Alþýðublaðið - 12.07.1967, Qupperneq 8

VINIR MINIR VILLTU SIMPANSARNIR
EF FÓLK spurði hinnar venju-
legu spurningar ,,Hvað ætlar þú
nú að verða þegar þú ert orðin
stór?“ stóð e'kki á svari <hjá Jane
Godall, litilii ljóshærðri telpu-
hnátu í Epglandi. ,,Ég ætla til
Afríku að rannsaka iíf villidýr-
anna þar“, sagði hún ósköp blátt
áfram, eins og ekkert væri sjálf-
sagoara. Og hún kærði sig koll-
ótta þótt hlegið væri að „hugar-
órum hennar. Hún elskaði dýr, og
náttúrufræðin var hennar uppá-
haldsfag, og auðvitað ætlaði hún
til Afríku.
Og það merkilega er, að Jane
gerði þetta. Síðustu sex árin hef-
ur hún búið í afríska frumskóg-
inum í Tanganyika, og rannsókn-
ir hennar á lífi villtu simpans-
anna þar hafa vakið athygli vís-
indamanna um allan heim. Hún
varði doktorsritgerð við háskól-
ann i Cambridge, og fyrir skömmu
kom út bók hennar, ,,Vinir mínir,
villtu simpansarnir“, sem segir
sögu þessara þvínær einstæðu sex
ára á lifandi og skemmtilegan
hátt.
Jane missti ekki áhugann á Af-
ríku þegar hún óx upp, og eftir
að hún lauk háskólanámi vann
hún fyrir sér í London sem einka-
ritari þangað til hún var búin að
safna fyrir fargjaldinu til Kenya.
Þar komst hún í kynni við mann-
fræðinginn dr. Louis S. B. Lea-
key, frægan vísindamann, og
starfaði hjá honum um eins árs
skeið. Það var dr. Leakey sem
stakk upp á, að hún tæki að sér
að rannsaka líf og háttu villtu
simpansanna í heimkynnum
þeirra skammt frá Tanganyika
stöðuvatninu. Slíkar rannsóknir
höfðu ekki farið fram fyrr nema
að mjög takmörkuðu leyti, og það
var afar mikilvægt að geta gert
það áður enn frumskógarsvæðin
yrðu rudd og simp3nsarnir þok-
uðu fyrir manninum.
Jane var meira en fús til far-
arinnar, en stjórnarvöldin skárust
í lei'kinn og bönnuðu henni alger-
lega að ferðas^ einni síns liðs inn
í myrkasta frumskóginn. Engin
ung hvít stúlka myndi geta lifað
þar við þessi frumstæðu skilyrði,
var fullyrt. En þá bauðst móðir
Jane til að koma og vera dóttur
sinni til aðstoðar nokkra mánuði,
og á endanum fékkst leyfið.
Þær mæðgur lögðu af stað og
höfðu með sér negrahjón til að-
stoðar. Og vanir ferðamenn sem
þekktu þessar slóðir hristu höfuð
ið og spáðu engu góðu. Fyrst og
fremst myndi Jane nú aldrei geta
komizt nærri öpunum; það hafði
verið reynt áður árangurslaust.
Svo væru þeir stórháskalegir.
Ekki alls fyrir löngu hafði negri
einn verið að klifra upp í olíu-
pálmatré til að ná í hnetur og
ekki tekið eftir stórum simpansa
sem sat þar á grein og var að
gæða sér á þeim. Um leið og ap-
inn kom auga lá manninn brá hon
um svo mikið, að hann sló til
hans og tók af honum hálft and-
litið, reif út augað og kinnina af.
Og hvað yrði þá um Jane,
unga stúlku sem aldrei hafði lif-
að í frumskógi áður?
En Jane var gædd óbilandi
hugrekki.. Hún var himinglöð þeg
ar hún kom á leiðarenda um tvö
leytið 14. júlí 1960, og þegar tjald
ið var komið upp og farangur
þeirra á sinn stað, réð hún sér
ekki fyrir gleði.
Hún vissi ekki þá hvílíkir erfið-
leikar, vonbrigði og örvænting
biðu hennar. En vikurnar sem í
hönd fóru voru vægast sagt hræði
legar.
Hún sá simpansan oft tilsýndar,
og hún heyrði til þeirra, en hún
komst aldrei nógu nálægt þeim
til að geta athugað þá að neinu
gagni. Á hverjum morgni lagði
hún af stað um sólarupprás, gekk
meðfram lækjunum, skoðaði dal-
ina milli fjallanna hvern af öðr-
um, tróð sér gegnum myrkviðinn
og lærði meira að segja að sveifla
sér milli trjánna líkt og Tarzan.
En simpansarnir voru feimnir við
þennan undarlega hárlausa apa
sem allt í einu var kominn í ná-
grennið. Þeir forðuðu sér í ofboði
hvenær sem Jane nálgaðist,
hversu varlega sem hún læddist.
Og þannig liðu tveir mánuðir.
Jane var að því komin að gef-
ast upp. Þá loksins breyttist allt
til hins betra, og það var þegar
villifíkjurnar þroskuðust. Simp-
ansarnir voru sólgnir í þær, og
þeir gleymdu öllu öðru meðan
þeir sátu og hámuðu þær í sig.
Jane fór á hverjum degi og sett-
ist alltaf á sama stað rétt hjá
hvirfingu af fíkjutrjám, og aparn
ir vöndust smám saman nærveru
hennar. Hún reyndi aldrei að
fela sig fyrir þeim, fór ekki of
nærri og hreyfði sig hægt og
gætilega til að láta þeim ekki
bregða. Þolinmæði og þrautseigja
eru nauðsynlegir eiginleikar í
svona rannsóknum, og Jane hafði
þá til að bera í ríkum mæli. Að
lokum þurfti hún ekki lengur að
nota kíki til að fyigjast með öp-
unum, heldur fékk að koma alveg
að þeim, og með tímanum þróuð-
ust einkennileg vináttubönd milli
ungu hvítu stúlkunnar og villtu
simpansanna, þessara ógurlegu
dýra sem geta orðið allt að einum
og hálfum metra á hæð og eru
gífurlega lcröftug.
Hún sá fljótt, að aparnir eru ó-
líkir innbyrðis og hafa sterk ein-
staklingseinkenni alveg eins og
mennirnir. Og hún skírði þessa
nýju kunningja gjaman í höfuðið
á gömlum vinum sínum meðal
mannanna. Þarna voru Mike og
Spray, frú Maggs og hr. McGre-
gor, Flo og Fifi, Wílliam og Flint.
Svo var Golíat, einn sá allra
stærsti og kröftugasti, og Draeula
greifi som var hálfóhugnanlegur
útlitis. En uppáhaldið hennar var
Davíð gráskeggur. Um hann
mætti skrifa langt mál. Hann
varð bezti vinur Jane og sá fyrsti
meðal apanna sem hún náði
nokkru sambandi við.
Þegar fyrstu mánuðirnir voru
liðnir þurfti móðir Jane að fara
Og hérna kemur Flo, stolt og
glöð, til að sýna Jane lit'la barnið
sitt, Flint.
aftur til Englands, en nú höfðu
stjórnarvöldin ekkert á móti því
lengur, að hún dveldist áfram við
rannsóknir sínar. Hún hlaut
styrk frá The National Geograp-
hic Society og þurfti ekki að hafa
áhyggjur af framtíðinni.
Hún var farin að geta gengið
að simpönsunum og setzt hjá
þeim eins og ein úr hópnum. Þeir
heilsuðu henni kurteislega með
því að segja „Góðan dag“ á apa-
máli, þ.e.a.s. „Húh “ Og Jane
sagði ,,Húh‘“! á móti. Það varð að
segjast með réttum framburði,
lágt og dimmt, því að hvellt og
skrækt ,,Húh“! þýðir allt annað.
Mál simpansanna er einfalt sam-
anborið við mannamál, en tölu-
vert margbrotið á móts við önnur
dýrahljóð. Auk þess gera þeir sig
oft skiljanlega með snertingu.
Þeir faðmast og kyssast innilega
þegar þeir vilja sýna blíðu,
snerta varirnar hver á öðrum
með fingurgómunum til að biðja
fyrirgefningar, berja sér á brjóst
til merkis um reiði, o.s. frv. Þeir
heilsast með ýmsu móti — jafn-
ingjar klappa hver öðrum vin-
gjarnlega á kollinn, vinir faðmast
ástvinir faðmast og kyssast hver
Merkilegar rannsóknir brezl
8 12. júlí 1967 ALÞÝÐUBLAÐIÐ