Alþýðublaðið - 13.08.1967, Síða 2

Sunnudags AlþýðublaÖið — 13. ágúst 1967
£
HIÐ lýðræðislega eins flokks
kerfi Juliusar Nyerere forseta í
Tanzaníu hefur orðið tilefni til
vangaveltna og umræðna í hinum
stjórnmálalega heimi. Sérstaða
Tanuflokksins í Tanzaníu er ó-
umdeilanleg og auðvitað íhljóta
menn að spyrja sig, hvernig lýð
ræðið og grundvallarlögmál
'þess geti irúmazt í einum flokki.
Einhliða afstaða Nyereres til
vandamála landanna fyrir footni
Miðjarðarhafs, undirgefni hans
við austrið og reiðilestrar hans
yfir Ihinum svokölluðu „merg-
sugum“, — iþar á liann við
Breta, gætu bent til þess, að
foið svokallaða iýðræði stæði
heldur höllum fæti en kommú-
nisminn væri ofan á.
En þeir, sem foúa í Ihöfuðborg
Tanzaníu og geta fylgzt með
þingstörfunum af áfoorfendapöll-
unum, komast þó að því, að það
skortir ekkert á málfrelsi í
þessu landi. Tónninn í þingræð-
unum í Dar es Salaam er sann-
arlega á Ihæstu nótum, já og 60
% yfirlýsinganna, sem þar eru
gefnar, eru sannarlega þess kon-
ar, að þær nægðu til lífstíðar-
fangelsisdóms í kommúnistísku
ríki.
Blöðin skrifa líka um ilivað
sem er, án itillits til þess, að ein
foverjir emfoættismenn gætu orð
ið andvaka. Stærsta folaðið í Dar
es Salaam, — The Standard, —
var ekki kúgaðra en það, að það
jtók málstað ísraels í styrjöid
Araba og ísraelsmanna, — rétt
eftir að forsetinn foafði opin-
foerlega tekið afstöðu með Ar.
öfoum.
Og Standard lieldur áfram að
koma út, — leiðararnir eru yfir
leitt 'hressilegir og óháðir, — en
jafnframt eru birt í blaðinu bréf
frá lesendum, sem foafa alla
vega skoðanir.
Kastljós
LÝÐRÆÐI í
EINRÆÐi í
TANZANÍU
En þingfréttir eru einna
skemmtilegasta efnið í dagblöð-
um. Þegar fjármálaráðherrann
Ami.r Jamal átti til dæmis að
verja fjárlög sín, varð foann að
kyngja foarðri gagnrýni. Sá, sem
harðast gekk fram í gagnrýninni
var þingmaðurinn Chogga, —
sem er meðal fulltrúa foænda á
þingi. Hann sparaði ekki púðrið
á fjármálaráðherrann. Hvaða
gagn var í því að ihækka skatta,
þegar bóndinn varð eins foart
úti og kaupahéðinninn? Hvaða
hag höfðu bændur, — sem þó
stóðu undir þjóðfélaginu, — af
þessum nýju fjárlögum, Chogga
gat ekki séð neinn. En kaup-
maðurinn í Dar es Salaam virt-
ist mega vel við una, að venju.
Chogga hitti oft í mark með ait-
fougasemdum sínum, — ekki
fovað sízt vegna þess, að Jamal
er eini Asíumaðurinn í stjórn-
inni. Margir foeztu vina lians
eru auðvitað einmitt kaupmenn
í Dar es Salaam, og það má
vera, að andrúmsloftið foafi ver
ið nokkuð þungt í þinginu, þeg
ar Chogga lét út hátrompin.
Forsetinn fær líka sinn skerf
af gagnrýninni. Meðal annars
eru ferðalög foans gagnrýnd.
Hver er sá, sem skipuleggur
ferðir forsetans itil foinna ýmsu
landshluta og héraða, — v*r
spurt. Þegar í ljós kom, að for-
setinn réði ferðum sínum sjálf-
ur, — var Iagt til, að foann at-
hugaði betur sinn gang. Á rúm-
um mánuði hefði hann foeimsótt
Moshi tvisvar, Arusha þrisvar
og Tanga tvisvar. í Mbeya hefur
foann aftur á móti ekki látið sjá
sig í fjögur ár.
Nú verður að taka Það fram,
að oft hafa umræðurnar þróazt
á þann veg, að úr þeim foafi orð-
27. APRÍL árið 1964 voru
ríkin „Tanganyika og Zanzi
bar sameinuð í Hið samein-
aða lýðveldi Tanganyika og
Zanzibar, kallað Tanzania.
(29. okt sama ár). Forseti
lýðveldisins er dr. Julius K.
Nyerere, sem var endurkjör
inn til næstu fimm ára, 30,
sept. 1965. í Tanzaníu ríkir
alræði eins flokks, — Tanu-
flokksins, — en innan hans
er „lýðræði", og allir segja
það sem þeim sýnist. Gagn-
rýnin veður uppi alls stað-
ar: í þinginu, í blöðunum og
forsetinn fer ekki varhluta
af foenni. Meðfylgjandi grein
foirtist nýlega í norska Ar-
foeiderblaðinu sem Afríku-
foréf frá Björn Hornmoen.
ið forein rifrildi og þá verða rök
in oft foeldur léleg. Smá hnútur
er daglegt brauð, og það voru
sannarlega orð 1 tíma töluð,
þegar a;tvinnumálaráðherrann,
Lusinde, sagði eftir þriggja daga
þras, að þingmennirnir ættu að
temja sér foetri umræðumenn-
ingu. Við erum kosnir af þjóð-
inni, sagði (hann, en fólkið sem
fylgist með umræðunum í út-
varpi eða les þingfréttir dag-
folaðanna, hlýtur bráðlega að
fara að gera sér ljóst, að það
Ihefur kosið rangt.
Áminning 'Lusinde foafði nókk
ur áhrif fáeina daga a.m.k. En
á hinu unga þingi Tanzaníu tala
menn ekki undir rós.
Það er gott til þess að vita,
að skoðanamismunur í Tanzaníu
þótt þar sé aðeins leyfður einn
er ræddur fyrir opnum tjöldum,
flokkur. Ég foef ekki orðið var
við neins konar hreinsanir eða
skoðanakúgun. Nyercre fekur
milt á grófustu undirróðursstarf
semi. Það sýnir að foann hefur
öll ráð í foendi sér.
Fyrir nokkrum vikum komst
upp um samsæri. Burtreknir
ráðherrar og ráðuneytisstarfs-
menn höfðu í gremju sinni ráð-
gert uppreisn gegn nokkrum
iherforingjum. En leyniþjónusta
Nyereres er dugandi og, ef
dæma má af skrifum blaða um
þetta mál, var tiltölulega ein-
falt að fletta ofan af þeim fimm,
sem stóðu fyrir þessu. Orðróm-
ur og sögusagnir í Dar es Sal-
aam segja, að samsærismennirn
ir hafi talið — einmitt vegna
skoðanafrelsisins og gagnrýni
raddanna í þinginu,- — að nú
væri rétti tíminn til að foella
olíu á eldinn.
En áætlanir þeirra og upplýs
ingar hafa verið byggðar á
sandi, því að það er foeldur lé-
legur jarðvegur í Tanzaníu fyrir
samsæri gegn stjórninni eins og
stendur. Það kemur glöggt í ljós
á fjöldafundunum, þar sem for-
setinn foeldur sínar glæsilegu
ræður. Fáir stjórnmálamenn
geta státað af því að vera eins
snjallir ræðumenn og Nyerere.
Hnyttnar og oft meinlegar at-
hugasemdir hans í ræðum yfir
enskumælandi fólki, og langlok
uræður foans á swahilimáli á
Saba-Saba-fundi, vekja athygli
allra.
Julius Nyerere, afríkanskur
línudansari á línunni á milli
austurs og vesturs, er áreiðan-
lega öfundaður af nágrönnum
sínum í Austur Afríku, — ekki
fovað sízt í Kenya, þar sem allt
er í lausu lofti með það, foverjir
taka við. Hvað gerizt meðal
Ihinna stórlyndu Kenya-ætt
bálka, þegar Jomo Kenyatta (76
ára) verður frá að hverfa.
VEIÐAR OG VERÐMÆTI
ÞESSA DAGANA er vart um
annað talað ineira en. hvort
sílðin kemur, því að afkoma
: þjóðarinnar byggist að veru-
1 legu leyti á síid. En ég spyr í
fávísi minni uppi á þurru
landi, hafandi' senjiileg"a ekk-
ert vit á fiskigöngum: Hve-
nær hættir síldin alveg að
; koma?
Hver sem vill getur mín
vegna kallað þessa spurningu
fávíslega. Hver sem vill getur
mín vegna talið unnt að haldg
áfram að drepa fisk í sjónum
ineð stöðugt fullkomnari tækj
um til að finna hann og drepa,
án þess hann gangi til þurrðar.
En gætni og fyrirhyggju lýsir
sú afstaða að minnsta kosti
ekki. Uppi á þurru landi liefur
inannkyninu tekizt að eyöa,
skógum og öðrum gróðri svo
sums staðar hefur lialdið við
landauðn, og villt dýr hefur
það ofsótt svo nærri stappar
__________
útrýmingu. Á sama tíma fjölg-
ar mannkyninu ört og það
sveltur. Rányrkja á landi þyk
ir ekki lengur góð latína. En
sjórinn er rændur enn. Hánn
er að vísu miklu víðlendari en
þurrlendið og sjálfsagt líka
mun auðugri, en tæknin og
liugvitið sem heitt er við rán-
yrkjuna þar er líka þeim mun
stórkóstlegri. Og cg hygg það
ekki orka tvímælis að fyrr
eða síðar verði að taka upp ein
hverja ræktun í sjónum.
En það er framtíöarmúsík.
Hitt er ekki nein framtíðar-
músík, heldur bláköld stað-
reynd, að við förum gáleysis-
lega með auðæfi hafsins 'í
kringum landið. Það hefur
lcngi verið einhver gullæðis
aðkenning í sambandi við fisk
veiðar á íslandi. Menn hyggj-
ast kaupa síldarbát í dag fara
að gera út á morgun og verða
svo ríkir hinn daginn. Og með
þessu hugarfari er of oft unniö
Sterkari vélar, stærri skip,
betri tæki til að drepa fisk, en
hvernig aflinn nýtist, hvað úr
honum er gert, hvort hann
lendir í liundum og köttum eða
mannfóikinu — um það er
sjaldan spurt.
Ég hef verið iðulega spurð-
ur að því erlendis hvort ís-
lendingar séu ekki allra þjóða
snjallastir að sjóöa niður sjáv
arafurðir og að matreiða fisk-
meti á fínan og sérstæðan hátt,
og ég hef orðið að viðurkenna
með kinnroða að við slíkt eru
þeir hálfgerðir klaufar.
Þegar enskir togarakarlar
sem voru hér forðum inni á
hverjum vog, mokuðu út öll-
um fiski sem í trollið kom öðr
um en flatfiski þá þótti það
mikil villimennska. En ég er
sannfærður um að ýmislegt í
fiskveiðiháttum okkar í dag
veröur kallað hrein villi-
mennska í framtíðinni. Við
verðum sökuð um að hafa drep
ið fisk unnvörpum-, einkum
sennilega síld, án þess að
hyggja nægilega að nýtingu
lians. Við verðum sökuö' um
að liafa breytt mat í skepnu-
fóður á tímum þegar menn
sultu, en ekki dýr.
í þessu öllu er í rauninni að
eins eitt sem er verulega á-
mælisvert: Almennt áhuga-
leysi, áhugaleysi á eðlilegum
framförum, áhugaleysi á að
vinna fiskafurðir betur og
gera þær verðmætari, áhuga-
leysi á að vanda sig. íslending
ar gera afar fáa hluti vel.
Þeir eru ungæðislegir í af-
stöðu sinni til vinnu og fram
leiðslu og hugsa alltaf meii’a
um magn og gæði. Slíkur hross
hausaháttur sæmir ekki stoltri
þjóð. Og úr því að við erum
orðnir heimsfrægir fyrir hve
duglegir við erum að ná fisk
upp úr sjónum, liggur næst
fyrir a'ð við keppum að því
að vera allra manna snjallast
ir við að vinna og matreiða
fisk.
Þjóðin hefði ekki bara gott
af því peningalega séð. Hún
mundi þá fara að vanda sig
við fleha.
Sigvaldi Hjálmarsson:
VANGAVELTUR