Alþýðublaðið - 09.11.1967, Blaðsíða 14

NÚTÍMALEIKLIST
í leiklistarsögunni er talað um
nútímaleiklist allt frá því að
natúralisminn náði hámarki um
aldamótin síðustu og menn
liéldu, að lengra yrði ekki kom.
izt í endursköpun veinleikans á
leiksviðinu, þá komu kvikmynd-
irnar líka til sögunnar og leystu
vandamál margs leikhúsmanns -
ins, sem vildi sýna lífið ósvik-
ið. Natúralisminn gat af sér
nútímaleiklist: afleiðing hans og
andsvar komu fram sem symból-
ismi, expressíonismi, dadaismi-
síðar ýmsar avant-garde stefn-
ur, leiklist fjarstæðunnár og
grimmdarinnar, að ógleymdum
síðasta anganum, liappenings —
eða atferli. Stefnurnar hafa not
ið góðs hver af annarri, leiklist
síðustu ára stendur vel að vígi
og getur unnið úr fenginni
reynslu. Kosturinn við leiklist
þá, sem okkur býðst nú á dög-
um, er fjölbreytnin, ný verk
og gömul, ótal stefnur.
Nútímaleiklist? Sumstaðar er-
lendis myndi okkur vísað í
hrörlegar kjallarakompur, svo-
kölluð tilraunaleikhús og sagt:
sjá, hér eru skapaðar nýjar hefð
ir og gamlar, endurbættar, hér
eru umbrotin. Allt er endurskoð
•að út í yztu æsar: rótgróin af..
staða til leiklistarinnar, leiksviðs
ins, leikarans og tilgangsins. —
Á íslandi eigum við enga slíka
kjallarakompu, hér í höfuðborg-
inni reyna þó leikhsin að hlúa
að ungum leikritaskáldum eftir
aðstæðum, en minna hefur bor
ið á viðleitni leikaranna sjálfra
til endurskoðunar listar sinnar;
kannski verða ungu leikararnir
til þess að riða hér á vaðið, þeir
hafa nú fengið til umráða leik-
bæina báða í Reykjavík, þá er
kenndir eru við tjörn og lind.
og verða vonandi uppspretta nýj
unga. Undarlegt að ekki skuli
höfð þar samvinna og mynduð
ein heild.
Nútímaleiklist? — Sú tegund
leiklistar, sem flestum dettur í
hug, er þeir heyra þetta orð, er
sennilega hin absúrda, fjar-
stæðukennda, vegna þess, hve
víðtæk áhrif hún hefur haft.
Hvers vegna fjarstæða? Jú, er
fyrstu verk stefnunnar komu
fram fyrir rúmum áratug, álitu
áhorfendur margir hverjir efni
leikritanna og atburðarás fjar-
stæðukennda. Hvar var upphaf-
ið, meginkaflinn og niðurlagið?
Leikrit þessi eru þó iðulega hið
raunsæjasta af öllu raunsæju,
en vegna fastmótaðra hugmynda
rugluðust ýmsir í ríminu og sáu
ekki fegurð fábreytninnar, ein-
faldleikans og fyndninnar í leit
sinni að rökréttri framvindu og
gömlum reglum.
En engin ástæða er til að
kippa sér upp við það, að öll
leikrit falli okkur ekki jafnvel
leiklistin er svo margþætt í eðli
sínu og á rétt á sér í svo margs
konar myndum.
Mér virðast tilraunir í leik-
listinni nú, einkum miða að því
að skapa enn nánari tengsl á-
horfenda og leikenda, oft með
röskun hefðbundinnar aðgrein-
ingar salar og sviðs eða enduf
mati á leiktúlkun, og er það vel.
Leiklistin er nú einu sinni þess
eðlis, að hið mannlega hlýtur
ætíð að vera kjami hennar, stíl
fært, fegrað eða skrumskælt:
tært og fölskvalaust eða flókið
Markmið hennar er miðlun til
áhorfenda, opinberun, ábending,
viðvörun og ekki sízt skemmtun,
sem næst með tengslum áhorf-
andans og leikarans. Leiklistin
öðlast fyrst gildi sitt frammi fyr
ir áhorfandanum. Tilraunir
kunna að stuðla að enn frjórri
og fjölbreyttari leiklist og eiga
ætíð rétt á sér. Líklegasta bana-
mein leiklistarinnar er stöðnun.
Hins vegar er leiklistargyðjan
aldrei betur í essinu sínu, en
þegar leikarinn og áhorfandinn
finna hvorn annan og leita í
sameiningu his mannlega kjarna
listaverksins. Að því skal ætíð
stefnt.
Stefán E. Baldursson.
MUNIÐ
HAB

VID erum ekki hlutlausir!
Kynnizt baráttumálum samtíðarinnar.
Fylgizt með starfi og stefnu Alþyðuflokksins.
Alþýðuflokkurinn hefur Iykilaðstöðu í stjórnmálunum.
Hann starfar af ábyrgð — og nær árangri.
Kaupið og lesið ALÞYÐUBLAÐIÐ
14 9. nóvember 1967 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ