Meðog
Fyrirhuguö staösetning
ÁTVR á Biönduósi
Rökrétt
ákvörðun
„Ég tel að
það hafi vcriö
staðið rökrótt
að ákvöröun
um staðsetn-
ingu ÁTVR á
Blönduósi.
þecar verið er Vilhjálniur Egilsson,
að úthluta alÞNj'smaður og
séraðstöðu th framkvæmdastjóri
að selja áfengi Verslunarráðs Is-
eða einkarétt lands-
á sliku er óeðhlegt að raska sam-
keppnisforsendum innan bæjar-
ins. Ég tel að ef staðsetningin
hefði verið þannig að ÁTVR heföi
verið ofan í annarri af tveimur
matvöruverslunum á svæðinu
hefði það haft mjög óheppheg
áhrif á samkeppnisstöðu þessara
verslana. Þaö hefði verið mjög
ósanngjarnt. Ég tel það líka óeðh-
legt að aðilar sem aö þessu standa
séu að undirbjóða hvor annan í
að skaffa húsnæði og aðstöðu
undir áfengisverslun og láta þaö
koma niður á hærra matvöm-
verði eða minni þjónustu í þeirri
verslun. Með þeim hætti væri
matvaran farin að niðurgreiða
áfengi fyrir rikið. Máhö horfði
hins vegar allt ööruvisi við ef
mönnum væri í raun frjálst að
selja áfengi. Ef önnur matvöru-
verslunin ætti að geta verið með
þessa staðsetihngu ÁTVR ofan í
sér ætti hin verslunin að hafa
sömu möguleika á að selja áfengi.
Það er einmitt það sem hlýtur að
vera framtíðin - aö viðskipta-
hættir með áfengi verði frjálsari
en nú er. Á meðan áfengisvið-
skipti eru í sama einokunarhorfi
og ríkir i dag er mjög erfitt aö
gæta sanngimi í viðskíptahátt-
um. Mér finnst eðlilegast að
áfengisviðskipti verði gefin frjáls,
bæði hvað varöar aðgang að
markaði og útsölum. Þá væru
menn ekki að rffast með sama
hætti og nú er gert á Blönduósi.“
Aekkiaðvera
háðduttlung-
um stjórn-
málamanna
„Ég er með
því að áfeng-
isútsala sé
höfð á
Blönduósi en
ég er á móti
því að þaö sé
háð duttlung- Guöstelnn Einars-
um forstjóra son’ Iwuplélags-
ÁTVR og s,ióri hiú Kaupfélagi
stjórnmála- Húnvetninga á
manna hvar Blönduósi-
hún sé staösett. Það á að virða
þær leikreglur að setja áfengisút-
sölur hjá þeim sem býðst til að
gera verkið fyrir minnsta pen-
inga fyrir ríkissjóð. Ég er þeirrar
skoðunar að menn eigi aö bjóða
verkið út og sá eigi að hreppa
hnossið sem bjóði best. Þaö er
ljóst aö það er mjög gott að fá
þetta inn f verslunarkjarna, það
leiðlr th aukinna umsvifa þar og
aukinna tekna. Ég er á móti því
að ÁTVR verði sett inn í Krútt
kökuhús sem er í gamla bænum
á Blönduósi þar sem engin önnur
þjónusta er í kring nema hótehð.
Þetta mun leiða til þess að ferða-
menn verða leiddir frá aðalþjón-
ustustöðum bæjarins. Leikregl-
urnar eiga að vera skýrar og akil-
merkilegar fyrirfrara, sá sem
býður best á að fá þetta og allt
annaðeraukaatriði. -Ótt