Alþýðublaðið - 19.04.1967, Blaðsíða 5

Björn Einarsson og Gyða Thorstcinsson í hlutverkum sínum.
Sem
Leikfélag Kópavögs:
LÉNHARÐUR FÓGETI
Leikrit í fimm þáttum eftir
Einar H. Kvaran.
Leikstjóri: Baldvin Halldórs
son.
Leikmyndir: Hallgrímur Helga
son.
Áratugurinn 1910—20 var ein
kennilegt blómaskeið í íslenzk-
um bókmenntum. Einkennilegt
fyrir það að þá virtust bókmennt
irnar vera að flytjast úr landi,
hver höfundurinn af öðrum vann
stórsigra erlendis, allt ungir
menn, Jó'hann Sigurjónsson,
Gunnar Gunnarsson, Guðmundur
Kamban. Oig einlcennilegt fyrir
þáð, að í borglausu, leikhúslausu
landi virtist kveða mest að ein-
hverskonar borgaralegum realis
mus í bókmenntunum, en tveir
hinna ungu og upprennilegu höf
unda erlendis voru leikritahöf
undar. En þeir voru ekki einir
um þá hitu. Fremsti og atkvæða
mesti skáldsagnahöfundur lands'
ins, Einar H. Kvaran tók nú einn
ig að semja leikrit handa áhuga
mannaféíaginu í Iðnó; það þurfti
sem sé ekki erlendra leikhúsa
né leikmenningar við itil leikrita
gerðar. Þessi áratugur er tví-
mælalaust blómaskeið íslenzkrar
leikrilunar. Sé stofnun Leikfé-
lags Reykjavíkur og starfræksla
sviðsins í Iðnó talinn fremsti
hvati þessara verka mætti ætla
að stofnun Þjóöleikhússins hálfri
öld síðar hefði þá 'átt að hafa sam
bærileg á'hrif. En liaía menn orð
ið varir við mikinn „blóma“ í ís
lenzkri leikritun undanfarin ár?
í seinni tíð hefur verið næsta
hljótt um verk Einars Kvaran,
og ekki með öllu maklega. Þeir
Jón Trausti voi-u fyrstu skáld-
sagnahöfundar okkar í stórum
stil og hafa taaft mikil áhrif á
þróun þeirra skáldskapargreinar
síðan. Með sk,áldsögum sínum og
leikritum lagði Einar Kvaran
þann grundvöll sem Guömundur
Kamban byggöi á sín fyrstu
verk, og hann hefur einnig haft
mótandi áhrif á Gunnar Gunnars
son í upphafi hans í Danmörku.
En skáldsögur Einars Kvaran
munu lítið lesnar á seinni árum
enda ófáanlegar á markaði; út-
varpið rifjaði þær helztu raunar
myndarlega upp með leikgerð Æv
ars Kvaran á Ofurefli og Gulli
fyrir skömmu. En það er líka
lielzta lífsmarkið: sjálf leikrit Ein
ars Kvaran hafa að mestu legið í
þagnargildi. Þjóðleikhúsið sýndi
að vísu Lénharð fógeta einhvern
tíma á fyrstu árum sínum, ósögu
legri sýningu, en fremsta leikrit
gott
Kvarans, Syndir annárra, hefur
ekki komið á fjalirnar þar. Hins
vegar munu leikfélög úti um land
öðruhverju taka bæði 'þessi leik
rit upp, og nú síðast sýnir Leik
félag Kópavogs Lénharð fógeta,
fyrsta og vinsælasta leikrit Ein
ars Kvarans.
Það er að líkindum rétt sem
Andrés Kristjánsson segir í leik
skrá að Lénharður fógeti hafi
vérið „kunnáttusamlegra sviðs-
verk“ en flest fyrri íslenzk leik
rit þegar hann var frumsýndur
á jólum 1913. En ekki státar Lén
harður skáldskap Fjalla-Eyvind
ar né æskulegum þokka Skugga-
Sveins, þó vísast hafi vígreif þjóð
einisiliyggja leiksins og sífelldar
hnútur til Dana fallið í góðan
jarðveg hjá leikhúsgestum
á bræðingstímanum milli upp-
kasts og fullveldis. Ástarsagan í
leiknum er jafn-einföld og hugs
azt getur, og þjóðlífslýsingin fet
ar kunnugleiga slóð fyrri leikja;
það er titilhlutverkið, Lénharður
fógeti sj'álfur sem mestu skiptir
í leiknum. Lénharður er renaiss
anee-maður, sá helzti sinnar teg
undar í íslenzkum tiókmenntum,
mikið hlutverk handa leikara sem.
til þess væri fallinn. í sýningu
Leikfélags Kópavogs fór Björn
Einarsson með hlutverkið og
gerði því furðulega góð skil af
óskóluðum áhugamanni að vera;
hann lýsti skilmerkilega stór-
bokkaskap Lénharðs, með ivafi
sínu af drengilegum þokka í fyrri
þáttunum; en lengst náði Björn
þar sem Lénliarður gerðist drukk
inn í fjórða þætti; af þeirri
frammistöðu hefði margur ,,al-
vöruleikari" verið fullsæmdur.
Björn bar af í sýningunni og bar
hana uppi, en aðrir þátttakendur
sýndu að vísu að Leikfélag Kópa
vogs hefur fjölmennu og áhuga
sömu liði á að skipa; varla hefðu
mörg leikfélög úti um land get
að sett upp myndarlegri sýningu
Lénharðs fógeta en þessa. Úr
hópnum er einkum að nefna
Frh. á 10. siðu.
BIRGIR FINNSSON:
Tíð stjórnarskipti
þjóðinni skaðleg
HIN TÍÐU stjórnarskipti, sem
áttu sér stað áður en núver-
andi stjórnarsamstarf hófst,
hafa án alls efa verið þjóðinni
skaðleg, og sízt til þess fallin
að efla trú manna á það lýð-
ræðis- oig þingræðisstjórnarfar
sem við höfum valið okkur.
Þetta þarf ekki að rökstyðja
með mörgum orðum, því aug-
ljóst er, að þegar ein og sama
stjórn situr aðeins skamman
tíma þá verða úrræði hennar í
aðsteðjandi vandamálum, hvort
sem þau hafa nokkuð til síns
ágætis eða ekki, aldrei reynd
til hlítar. Þegar næsta ríkis-
stjórn tekur við, sem einnig
verður skammlíf og reynir
gagnstæðar leiðir, þá verður
árangurinn engu betri, og
þannig koll af kolli.
Einkum ú þetta við í éfna-
hagsmálunum, og var það raun
ar meðferð þeirra, eða stund-
um óviðráðanleg þróun, sem
áður varð flestum stjórnum að
falli, þe'gar rekin var ýmiskon-
ar tilraunastarfsemi á því sviði.
Stefna núverandi stjórnar-
flokka í efnahagsmálum, sem
þeir mótuðu í upphafi, og hafa
síðan liaft tækifæri til að fram-
fylgja í 8 ár, hefir ’hins vegar
boriö mikinn og góðan árang-
ur, sem allsstaðar blasir við,
og er vel til þess fallinn að end
urvekja traust þjóðarinnar á
lýðræðislegu og þingræðislegu
stjórnarfari íslenzka ríkisins.
Á hinn bóginn er svo reynsla
fyrri ára þjóðinni til varnaðar
um þær afleiðingar, sem það
kynni að hafa, ef hún kysi
sér í þingkosningunum í júní-
mánuði n.k. stjórn, sem færi í
gagnstæða átt — ,,hina leið-
ina“ — og stefndi að niðurrifi
þess, sem upp hefir verið
byggt á síðustu 8—9 'árum. Sú
niðurrifsstefna er margyfirlýst
af hálfu stjórnarandstöðunnar,
og er raunar það eina áþreif-
anlega í stefnu hennar. Allt
annað í þeim herbúðum ein-
kennist af fálmkenndum yfir-
boðum og kjósendaveiðum.
Langar og margendurteknar
þingræður stjórnarandstæð-
inga, svo og blaðaskrif og sam-
þykktir á flokksþingum þeirra,
benda ótvírætt til þess, að með
því sem Eysteinn Jónsson hef-
ir nefnt „faina leiðina", stefni
stjórnarandstaðan og þá eink-.
um Framsóknarflokkurinn, að
slíku niðurrifi,
Kjarninn í þeim boðskap er
sá, að horfið skuli frá spari-
fjárbindingu, vextir lækkaðir,
útlán aukin án tillits til getu
bankanna og gjaldeyrisvara-
sjóðnum eytt.
Það er þó öllum vitanlegt, að
útlán peninga í heilbrigðu hag-
kerfi hljóta að byggjast á inn-
lánum og sparnaði, sem fæst
því aðeins, að greiddir séu við-
unandi vextir, og girt sé fyrir
veÉðgildisrýrnum ihnllinsfjáþ1-
ins.
Einnig er augljós þörfin fyrir
öflugan igjadleyrisvarasjóð þar
sem þannig hagar til, eins og
hér á landi, að útflutningsfram
leiðslan er til tiltölulega einhæf,
og þjóðin þarf að flytja inn
flestar vörur til neyzlu og fjár-
festingar. Verðsveiflur og magn
sveiflur í útflutningnum geta
valdið mjög snöggum umskipt-
um í gjaldeyrisstöðunni til hins
verra og þá er ómetanlegt að
geta gripið til gjaldeyrisvara-
sjóðs í stað þess að innleiða
hafta- og skömmtunarkerfi í
líkingu við það, sem áður þekkt
ist hér og allir voru fegnir að
vera lausir við, þegar viðreisn-
in afnam það.
Það mætti segja, að fyrir-
ættlanir stjórnarandstö)Iunnar
um niðurrif þess efnahagskerf-
is, seni viðreisnarflokkarnir
hafa byggt upp, væru réttlæt-
anlegar, ef hægt væri með rök-
um að sýna fram á, að þeir erf-
iðleikar, sem nú steðja að ýms
um igreinum atvinnuveganna,
væru kerfinu að kenna, og
ættu rót sína að rekja til ágalla
þess.
Svo er þó alls ekki, heldur
er auðvelt að sanna, að ástand-
ið mundi vera orðið miklu
verra en raunber vitni, ef ekki
hefði verið komið upp gjald-
eyrisvarasjóði, ef ekki hel'ðu
verið bundnar innistæður til
þess að sjá atvinnuvegunum
fyrir lánsfé, og ef vextir hefðu
ekki verið hækkaðir til þess að
örva þann sparnað sem ei
grundvöllur þess að eitthvað
fáist til útlána. Vegna stefn-
unnar í þessum málum hefir
fjármunamyndun í landinu orð
ið meiri en nokki-u sinni áður,
og þjóðin er nú efnahagslega
sjálfstæðari en hún var fyrir
viðreisn.
19. apríl 1967 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ 5
I