Dagblaðið Vísir - DV - 09.07.1994, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 9. JÚLÍ 1994
Erlend bóksjá
Metsölukiljur
Nóbelsskáld yið
nýjar aðstæður
Bretland
Skáldsögur:
1. Roddy Doyle:
Paddy Clarke Ha Ha Ha.
2. John Grisham:
The Client.
3. Patricia D. Cornwell:
Cruel and Unusual.
4. Tom Clancy:
Without Remorse.
B. Wilbur Smith:
River God.
6. Jilly Cooper:
The 'Man Who Made Hus-
bands Jealous.
7. John le Carré:
The Night Manager.
8. Barbara Taylor Bradford:
Angel.
9. Thomas Keneaily:
Schindler’s List.
10. Carol Shields:
The Stone Diaries.
Rit almenns eðlis:
1. Jung Chang:
Wíld Swans.
2. J. McCarthy 8< J. Morrell:
Some Other Rainbow.
3. W.H. Auden:
Tell Me the Truth about
Love.
4. Alan Clark:
Diaries.
5. Russell Davis:
The Kenneth Williams
Diaríes.
6. Brian Keenan:
An Evil Cradling.
7. Bill Bryson;
Neither here nor there.
8. Nick Hornby:
Fever Pitch.
9. Blake Morrison:
And when Díd You Last See
Your Father?
10. Howard Rheingold:
Stereogram.
(Byggt á The Sunday Tlmes)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Peter Hoeg:
Froken Smillas
fornemmelse for sne.
2. Dorothy L. Sayers:
Peter Wimsey i Oxford.
3. Alice Walker:
; Andetem plet.
4. Troels KlOvedal:
Oerne under vinden.
6. Dan Turéll:
Vrangede billeder.
6. Peter Hoeg:
Fortællinger om natten.
7. Bret Easton Ellis:
American Psycho.
(Byggt á Politik«m Sondag)
Síðustu árin hefur Nadime Gordi-
mer verið langkunnust suður-afr-
ískra rithöfunda, bæði í heimalandi
sínu og erlendis. Hún er líka sá eini
þeirra sem hlotið hefur eftirsóttustu
viðurkenningu rithöfunda, bók-
menntaverðlaun Nóbels.
Verk Gordimers hafa óneitanlega
verið samofm harmsögu Suður-Afr-
íku síðustu áratuga. Þau taka á þeim
hörmungum sem aðskilnaðarstefnan
leiddi ytir hvíta menn og svarta;
fiaUa um mannlegar hörmungar í
heimi apartheid sem nú er horfinn.
Margir velta því fyrir sér hvaða
áhrif afnám aðskilnaðarstefnunnar
og valdataka svarta meirihlutans
undir forystu Nelsons Mandela muni
hafa á skáldskap hennar.
Barðist
gegn apartheid
Gordimer studdi aila tíð réttinda-
baráttu svertingja í Suður-Afríku.
Áratugum saman átti hún ekkert
pólitískt heimih, eins og hún hefur
sjálf komist að orði, eða allt þar til
Afríska þjóðarráðið, ANC, fékk loks-
ins að starfa með löglegum hætti eft-
ir 30 ára ofsóknir. Hún gekk í þessi
samtök Nelsons Mandela í febrúar
árið 1990.
Stuðningur hennar við jafnrétti og
meirihlutastjórn hófst þegar á sjötta
áratugnum. „Þá sá ég mótsögnina í
óánægju vina minna með apartheid
og gjöröum þeirra sem rithöfundar
og listamenn," segir hún. „Þeir sáu
vandamálin en gerðu ekkert til að
takast á við þau.“
Atburðir ársins 1956 skiptu miklu
Nadime Gordimer með nóbelsverð-
launapeninginn.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
máli fyrir hana. Þá voru hátt á annað
hundrað einstaklingar ákærðir fyrir
landráð vegna þess að þeir börðust
gegn apartheidstefnunni. Fjölda-
morðin í Sharpeville í byrjun sjö-
unda áratugarins höfðu einnig mikil
áhiif. Gordimer fór í vaxandi mæli
að gagnrýna stefnu stjómvalda í
verkum sínum. Og hún hjálpaði vin-
um sínum sem lentu í útistöðum viö
valdhafana; veitti þeim húsaskjól eða
hjálpaði þeim til að komast úr landi.
„Ég varð þátttakandi," segir hún
nú um þetta tímabil í lífi sínu. „Ég
áttaði mig betur á því sem var að
gerast og gerði mér grein fyrir því
að það varð að berjast opinskátt gegn
aðskilnaðarstefnunni. En ég gat ekki
starfað í neinum stjórnmálaflokki."
Frelsið og
framtíðin
En nú þegar apartheid er fyrir bí
og Nelson Maldela kominn til valda
- hvaða áhrif hefur það á ritstörf
hennar? Þannig hafa margir. blaða-
menn spurt Gordimer að undan-
fomu.
„Af hverju spyrjið þið allir um það?
Þetta er heimskuleg spurning," segir
hún. „Lífið heldur áfram þótt eitt
stjórnmálakerfl taki við af öðm.
Mannfólkið er áfram mannfólk.
Vandamálin eru þau sömu. Persónu-
leg vandamál, metnaður, þarfir,
ástríður. Það breytist ekki. Apart-
heid hefur verið eins konar rammi
sem hefur haft mikil áhrif á okkur.
Nú mun þjóðfélagið mótast á annan
hátt. Rithöfundar hljóta að skrifa um
það sem gerist."
Hún leggur einnig áherslu á mikil-
vægi þess að vernda frelsið til að
skrifa og taka þátt í þjóöfélagsum-
ræðunni í hinni nýju Suður-Afríku:
„Við verðum að hafa augu og eyru
opin,“ segir hún, „og vera tilbúin að
mótmæla kröftuglega ef vegið verður
að tjáningarfrelsinu."
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. ScottTurow:
Pleading Guiity.
2. Kevin J. Anderson:
Dark Apprentice.
3. John Grisham;
The Clíent.
4. Robert Ludium:
The Scorpio lllusion.
5. E. Annie Proulx.
The Shipping News.
6. Michael Crichton:
A Case of Need.
7. Mary Higgins Clark:
l’ll Be Seeing You.
8. Judith McNaught:
Perfect.
9. Anne Rivers Siddons:
Hill Towns.
10. Patricia D. Cornwell:
Cruel 8i Unusual.
11. Lawrence Sanders:
McNally's Risk.
12. Susan Isaacs:
After All These Years.
13. Dean Koontz:
The Funhouse.
14. John Grisham:
A Time to Kill.
15. John Le Carré:
The Night Manager.
Rit almenns eðlis:
1. Thomas Moore:
Care of the Soul.
2. Bailey White:
Mama Makes up Her Mind.
3. Peter D. Kramer:
Listening to Prozac.
4. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
6. M. Hammer 8i J. Champy:
Reengineering the
Corporation.
6. Joan W. Anderson:
Where Angels Walk.
7. Lewis B. Puller Jr.:
Fortunate Son.
8. Maya Angelou:
I Knowwhy theCaged Bírd
Sings.
9. Susanna Kaysen:
Girl, Interrupted.
10. Cornelius Ryan:
The Longest Ðay.
11. Peter Mayle:
A Year in Provence.
12. Robert D. Kaplan:
Balkan Ghosts.
13. Cornel West:
Race Matters.
14. Benjamin Hoff:
The Tao of Pooh.
15. Deborah Laake:
Secret Ceremonies,
(Byggt á New York Times Book Review)
Vísindi
Fimm mánaða göm-
ul böm geta reiknað
Tilraunir sýna að smábörn geta meira en maður gæti ætlað í fyrstu, svo
sem reiknað eínföld dæmi í huganum.
Aukin tíðni
fæðingargalla
Fransklr læknar hafa komist
að því að alvarlegir fasöingargall-
ar eru tíðari meðal svokallaðra
glasabarna en almennt gengur og
gerist
Pierre Leqiúen, bamalæknir
við sjúkrahús í Lille, sagði á ráð-
steínu um tæknifrjóvgun að al-
varlegir fæðingargallar heföu
komiö í ljós í 5,1 prósenti 394
barná ■ sern voru rannsökuð í
þessu skyni. Meðaltalið fyrir alla
hópa er tvö prósent.
Um 200 þúsund glasaböm fæð-
ast á hveiju ári í heiminum.
Lequien sagði að niöurstöðumar
köUuðu á frekari rannsóknir en
ekki væri neín ástæöa til ótta.
Fólkámat-
seðlinum
Prakkar eru þekktir fyrir mat-
argerðarlist sína en þaö kemur
líklega flestum á óvart að heyra
aö mannakjöt hafl eínnig veriö á
matseðflnum i því ágæta landi,
að vísu fyrir langalöngu.
í stoinaldarhelli einum í Agris
í vesturifluta Frakklands hafa
vísindamenn fundið mannabein í
sorphaug frá steinöld. Nokkur
beinanna voru skorin í stykki, /.
líklega til að steinaldannennimir
gætu sogið i'n- þeim merginn.
Ónnur bein báru þess merki að
aUt kjöt heiði verið skaflð af þeim
með tlnnusteinsflogu.
Umsjon
Guðlaugur Bergmundsson
Svo virðist sem ungböm, allt niður
í fimm mánaða gömul, geti fram-
kvæmt einfaldan reikning, bæði
samlagningu og frádrátt. Það er aö
minnsta kosti skoðun sálfræðingsins
Karen Wynn sem skrifaði um til-
raunir sínar í tímaritið Nature.
Á undanfórnum tuttugu áram hef-
ur þekking manna á getu korna-
barna aukist til muna. Við vitum t.d.
að löngu áður en böm ná sex mánaða
aldri geta þau greint á milli hluta út
frá lögun þeirra, stærö og lit. Börnin
vita einnig að hlutir halda áfram að
vera til þótt þeir séu faldir og þau
geta meira aö segja skynjað hvort
varir þess sem þau eru að hlusta á
hreyfast í samræmi við það sem þau
heyra.
Én börnin geta gert meira en að
skynja umhverfið í kringum sig því
rannsóknir og tilraunir Karen Wynn
eru sterk vísbending um að börnin
átti sig á fjölda hluta sem eru saman
í hóp. Þau gera sér grein fyrir þegar
breytingar hafa orðið þar á, að
minnsta kosti þegar lágar tölur eiga
í hlut, aiveg óháð því hvort innbyrð-
is afstöðu hlutanna hafl verið breytt
líka. Þau geta jafnvel sagt til um
hvort fjöldi trommutakta sem spilað-
ur er fyrir þau komi heim og saman
viö fjölda hluta sem þau sjá á skjá
fyrir framan sig á sama tíma.
Það þarf því meira til en skynjun-
ina eina til að sjá að jafn margir hlut-
ir em í tveimur hópum þrátt fyrir
róttækan mun á útliti þeirra.
Við tilraunir sínar notaði Wynn
aðferðir sem hafa reynst vel til þessa.
Börn hafa tilhneigingu til aö horfa
fremur lengi á hluti sem þeim eru
nýir eöa óvæntir. í fyrstu tveimur
tilraununum fylgdust bömin meö
því þegar hendi lét einn eða tvo hluti
á borð og síðan var tjald sett fyrir.
Þá sáu bömin sömu höndina annað-
hvort bæta við hlut eða taka burtu á
bak við tjaldið. Tjaldið var að lokum
tekið burt og þá gátu börnin séð
hversu margir hlutir lágu á borðinu.
í helmingi tilfella var íjöldinn sá sem
hann átti að vera en í hinum helm-
ingnum ekki. I síðara tilvikinu sáu
börnin tvo hluti í stað eins eða einn
hlut þegar þeir hefðu átt að vera
tveir.
Karen Wynn skýrir frá því að böm-
in hafi greinilega horft lengur á
ranga hópinn en hinn rétta. Hún
dregur af því þær ályktanir að þau
hafi búist viö að sjá réttan fjölda
hluta og þau hafi því orðiö hissa að
sjá annað. Wynn segir að börnin
hljóti því að hafa reiknaö út í hugan-
um.
Brennivín
og kynlíf
kvenna
Vísindamenn hafa loks skýrt
það sem kvennabósar hafa lengi
vitaö en aldrei skilið til fullnustu,
Jú, áfengi getur virkað sem kyn-
örvandi á konur þar sem það eyk-
ur framleiðslu á kynhormónum.
Það hefur löngum verið vítað
að brennivín deyfir kynhvöt
karia og því lék mönnum forvitni
á aö vita hvers vegna áhrifm á
konur væru önnur.
Finnskir og japanskir læknar
segja í bréfi til tímaritsins Nature
að þeir hafx komíst að því að
áfengið eykur testósterónfram-
leiðslu sem nokkrar rannsóknir
hafa sýnt fram á að tengist kyn-
örvun kvenna. Áhrifin voru þó
aðeins greinileg meðal kvenna
sem voru með egglos og því á
frjóu tímabili í tíðahringnum.
Átveimur
jafnfljótum
Breskir og hollenskir vísinda-
menn hafa fundið vísbendingar
um að fyrstu mennirnir sem
gengu uppréttir á tveimur fótum
hafi öðru hverju svikið ht og far-
iö um á öllum fjórum og klifrað
í trjánum.
Þetta mun ekki vera í fyrsta
sinn sem slíkar hugmyndir koma
fram. Nýju vísbendingamar
fengust þegar sneiðmyndir vom
teknar af innra eyra af steingerð-
um fmmmönnum og horin vom
saman jafnvægiskerfl þeirra og
nútímamannsins. í ljós kom að
nokkur munur var þar á.